شهر خرم آباد

خرم آباد

    شهرستان خرم آباد با موقعیتی کوهستانی و مساحت حدود ۶۲۸۸ کیلومتر مربع به عنوان مرکز استان لرستان در جنوب غربی ایران واقع گردیده است. این شهرستان با ارتفاع ۱۱۷۰ الی ۱۱۲۵ متر از سطح دریا در میان رشته کوه‌های زاگرس محصور شده است و از شمال به شهرستان‌های دلفان و سلسله، از جنوب به شهرستان پلدختر، از غرب به شهرستان چنگی از شرق و شمال شصت به شهرستان‌های دورود و بروجرد محدود می‌شود.

    شهر خرم آباد با وسعتی حدود ۳۰ کیلومتر مربع از شمال و شمال شرقی به کوه مخمل کوه و تنگ شبیخون، از جنوب به دشت گرگاه گل آبادی خانی و هشتاد پهلو، از شرق به ارتفاعات منفرد کوه شیر، کشان، سراب یاس و کوه مدبه و از غرب سفید کوه محدود شده است.

پیشینه تاریخی شهر خرم آباد

    لرستان در جنوب غربی ایران از اواخر دوره پلاستوسن دوره چهارم زمین شناسی دارای شرایط اقلیمی سازگاری بوده است. وجود منابع آبی سرشار غذای کافی انواع درختان انواع گیاهان مرتعی و جنگلی غنای حیات وحش و سوخت فراوان را می‌توان از مهمترین عوامل استقرار بشر در این خط برشمرد. اهمیت دره خرم آباد و غارهای پیش از تاریخی آن باعث شد که در سال های ۱۹۶۳ و ۱۹۶۵ میلادی پروفسور فرانک هول از دانشگاه رایس و کنت فلاتری از دانشگاه میشیگان دره خرم آباد را به عنوان مرکز مطالعات پیش از تاریخ انتخاب نمایند.

    در بررسی‌های به عمل آمده توسط ایشان ۱۷ محوطه پارینه سنگی شناسایی شد؛ از این میان غارهای قمری و گنجی مربوط به دوران پارینه سنگی میانه غارهای یافته از دوره پارینه سنگی جدید پناهگاه‌های پاسنگر مربوط به دوره فراپارینه سنگی مورد گمانه زنی و کاوش قرار گرفتند. همچنین در جدیدترین کاوش‌های انجام شده که در فروردین ۹۸ صورت گرفت غار کلدر با قدمت بیش از ۵۴ هزار سال قدمت سکونت انسان‌های هوشمند در این خاک رقم زد.

جاذبه‌های گردشگری شهر خرم آباد

    شهرستان خرم آباد دارای جاذبه‌های گردشگری بسیار غنی و فراوانی است که در این بخش قصد داریم به بخشی از آنها اشاره کنیم. با ما همراه باشید.

قلعه فلک الافلاک

    فلک الافلاک که با نام دوازده برجی هم شناخته می‌شود  بنا بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد در مرکز شهر قرار گرفته و چشم‌گیرترین اثر تاریخی و گردشگری در این شهر است. تاریخ ساخت این قلعه به دوره ساسانیان باز می‌گردد؛ ساسانیان شهری با نام شاپور خواست در حدود منطقه کنونی خرم آباد ساختند که بعدها ویران شد و در حدود سده هفتم هجری خرم آباد فعلی به جای آن بنا گردید.

    گمان می‌رود که قلعه فلک الافلاک همان دژ شاپور خواست باشد که در دوره ساسانی کاربرد حکومتی و نظامی داشته است. از قرن ششم هجری پس از شکل‌گیری شهر جدید خرم آباد این قلعه نیز به نام خرم آباد معروف شد و نام فلک الافلاک در دوره قاجار به آن اطلاق شده است. مقر حکومتی حکمرانان خزانه‌داری حکومتی و زندان سیاسی از مهمترین کاربردهای قلعه در گذشته محسوب می‌شود. این اثر ارزشمند در سال ۱۳۵۴ با راه‌اندازی موزه مردم شناسی و مفرغ های لرستان به موزه تبدیل شد.

مناره آجری

    این یادمان ارزشمند در پارک میدان امام حسین خرم آباد واقع گردیده است. بنایی استاجری و استوانه‌ای شکل که بر پایه مکعبی از جنس سنگ ساخته شده است. احتمالا این بنا جهت راهنما و هدایت کاروان‌ها بوده است. با توجه به کاربردهای صورت گرفته در حاشیه این مناره وجود بقایای معماری سنگی و گچی با دیواره‌های ضخیم می‌توان گفت که در گذشته تاسیساتی از قبیل کاروانسرا و مسجد در حاشیه این بنا وجود داشته است.

