راهنمای بازدید از آرامگاه فردوسی

آرامگاه فردوسی کجاست؟

    در پاسخ به این سوال که آرامگاه فردوسی کجاست باید گفت، این مقبره در 28 کیلومتری روستایی به نام پاژ، از توابع شهر طوس استان خراسان رضوی قرار دارد. این آرامگاه در انتهای بلوار بهارستان واقع شده است. آرامگاه فردوسی در واقع مقبره مردی ادیب به نام حکیم ابوالقاسم فردوسی است که در یک خانواده دهقان (که در دوره ساسانیان از طبقات ممتاز جامعه بودند) به دنیا آمد و تمام ثروتش را خرج احیای زبان پارسی و نوشتن شاهنامه فردوسی کرد.

    فردوسی در سال 416 هجری قمری درگذشت. مقبره و آرامگاهی که برای این شاعر ساخته بودند بارها و بارها توسط کسانی که در زمان حیاتش هم او را مورد بی مهری قرار می‌دادند و امثال آنها، تخریب شد و بار دیگر دوستادارنش آرامگاه او را مرمت کردند. این تخریب و مرمت تا زمان حکومت پهلوی ادامه داشت تا اینکه آرامگاه امروزی توسط استاد هوشنگ سیحون طراحی شد.

    مجموعه آرامگاه فردوسی، نزدیک به شش هکتار مساحت دارد و آرامگاه، استخر و تندیسی از فردوسی را شامل می‌شود. این تندیس را ابوالحسن صدیقی ساخته است. از دیگر بخش‌های این مجموعه می‌توان به ساختمان‌های اداری، کتابخانه، موزه، آرامگاه مهدی اخوان ثالث و آرامگاه محمدرضا شجریان اشاره کرد. این آرامگاه با کاشی‌کاری‌های زیبا و کتیبه‌های سنگی منقش به اشعار فردوسی تزئین شده است.

مختصری از تاریخچه آرامگاه فردوسی

    زمانی که فردوسی جان به جان آفرین تسلیم کرد، به دلیل شیعه بودنش، اجازه ندادند پیکر بی جانش را وارد قبرستان کنند. خانواده او ناچار شدند او را در باغ خودش که در نزدیکی شهر طوس قرار داشت، خاک کنند. آرامگاه فردوسی را بارها و بارها ویران کردند اما با این حال اهل معرفت و طرفداران این حکیم بزرگوار همیشه و در هر حالی به خاک او سر زده‌اند و اجازه ندادند نامش به دست فراموشی سپرده شود.

    گزارشی وجود دارد که زیاد هم موثق نیست اما براساس آن اولین مقبره فردوسی را یک سردار به نام ارسلان جاذب در همان زمان فردوسی ساخته است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در دیباچه فردوسی از این شخصیت یاد شده است. این بنا تا صد سال پس از مرگ شاعر هم برپا بوده تا اینکه در جریان حمله مغول، آرامگاه فردوسی را تخریب کردند تا بتوانند از مصالح آن برای ساخت قلعه استفاده کنند.

    در زمان فرمانروایی غازان خان یک سازه به عنوان مقبره برای آرامگاه فردوسی ساختند، در کنار این بنا یک خانقاه نیز ساختند اما این بنا تا نیمه سده هشتم ه‍.ق نیمه کاری باقی ماند. طبق اسناد تاریخی این خانقاه همان هارونیه است که امروزه نیز آن را در 800 متری آرامگاه فردوسی می‌بینید. آرامگاه فردوسی بار دیگر توسط عبدالله خان ازبک در جریان یک یورش نابود شد. این مقبره تا حدود سال 1300 هجری قمری نیز به همان وضعیت بود. به طوری که بسیاری از گردشگران ایرانی و خارجی در جریان بازدیدشان از این مقبره درباره ویرانی و محقر بودنش حرف زده‌اند. این ویرانی تا جایی ادامه داشت که لرد کرزن انگلیسی در گزارشی از بازدیدش از آن توضیح داده است که گندمزارها قبر این شاعر را پوشانده‌اند.

    در نهایت در زمان حکومت ناصر الدین شاه قاجار، او از والی خراسان، عبدالوهاب آصف الدوله خواست تا به جستجوی آرامگاه فردوسی بپردازد و برای ساخت یک آرامگاه درخور این شخصیت برنامه‌ریزی کند. در نهایت به صورت موقت دو اتاق ساختند تا بعدها آرامگاه درخورتری بنا کنند. محمد تقی بهار در سال 1318 از این آرامگاه دیدن و آن را زمینه‌ای آماده بنا توصیف کرده بود. در حالی که بهار یک بار هم در سال 1302 در جریان بازدیدش از آرامگاه توصیف سکویی بی‌سقف و محصور را برای آن به کار برده بود.

    ساخت آرامگاهی که در حال حاضر وجود دارد توسط توسط انجمن آثار ملی  انجام شد. روند ساخت این آرامگاه از سال 1305 آغاز شد. هزینه ساخت این جاذبه را 25 هزار تومان برآورد کرده بودند. در همان زمان راهکارهایی هم اندیشیده شد تا برای تامین این هزینه از مردم کمک بگیرند. یک سال گذشت اما کمک‌های مردمی حتی به پنج هزار تومان هم نرسید. بنابراین انجمن آثار ملی از مجلس خواست که بودجه‌ای 20 هزار تومانی برای ساخت آرامگاه در نظر بگیرد.

    ساخت آرامگاه فردوسی هشت سال به طول انجامید و در نهایت در سال 1313 در جشن هزاره فردوسی به پایان رسید. اما متاسفانه بنا به اندازه کافی استوار نبود و کم کم نشست کرد. مرمت آن را به عهده استاد هوشنگ سیحون گذاشتند. این مرمت در سال 1347 به پایان رسید. در سال‌های اخیر هم در فضای بیرونی و درونی آرامگاه بازسازی‌های جزئی صورت گرفته است.

