همه چیز درباره رشته کوه زاگرس (9 مرور)

رشته کوه زاگرس کجاست؟

    در پاسخ به این سوال که رشته کوه زاگرس کجاست باید گفت رشته کوه زاگرس در کشور ایران از شمال غربی تا جنوب شرقی امتداد پیدا کرده است. این رشته کوه از کشورهای عراق و ترکیه  در مسیر خود عبور کرده است. در ایران بسیاری از استان‌های غربی کشورمان بخشی از زاگرس را در خود جای داده‌اند. از میان این استان‌ها می‌توان به کرمانشاه، کهگیلویه و بویر احمد، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، مرکزی، خوزستان، فارس و ایلام اشاره کرد.

    رشته کوه زاگرس در واقع یکی از بکرترین و بزرگ‌ترین رشته کوه‌های موجود در فلات ایران است که تاثیر به سزایی در جغرافیا و حتی فرهنگ کشورمان داشته است. درواقع کوه‌های زاگرس بخشی از زنجیره کوه‌های آلپ-هیمالیا را تشکیل می‌دهند. محدوده رشته کوه زاگرس به صورت حدودی 1600 کیلومتر طول و 240 کیلومتر عرض دارد. این رشته کوه مرز غربی فلات ایران را تشکیل می‌دهد. بخش زیادی از آن در ایران قرار گرفته اما دامنه‌های آن تا کشورهای اطراف نیز امتداد پیدا کرده است.

وجه تسمیه رشته کوه زاگرس

    زاگرس نیز مانند رشته کوه البرز نقش به سزایی در اسطوره‌ها و افسانه‌های ما داشته است. نام قدیمی آن "کر" یا "کور" بوده که در اسطوره‌شناسی سوری اشاره به یک کوه دارد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید امپراطور اکد در سه هزار سال پیش نیز نامش کور بوده است. اما شماری معتقدند نام زاگرس گرفته شده از زبان اوستایی است زیرا در این زبان زاگر کوه بزرگ معنا می‌شود.

    یک عقیده دیگر درباره نام این رشته کوه وجود دارد که براساس آن نام آن از مهاجران هندی و اروپایی که در این منطقه ساکن شده بودند و به آنها ساکراتی می‌گفتند؛ گرفته شده است. در زبان فارسی قدیم به این کوه پاتاق می‌گفتند که در حال حاضر یک رشته کوه معروف به این نام در کرمانشاه وجود دارد.

    اما واژه "زاگرس" یا "زاگروس" در دوره حکومت قاجارها در ایران وارد زبان فارسی شد. دلیل اینکه اروپایی‌ها از واژه زاگرس استفاده می‌کردند این بود که یونانی‌ها یک S به این کلمه اضافه و برای ثبت در نقشه‌ها از این نام استفاده کرده بودند. زمانی که ایرانیان در زمان قاجار آثار اروپایی‌ها را به زبان فارسی ترجمه کردند، این واژه وارد ادبیات فارسی و شد و از آن پس ایرانی‌ها هم برای این رشته کوه از نام زاگرس استفاده کردند.

    شخصی به نام حسن پیرنیا اولین کسی بوده است که در حاشیه کتاب خود "تاریخ ایران از مادها تا انقراض ساسانیان" از نام ذاگرس استفاده کرده است برای دانلود این کتاب به انتهای این مقاله مراجعه بفرمایید. او در این حاشیه نویسی تاکید کرده است که اروپاییان از این نام استفاده می‌کنند. هنچنین محمد قزوینی در جایی اشاره می‌کند که زاگرس نام یونانی سسله جبال ایرانی است. در کتاب‌های قدیمی‌تری که درباره جغرافیای ایران به رشته تحریر در آمده، از کلمه زاگرس استفاده نشده است.

جغرافیای رشته کوه زاگرس

    رشته کوه زاگرس در واقع از سنگ‌های پوسته‌ای تغییر شکل یافته تشکیل شده است که در برخود دو صفحه عربی و اوراسیا شکل گرفته‌اند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید این چین خوردگی هنوز هم متوقف نشده و دگرگونی آن هنوز در غرب ایران و به طور کلی منطقه زاگرس ادامه دارد. 

    زمین شناسان رشته کوه زاگرس را به سه بخش جداگانه زاگرس شمالی، زاگرس میانی و زاگرس جنوبی تقسیم می‌کنند. تفاوت زاگرس‌های شمالی و جنوبی را باید در نوع چین خوردگی‌هایشان جستجو کرد. نوع دیگر تقسیم‌بندی که می‌توان برای منطقه زاگرس انجام داد، تقسیم آن به زاگرس مرتفع و زاگرس چین خورده است.