    با توجه به سبک معماری بنا نوع تزیینات آجری آن می‌توان گفت تاریخ ساخت این اثر به قرن پنجم و فرمانروایی آل بویه بر می‌گردد. این اثر تاریخی به شماره ۳۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بنای میرملاس

    ساختمان میرملاس در دوران پهلوی اول برای شهرداری ساخته شد و در همان دوران به عنوان بلدیه خرم آباد مورد استفاده قرار گرفت. این بنای آجری در مرکز شهر خرم آباد قرار دارد و دارای تزیینات نمای آجری در جبهه شرقی است. نام میرملاس برگرفته از مکان نقاشی‌های شهرستان کوهدشت است، مساحت کل ساختمان میرملاس ۲۰۰ متر مربع بوده که حدود نیمی از محوطه نگارخانه را تشکیل می‌دهد.

حمام گپ

    این اثر تاریخی در دوره صفویه ساخته شده است. حمام گپ هم مشتمل بر بینه سربینه میاندر گرمخانه و تون است. مساحت این حمام ۷۰۹ متر مربع بوده و به شماره ۲۳۷۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در سال ۱۳۹۵ با واگذاری به بخش خصوصی به عنوان مجموعه فرهنگی و پذیرایی تغییر کاربری داده است.

خانه آخوند ابو

    این بنا متعلق به شخصی به نام میرزا محسن قاضی قاضی القضات شهر بوده که در این ساختمان به کار قضاوت مشغول بوده است. خانه آخوند ابو در اواخر قاجار و اوایل پهلوی بنای مذکور در یکی از محله‌های قدیمی تاریخی خرم آباد به نام محله درب باباطاهر در باور طاهر در خیابان امام خیابان دوازده برجی روبروی قلعه فلک الافلاک واقع گردیده است.

ساختمان در گذشته کاربری مسکونی داشته که بعد از تملک و مرمت جامع آن توسط اداره کل میراث فرهنگی استان لرستان امروزه به عنوان موزه هنرهای سنتی و صنایع دستی شهر خرم آباد مورد استفاده قرار گرفته است.

پل شکسته

    پل شکسته یا پل شاپوری به لری "طاق پیل اشکسه" یکی از شاهکارهای معماری دوره ساسانیان محسوب می‌شود و در جنوب شهر خرم‌آباد واقع شده است و شاپوری عامل ارتباط غرب استان لرستان طرهان کوهدشت با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون پایتخت ساسانیان بوده است. این پل حدود ۲۳۰ متر طول و بیش از ۱۹ چشمه طاق داشته که در حال حاضر فقط پنج چشم تا از آنها باقی مانده است مصالح به کار رفته در ساخت این پول سنگ ملات گچ و ساروج ه سنگ‌های رودخانه‌ای و لاشه سنگ در چشمه طاق‌ها بوده است.

دریاچه کیو

    در مرکز شهر خرم‌آباد در کنار پارک کیو دریاچه بسیار زیبایی به همین نام قرار دارد. این دریاچه به شهر طلوعی خاصی داده و در کنار جاذبه‌های تاریخی فراوان در دره خرم‌آباد و چشمه‌های پرآب دره خرم‌آباد شهر را در ردیف یکی از شهرهای زیبای تروریستی قرار داده است.آب آن از چشمه تامین می‌شود و مساحت آن ۷ هکتار و آن بین ۳ تا ۷ متر است. این دریاچه از ارزش‌های توریستی درون شهری برخوردار است و به لحاظ ویژگی‌های خاص خود می‌تواند به عنوان یکی از مراکز جذب توریست تبدیل شود. در کنار این دریاچه امکانات تفریحی شهربازی و چشم انداز زیبایی وجود دارد.

کاروانسرای میرزا سید رضا

    کاروانسرای میرزا سید رضا به عنوان تنها کاروانسرای باقی مانده از دوران قاجار در میدان گپ خرم آباد واقع شده است. کاروانسرا میرزا سید رضا این بنا را در سال‌های ۱۲۵۰ تا ۱۲۵۹ خورشیدی با مساحتی بیش از ۳ هزار متر مربع وزیر بنای ۲ هزار و ۱۳۰ متر مربع احداث نمود. کاروانسرای مذکور شامل دو راستای شمالی جنوبی و غربی شرقی و یک صحنه است در حال حاضر این بنا به عنوان بازار طلافروشان خرم آباد دارای کاربری است.

