آشنایی با مسجد نصیر الملک

معرفی مسجد نصیر الملک

    مسجد نصیر الملک را باید یکی از زیباترین مساجد ایران دانست که در شهر شیراز قرار دارد. قدمت این مسجد به زمان حکومت قاجاریه در ایران باز می‌گردد. این مسجد در فاصله کمی با تعدادی از جاذبه های گردشگری شهر شیراز مانند شاه چراغ قرار گرفته است. دسترسی به مسجد صورتی با خودروی شخصی و وسایل حمل و نقل عمومی امکان‌پذیر است. ایستگاه ولیعصر به عنوان نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به مسجد، در فاصله یک و نیم کیلومتری آن قرار دارد. همچنین اتوبوس‌های خط پایانه ولیعصر-پایانه نمازی نیز شما را از هر جای شهر به این جاذبه گردشگری می‌رسانند.

مختصری از تاریخچه مسجد نصیر الملک

    مسجد نصیرالملک یا همان مسجد صورتی، به دستور یکی از اعیان و اشراف شیراز به نام میرزا حسنعلی خان ملقب به نصیرالملک ساخته شد. نصیرالملک ساخت این مسجد را به دو معمار برجسته با نام‌های میرزا رضا کاشی گر و حاج محمد حسن معمار سپرد و آنها هم در طول 12 سال بهترین مسجدی را که می‌توانستند، ساختند. این مسجد از زمان محمود قوام مورد حفاظت میراث فرهنگی و مرمت و نگهداری قرار گرفته است. این مشخص می‌کند که از همان ابتدای ساخت این سازه، اهمیت آن بر همگان آشکار بوده است.

    یکی از محبوب‌ترین ویژگی‌های این سازه پنجره‌های رنگی شبستان آن است که استاد محمد جعفر و استاد محمد رحیم، دو نجار برجسته شیرازی آنها را ساخته‌اند. این در و پنجره‌ها یک بار هم در سال1348 مرمت شده است. مسجد صورتی در همان زمان قاجاریه هم نام و آوازه‌ای برای خود دست و پا کرده بود تا جایی که در کتاب فارسنامه ناصری درباره این مسجد نوشته شده است: "در استحکام بنیان و سنگ ازاره و ستون‌های سنگی، شبستان و دریاچه (حوض) و صحن، مانند مسجد مشیر الملک و بلکه اندکی بزرگ‌تر است و بعضی تصرفات تازه در آن افزوده که بر محاسن آن افزوده است."

مختصری از معماری مسجد نصیر الملک

    اما بهتر است به جذاب‌ترین بخش این مقاله یعنی معماری مسجد نصیر الملک برسیم. معماری این مسجد را به جرئت می‌توان یکی از بهترین‌ها در دوره قاجار دانست. این معماری انقدر شاهکار است که اگر مسجد صورتی را در لیست یکی از بهترین مساجد ایران از نظر معماری قرار دهیم، بیراه نرفته‌ایم. این مسجد یک صحن بسیار بزرگ در شمال خود دارد و از مهم‌ترین بخش‌های معماری آن باید به سر در ورودی، شبستان غربی، شبستان شرقی و طاق مروارید اشاره کرد. در ادامه درباره این بخش‌ها به صورت مفصل حرف خواهیم زد. با ما همراه باشید.

سر در ورودی مسجد نصیرالملک

    سر در ورودی یک طاق نمای بزرگ با سقفی کاشی کاری شده و منقرس کاری شده دارد که این کاشی‌ها هفت رنگ و هستند. این ورودی دارای دو درب بزرگ چوبی است که بالای آن یک سنگ مرمر با شعری از شوریده شیرازی به خط نستعلیق وجود دارد که اطلاعاتی درباره سازنده مسجد و سال اتمام آن می‌دهد. این کتیبه سنگی نیز با کاشی هفت رنگ تزئین شده است.

شبستان غربی سجد نصیر الملک

    مسجد صورتی به طور کلی دارای دو شبستان غربی و شرقی است که هر دوی این شبستان‌ها در امتداد محور قبله قرار گرفته‌اند. پوشش شبستان غربی آجری است و ظاهر زیباتری از شبستان شرقی دارد. طاق این شبستان طرح مارپیچ دارد و روی ستون‌های سنگی بنا شده است. در این شبستان درواقع دو ردیف شش تایی یعنی 12 عدد ستون به نیت 12 امام وجود دارد. این شبستان که به شبستان زمستانه شهرت دارد دارای هفت درب چوبی با شیشه‌های رنگی است که همگی این درب‌ها به صحن مسجد مرتبط هستند.

    یک ایوان با عرض شش متر، جلوی این شبستان قرار دارد که هشت طاق نما آن را از حیاط جدا می‌کند. این طاقنما هفت رجز آجری نیز دارد که روی این رجزها آیات قرآنی و همچنین نقش‌های گل و بوته کاشی کاری شده است.

