گوشه گوشه ایران را که بگردید، پر است از جاذبه‌های گردشگری جذاب و دیدنی . همین امر است که این خاک را به یک مقصد مناسب برای گردشگری در سراسر جهان تبدیل می‌کند. شمار این جاذبه‌ها آنقدر زیاد است که بسیاری از افراد برخی از این جاذبه‌ها را نمی‌شناسند و به دلیل این ناشناخته ماندن آسیب‌های زیادی هم به آنها وارد شده است.
بعضا خبری پخش می‌شود که یک جاذبه تاریخی را خراب کرده‌اند و به جایش پاساژ ساخته‌اند یا آسیب‌های دیگری به بناهای تاریخی ناشناخته‌تر وارد آمده است. طبیعتا به یک قانون و پشتوانه محکم برای حفاظت از جاذبه های گردشگری نیاز است و آن پشتوانه چیزی نیست به جز فهرست آثار ملی که در این مطلب قصد داریم درباره‌اش حرف بزنیم. خوشبختانه تعداد زیادی از جاذبه‌های کشورمان در فهرست اثار ملی ثبت شده تا محافظت بهتری از آنها صورت بگیرد. اما فهرست آثار ملی چیست؟ فهرست آثار ملی لیستی است که کلیه آثار و جاذبه‌های موجود در آن تحت حفاظت و نظارت دولت قرار دارد.
در این نوشته قصد داریم همه چیز را درباره فهرست آثار ملی ایران بررسی کنیم. ابتدا چیستی آن را بررسی خواهیم کرد و سپس درباره تاریخچه و دیگر موارد مهم مربوط به آن حرف خواهیم زد. اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، با ما تا انتهای این مطلب از وب سایت دکوول همراه باشید.
فهرست:
فهرست آثار ملی چیست؟
فهرست آثار ملی در واقع یک مجموعه از آثار تاریخی ایران را شامل می‌شود که در جریان قانون حفظ آثار ملی که در سال 1309 تصویب شد، به صورت رسمی به ثبت رسیده‌اند. در ابتدای امر فقط آثار و بناهای تاریخی تا پایان دوره زندیه در این فهرست ثبت می‌شد اما 25 سال بعد، در سال 1334 ممنوعیت ثبت آثار مربوط به دوره قاجاریه هم برداشته شد و به عنوان گام اول کاخ گلستان را به ثبت رساندند. درحال حاضر شمار زیادی از آثار و بناهای تاریخی ایران در این فهرست به ثبت رسیده‌اند تخت محافظت و نظارت دولت هستند.
فرایند ثبت اثر در فهرست آثار ملی
برای ثبت آثار ملی پنج مشخصه وجود دارد که اثر باید یکی از آنها را در خود داشته باشد تا بتوان آن را ثبت کرد. این مشخصه‌ها به شرح زیر هستند:
- اثر باید یک بخش از تاریخ ملی یا بین‌المللی را نشان دهد و ارزش تاریخی یا فرهنگی داشته باشد.
- اثر باید مربوط به یکی از شخصیت‌های برجسته از تاریخ کشورمان باشد. مثلا گوشه‌ای از زندگی یا فعالیت‌های این شخصیت را نشان دهد.
- اثر باید بتواند در سطح ملی یا بین‌المللی درباره تاریخ و معارف انسانی، فرهنگ و تمدن بشری تاریخ علوم و فنون هنرها اطلاعاتی ارائه دهد.
- اثر باید شاخص یک مبدا تاریخی یا یک نقطه عطف در تاریخ باشد.
- اثر باید در میان عامیه مردم احترام و جایگاه ویژه‌ای داشته باشد.
- وظیفه تشخیص اینکه چه آثاری قابلیت ثبت در فهرست آثار ملی را دارند، برعهده سازمان میراث فرهنگی است.
- معمولا آثاری که در این فهرست ثبت می‌شوند، از پرداخت عوارض شهرداری معاف خواهند بود.