مختصری از معماری آرامگاه فردوسی

    معماری آرامگاه فردوسی را باید به دو بخش بیرونی و درونی تقسیم کرد. هر کدام از این بخش‌ها ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند که در ادامه به بررسی این ویژگی‌ها خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

معماری بیرونی آرامگاه فردوسی 

    آرامگاه فردوسی با بیش از 10 هزار متر مربع مساحت، ساختاری چهار گوشه دارد. در هر سوی این آرامگاه، پلکان وجود دارد. ساختمان درواقع به شکل یک مربع ساده است که آن را روی یک سکو ساخته‌اند. این مکعب از هفت مکعب کوچک‌تر تشکیل شده است که روی هم قرار گرفته‌اند. در سمت غربی مکعب یک در قرار دارد که تا قبل از بازسازی ورودی اتاقی بوده که مقبره در آن قرار داشته است. درواقع طراحی آرامگاه فردوسی شبیه به طراحی زیگورات‌های باستانی است و چیزهایی مانند استواری، ایستایی و حرکت رو به بالا را نشان می‌دهد. این یکی از نخستین سازه‌های مدرنی است که با توجه به معماری دوران باستان آن را طراحی کرده‌اند.

معماری درونی آرامگاه فردوسی

    از سمت غرب معکب می‌توان وارد بنا شد. دو پلکان یکی شمالی و یکی جنوبی وجود دارد که به زیر زمین و اتاق مدفن ختم می‌شود. بر روی دیوارهای این پلکان شش قطعه برجسته از جنس سنگ خواهید دید که داستان‌های «پیکار رستم»، «جنگ دلاوران ایرانی و تورانی» و «نبرد رستم و سهراب» در سمت جنوبی پلکان، و «داریوش بزرگ بر تخت سلطنت»، «دو نفر از اسپهبدان در حضور شاهنشاه ساسانی» و «آمدن پادشاه هندوستان به دربار ایران» را روایت می‌کنند.

    شماری دیگر از نقش برجسته‌های سنگی که داستان‌های شاهنامه را بیان می‌نمایند، را نیز می‌توان در بخش‌‌های دیگری از این سازه مشاهده کرد. خود سنگ قبر حکیم ابوالقاسم فردوسی نیز از جنس سنگ مرمر روشن با رگه‌هایی قرمز است که جلوه خاصی به این مقبره داده است. اگر بخواهیم به ویژگی‌های معماری مجموعه آرامگاه فردوسی اشاره کنیم باید بگوییم، این مجموعه تنها آرامگاه نیست و مواردی همچون موزه، کتابخانه، ساختمان‌های اداری و آرامگاه دو شخصیت مهم یعنی مهدی اخوان ثالث و محمدرضا شجریان را نیز در این مجموعه می‌توانید ببینید. ورودی مجموعه از سمت جنوب است و دو استخر رو به روی آن قرار دارد.

    جلوی استخر می‌توانید یک تندیس از پیکر فردوسی را مشاهده کنید. از دیگر ویژگی‌های این مجموعه می‌توان به وجود سی فواره اشاره کرد که در سه دسته جداگانه تقسیم شده‌اند و آنها را با گلبرگ‌های نیلوفر تزئین کرده‌اند. تعداد این فواره‌ها نشان ‌دهنده 30 سال رنجی است که فردسی برای نوشتن شاهنامه کشیده است.

نکات مهم درباره آرامگاه فردوسی

• بهترین زمان بازدید از آرامگاه فردوسی را باید از اواخر بهار تا اوایل پاییز دانست. در این ایام آب و هوای معتدل و طبیعت زیبایی بر طوس و آرامگاه فردوسی حاکم است.
• شما می‌توانید در شش ماه اول سال، از ساعت 9 تا 17 بعد از ظهر و در شش ماه دوم سال از ساعت 9 تا 16 بعد از ظهر ازمجموعه آرامگاه فردوسی دیدن نمایید.
• شما می‌توانید هم با خودروی شخصی و هم با وسایل حمل و نقل عمومی مانند اتوبوس و تاکسی خود را به آرامگاه فردوسی برسانید.
• اگر برای بازدید از این جاذبه گردشگری راهی شهر طوس شدید حتما سری هم به زندان هارون یا همان هارونیه که در نزدیکی این آرامگاه قرار دارد، بزنید.
• از دیگر جاذبه های گردشگری نزدیک به این آرامگاه که می‌توانید آنها را نیز در لیست بازدید خود قرار دهید می‌توان به مقبره امام محمد غزالی، پارک کوه سنگی، طرقبه،  شاندیز و... اشاره کرد.

کلام آخر

    در مطلب راهنمای بازدید از آرامگاه فردوسی هر آنچه را که لازم بود درباره این جاذبه گردشگری بدانید بیان کردیم. حالا برای بازدید از این مجموعه آماده هستید. توجه داشته باشید که این یک جاذبه تاریخی است بنابراین هنگام بازدید به هیچ عنوان به ان آسیبی وارد نکنید تا آیندگان نیز بتوانند مانند ما از نعمت بازدید از این جاذبه برخوردار باشند.

    هنگام بازدید از آرامگاه فردوسی فراموش نکنید که سری هم به مقبره شاعر معاصر مهدی اخوان ثالث و آبروی آواز ایران محمدرضا شجریان نیز بزنید و از این دو عزیز هنرمند نیز یاد کنید. اگر نکته دیگری درباره آرامگاه فردوسی وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد، حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده کنید.