شبستان شرقی مسجد نصیر الملک

    برای ساخت شبستان شرقی از معماری مسجد وکیل و مسجد مشیر شیراز الهام گرفته شده است. طاق و دیوارهای این شبستان با طرح‌های گل و‌بته، نقوش اسلیمی و چند آیه از آیات قرآن به خط ثلث کاشی کاری شده‌اند. کف شبستان را نیز با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ فرش کرده‌اند. سنگ کف محراب اما از جنس سنگ مرمر است.

    شاید برایتان جاللب باشد که بدانید در این شبستان تابستانه یک درب وجود دارد که به یک چاه باز می‌شود. در این شبستان یک دالان و یک حوضچه نیز وجود دارد. در دالان شمالی هم سنگ نوشته‌هایی قابل مشاهده است که یک بیت شعر، نام معماران و تاریخ شروع کار در آن ثبت شده است. در حال حاضر شبستان شرقی به موزه اوقاف تغییر کاربری داده است. 

طاق مروارید

    یکی دیگر از قسمت‌های مسجد صورتی، طاق مروارید نام دارد. طاق مروارید درواقع طاق میانی مسجد است. اگر بخواهیم مطلب را بازتر کنیم باید بگوییم این سازه دو ایوان شمالی و جنوبی دارد که ایوان شمالی دارای سه نیم طاق در سه طرف خود است. طاق میانی که بلندتر از دو مورد دیگر است به طاق مروارید شهرت یافته است. دیوارهای این طاق را با آیات قرآنی و احادیث تزئین کرده‌اند.

ایوان های مسجد

    مسجد نصیر الملک به جز ایوان ورودی دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است. ایوان شمالی در شمال حیاط با ارتفاع هشت متر ساخته شده است. یک مقرنس پرکار بسیار زیبا در انتهای این ایوان وجود دارد که آن را باید یکی از شاهکارترین بخش‌های معماری این مسجد دانست. در این ایوان دو نیم هشت دیده می‌شود که به دو رواق راه دارند. ایوان جنوبی مسجد اما کاربرد خاصی ندارد و فقط برای اینکه با ایوان شمالی قرینه باشد ساخته شده است.

بهترین زمان بازدید از مسجد نصیرالملک

    در دو نیمه سال بازدیدکنندگان باید در ساعات متفاوتی به این مسجد سر بزنند. در نیمه اول سال ین ساعات ۸ تا ۱۷ و در نیمه دوم سال هم بین ساعت ۷ تا ۱۶:۳۰.  امکان بازدید از مسجد صورتی وجود دارد. باید بدانید که  در روزهای اربعین، تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر (ص)، رحلت امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر صادق (ع) امکان بازدید از این جاذبه گردشگری شهر شیراز وجود ندارد.

    در حال حاضر بیشتر از این مسجد به عنوان موزه و جاذبه گردشگری استفاده می‌شود و امکان اقامه نماز فقط به صورت انفرادی در آن وجود دارد. بهترین زمان بازدید از این مسجد را  از ساعت ۸ تا ۱۰ صبح دانست چراکه در این ساعات بازی نور و رنگ جذابیت فوق‌العاده‌ای به مسجد صورتی می‌بخشد و بسیار هم برای عکاسی مناسب است.

چرا مسجد نصیر الملک به مسجد صورتی مشهور است؟ 

    در بسیاری از نوشته‌ها به اشتباه این مساله بیان شده است که علت رنگ صورتی مسجد در عکس‌ها و معروف شدن این سازه به نام مسجد صورتی به دلیل انعکاس نور است اما این روایت غلطی است. دلیل اصلی این امر را باید در کاشی‌هایی جستجو کرد که رنگ صورتی زیادی در آنها استفاده شده است. یکی از دلایل شهرت یافتن این مسجد را نیز باید همین کاشی‌ها دانست زیرا در گذشته استفاده از رنگ صورتی در کاشی‌ها زیاد مرسوم نبوده است. اگر به عکس‌هایی که از این مسجد در فضای مجازی منتشر شده است نگاه کنید مسجدی سرشار از رنگ صورتی خواهید دید.

کلام آخر

    در مطلب آشنایی با مسجد نصیرالملک، یا همان مسجد صورتی هر انچه را لازم بود درباره این مسجد زیبا درشهر شیراز بدانید بیان کردیم. این مسجد را باید اوج معاری دانست. اینکه چنین سازه ساهکار و هنرمندانه‌ای در دوران قاجاریه که هنر معماری ایران رو به افول بوده است، ساخته شده؛ ارزش آن را هزار برابر می‌کند. اگرچه 12 سال طول کشید تا مسجد صورتی ساخته شود اما ارزشش را داشت زیرا در کشوری پر از مساجد گوناگون، مسجدی ساخته شد که در جهان شناخته شود و به عنوان گنجینه ملی و جاذبه گردشگری به ثبت برسد.

    اگر نکته دیگری درباره این مسجد وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد و یا اگر تجربه بازدید از این جاذبه گردشگری را دارید؛ حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید تا دیگران هم بتوانند از آن استفاده کنند. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده کنید.