مختصری از پیشینه تاریخ ثبت
فکر ثبت آثار ملی را محمدعلی فروغی با ثبت قانون حفظ آثار عتیقه در مجلس، در فکر ایرانیان انداخت. براساس این قانون همه آثار هنری، بناهایی که تا قبل از دوره زندیه پدید آمده بودند، باید تخت حفاظت و نظارت دولت قرار می‌گرفتند. براساس این قانون کسانی که آثار ملی را در اختیار خود گرفته بودند مجبور شدند درباره این آثار به دولت گزارش دهند. همچنین براساس این قانون کسانی که به آثار و بناهای تاریخی آسیب می‌زدند باید جریمه پرداخت می‌کردند. براساس این قانون حفاری زمین‌ها و جستجو برای پیدا کردن آثار ملی فقط به انحصار دولت در آمد و اگر مالک زمینی سعی می‌کرد این قانون را دور بزند، دیگر حق استفاده از آن زمین را نداشت.
در نهایت در آبان سال 1311 بود که قانون مربوط به عتیقه جات در چهار فصل تصویب شد اما در ابتدای امر آثار مربوط به دوره حکومت قاجاریه مشمول این قانون نمی‌شد. اولین اثری که در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، سلیمان تپه ایلام بود که آن را یک باستان شناس و معمار فرانسوی به نام آندره گدار معرفی نمود.
جاذبه هایی که در فهرست آثار ملی ثبت شده اند
تعداد زیادی جاذبه‌های گردشگری ایران در این فهرست به ثبت رسیده است. این تعداد تقریبا به 48 هزار می‌رسد. اگر بخواهیم همه این جاذبه‌ها را به شما معرفی کنیم باید صفحات زیادی را سیاه کنیم. اما می‌توان چند مورد از اولین جاذبه‌هایی که در این فهرست ثبت شد را نام ببریم. با ما همراه باشید.
- تپه لالار
- شهر دره شهر
- تپه طرهان
- تپه های لارت
- خرابه های نزدیک اندرکش
- تپه سیلک
- طاق نصرت رامهرمز
- شهر باستانی شوش
- بقعه دانیال نبی
- آثار کوه خواجه
- عالی قاپو
- چهلستون
- لوح سنگی سرپل ذهاب
- مقبره سنگی دکان داوود
- مسجد جامع تبریز
امتیازات ثبت در فهرست آثار ملی
براساس قانون ابنیه و اماکن ثبت شده، جاذبه‌هایی که در فهرست آثار ملی به ثبت می‌رسند، از پرداخت عوارض شهرداری معاف هستند. این موارد می‌تواند شامل کلیه ابنیه، اماکن و محوطه‌های تاریخی تخت مالکیت سازمان میراث فرهنگی، بناهایی که مالکیت شخصی دارند اما جزو آثار ملی به حساب می‌آیند و موزه‌ها باشد.
اولین جاذبه ای که در فهرست آثار ملی به ثبت رسید
همانطور که بالاتر هم ذکر شد، سلیمان تپه را باید نخستین جاذبه‌ای دانست که در شهریور سال 1310 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. این جاذبه مربوط به تمدن عیلامیان است و در مرز ایلام و عراق قرار دارد. این جاذبه در واقع یک تپه باستانی است که آن را با نام زیر زیر تپه نیز می‌شناسند. این تپه همراه با تل بکسایه و سبعات خزیر با هم در فهرست آثار ملی با شماره ثبتی 1، ثبت شدند که 3 سال تایید آنها به طور انجامید. در زمان ثبت، این تپه در استان ایلام قرار داشت اما در حال حاضر باید مالک آن را کشور عراق دانست.
کلام آخر
در مطلب همه چیز درباره فهرست آثار ملی ایران، هر آنچه را که لازم بود درباره این مساله بدانید بیان کردیم. پس از خواندن این مقاله باید بدانید که آثار ملی چیست و یک جاذبه چه فاکتورها و ویژگی‌هایی داشته است که نام آن را در فهرست آثار ملی به ثبت رسانده‌اند. همچنین باید بدانید آثاری که در این فهرست ثبت شده‌اند از چه مزایایی نسبت به دیگر جاذبه‌ها برخوردار هستند.
اگر نکته دیگری درباره این موضوع وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد و یا اگر تجربه خاصی درباره ثبت آثار ملی دارید، حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید تا دیگران نیز بتوانند از آن استفاده کنند. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و از خواندن آن لذت برده باشید.