سنگ نوشته

    این کتیبه به خط کوفی و برقطعه سنگ بزرگی به ارتفاع سه و نیم متر نوشته شده است و قدمت آن به قرن ششم هجری قمری و دوره سلجوقیان می‌رسد. این اثر تاریخی مربوط به دوره ابو سعید برسق کبیر از امرای سلجوقی است و در حدود سال ۵۱۳ هجری قمری نوشته شده است. کتیبه مذکور در خیابان شریعتی قرار دارد. این یادمان فرهنگی که مهمترین سند و مدرک در اثبات موجودیت شهر شاپور خواست است به شماره ۳۹۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

گرداب سنگی

    این اثر در شمال غربی شهر خرم‌آباد در کنار میدان تختی خیابان ۱۷ شهریور واقع شده است. گرداب سنگی به صورت یک دیواره عظیم سنگی و مدور بر دورتادور چشم‌های تصحیح احداث گردیده است. قطر داخلی دیواره این بنا ۱۸ متر با محیط ۲۵۶ متر و پهنای بیش از ۳ متر است. این بنا دارای دریچه‌ای به ابعاد ۹۰×۱۶۰ سانتی‌متر برای هدایت آب آشامیدنی و توزیع آب در سطح شهر مشروب نمودن اراضی و بهره برداری آسیاب های آبی مورد استفاده قرار گرفته است.

آبشار نوژیان

    این آبشار در ۳۸ کیلومتری جنوب شرق خرم آباد و در نزدیکی روستای تاریخی سنگ‌تراشان از توابع بخش پایین قرار گرفته است. آبشار نوژیان با ارتفاع بیش از ۹۵ متر و عرض پنج متر یکی از زیباترین آبشارهای لرستان است. دسترسی به این آبشار از طریق آسفالته خرم آباد به گردنه نوژیان امکان‌پذیر است.

آبشار گریت

    آبشار گریت یا هفت چشمه در شمال شرقی شهرستان خرم‌آباد و در بخش پایین در منطقه کوهستانی و پوشیده از درختان بلوط واقع شده است فاصله این آبشار تا خرم آباد حدود ۵۰ کیلومتر است. آبشار گریت به صورت پلکانی بوده و بلندترین تاج آن ۱۵ متر و پهنای ۱۷ متر است. پوشش گیاهان اطراف این آبشار شامل درختان بلوط و زالزالک وحشی است.

آبشار بیشه

    آبشار بیشه یکی از زیباترین آبشارهای کشور در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی خرم‌آباد و در بخش پایین روستای بیشه واقع شده است. ارتفاع آبشار ۴۸ متر تا نقطه برخورد با زمین است و عرض تاج آن بیش از ۱۰ متر استو علت همجواری این آبشار با چندین مجموعه زیبا همچون جنگل های بلوط و چنار روستای بیشه و چشم‌انداز ایستگاه راه آهن بیشه می‌توان آن را یک منطقه گردشگری مناسب دانست.

گذری بر مردم شناسی خرم آباد

    خرم آباد، "خرمووه" به زبان لری مرکز استان لرستان که دارای آداب و رسوم زیادی بین مردم دیار پرواز داشته که یکی از آنها گل مالی است. یکی از سنت‌هایی که هر ساله به همراه آیین‌های سوگواری ماه محرم برگزار می‌شود.

صنایع دستی شهرستان خرم آباد

    از رشته‌های شاخص و مهم شهرستان خرم‌آباد می‌توان به دوخت البسه محلی لباس لر کمانچه لری و ماشته بافی، چرم دست‌دوز، تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی مشبک و معرق تو و ... اشاره کرد. رشته شاخص صنایع دستی در این شهر ماشته بافی می‌باشد. ماده اولیه آن پشم رسیده است که در حال حاضر از نخ‌های پلی استر و اکریلیکی موجود در بازار استفاده می‌شود.

    تارهای بافته شده به طور تقریبی ۹ متر طول و ۴۵ تا ۵۰ سانتی‌متر عرض دارد که هر چهار قطعه آن را به هم دوخته با بافتی به ابعاد دو در دو متر مربع به دست آید. کاربرد ماشته در گذشته به صورت رختخواب پیچ بوده ولی امروزه کاربردهای مختلف دیگری نظیر رومیزی، رویه مبلمان، پشتی و تکه دوزی رویه کیف و کفش زنانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کلام آخر

    شهر خرم آباد به عنوان مرکز استان لرستان دارای جاذبه‌های گردشگری و تاریخی بی نظیری است که نه تنها به این واسطه بلکه به دلیل فرهنگ و مردمان دوست داشتنی از مراکز مهم گردشگری کشور به شمار می‌رود. در این مقاله به بررسی کامل شهر خرم آباد پرداختیم. با ما در دکوول همراه باشید.