    زاگرس مرتفع یا بلند، پهنای حدودا 80 کیلومتری دارد و در میان دو پهنه سنندج - سیرجان در شمال و پهنه زاگرس چین خورده در جنوب قرار گرفته است. زاگرس مرتفع اولین ردیف از رشته کوه‌های زاگرس را تشکیل داده و مانند دیواری بلند اما با پهنای کم از شمال به سمت جنوب شرقی امتداد یافته است. از ویژگی‌های این قسمت از رشته کوه زاگرس می‌توان به بارش برف و باران زیاد در آن اشاره کرد. از میان مهم‌ترین قلل که در زاگرس مرتفع قرار دارد می‌توان از دنا، اشترانکوه، زردکوه، گرین و کبیرکوه نام برد.

بلندترین قله‌های رشته کوه زاگرس

    زاگرس چین خورده هم به بخش غربی و جنوبی تقسیم می‌شود. این بخش حدودا 1375 کیلومتر طول و بین 120 تا 250 کیلومتر عرض دارد. زاگرس چین خورده هم راستا با زاگرس مرتفع تا خلیج فارس و تنگه هرمز ادامه پیدا می‌کند. گسل زاگرس بلند درواقع مرزی است که زاگرس چین خورده را از زاگرس مرتع جدا می‌کند.

    قله‌های مهم بسیار زیادی در رشته کوه زاگرس وجود دارد که سالانه شمار زیادی کوهنورد ایرانی و خارجی را به سوی خود جذب می‌کند. بلندترین این قله‌ها دنا است. در ادامه لیستی از برخی قله‌های رشته کوه زاگرس در اختیارتان قرار خواهیم داد. با ما همراه باشید.

    از نظر زیست گیاهی و جانوری نیز زاگرس را باید یکی از مناطق غنی و مهم ایران دانست. گستردگی این رشته کوه باعث شده شمار زیادی گونه گیاهی و جانوری این منطقه را به عنوان زیستگاه خود انتخاب کنند. متاسفانه برخی از این گونه‌های گیاهی و جانوری در حال انقراض هستند بنابراین، نقاطی از زاگرس به عنوان منطقه حفاظت شده بیشتر مورد توجه محیط سازمان محیط زیست بوده است.

پیشینه رشته کوه زاگرس

    همانطور که در بالا هم ذکر شد، تاریخ زندگی بشر در بخش‌های مختلف رشته کوه زاگرس، بسیار طول و دراز است. به نظر می‌رسد در هزاره‌های سوم، دوم و اول قبل از میلاد مسیح، دامنه‌های شرقی و غربی این رشته کوه و همچنین از مراکز مهمی بوده که اقوام گوناگون برای زندگی انتخاب می‌کرده‌اند. این اقوام اگرچه حکومت‌های مختلفی داشته‌اند اما نژاد مشترک و فرهنگ مشابه را می‌توان در میان همه آنها مشاهده کرد.

    شاید مهم‌ترین و معروف‌ترین تمدنی که در این دامنه‌ها وجود داشته، تمدن ایلامیان بوده باشد. آنها در نیمه شمالی رشته کوه زاگرس دقیقا جایی که مادها در آن زندگی می‌کردند، قرار داشتند. تحقیقاتی بر روی استخوان‌های یافت شده در منطقه زاگرس انجام شده که شاید برایتان جالب باشد که نتایج این تحقیقات را بدانید. نتیجه دی ان ای این استخوان‌ها نشان می‌دهد که صاحبان آنها زرتشتیان ساکن ایران، افغانستان و پاکستان بوده‌اند.

    در این تحقیقات مشخص شد که دی ان ای این کشاورزان بسیار به دی ان ای کشاورزانی که کشاورزی را از ترکیه به اروپا برده‌اند متفاوت است. قبل از این آزمایشات تصور می‌شد که نژاد این دو گروه یکی بوده است اما این آزمایشات مشخص کرد که به هیچ وجه اینگونه نیست. در حال حاضر بیشتر اقوامی که در دامنه‌های زاگرس زندگی می‌کنند، لر، ترک و لک هستند.

کلام آخر

    در مطلب همه چیز درباره رشته کوه زاگرس هر آنچه را که لازم بود درباره این رشته کوه مهم در ایران بدانید بیان کردیم. ابتدا به معرفی آن پرداختیم و سپس مختصری جغرافیا و تاریخش را بررسی کردیم. دامنه‌های زاگرس از قدیم محل تمدن انسان‌ها بوده و حتی بسیاری از تمدن‌ها در همین منطقه شکل گرفته است. این رشته کوه و مردمی که در دامنه‌هایش زندگی می‌کنند و می‌کرده‌اند تاثیر بسزایی بر شکل‌گیری تمدن و فرهنگ ایرانی داشته‌اند.

    درباره این رشته کوه هم مانند رشته کوه البرز افسانه‌ها و روایت‌های تاریخی زیادی وجود دارد و همین مساله نشانگر قدمت تمدن و زندگی انسان‌ها در آن است. اگر نکته دیگری درباره این رشته کوه جذاب وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد، حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده کنید.