قلعه الموت از پرطرفدارترین و محبوبترین جاذبه های گردشگری استان قزوین به حساب میآید. بعید است کسی گذرش به این دیار بیافتد و از فرصتش برای بازدید از قلعه الموت استفاده نکند. قلعه یا دژ الموت که معنای لغوی آن آشیانه عقاب است، در منطقه الموت قزوین قرار دارد. این دژ مقر حسن صباح، بنیانگذار دولت اسماعیلیان بوده است.
حسن صباح یکی از قدرتمندترین و نامآورترین مردان زمان خود بوده و به همین دلیل مقر او یعنی همان قلعه الموت هنوز تاکنون نام خود را حفظ کرده است. در مطلب سفر به قلعه الموت قصد داریم شما را با این جاذبه گردشگری که هم طبیعتی فوقالعاده اطرافش را فرا گرفته و هم اهمیت و ارزش تاریخی دارد، آشنا کنیم.
ابتدا به معرفی این قلعه خواهیم پرداخت، سپس کمی درباره تاریخچه و موقعیت جغرافیایی آن حرف خواهیم زد و در نهایت این مساله را بررسی میکنیم که در اطراف قلعه الموت چه جاذبههای دیگری برای بازدید وجود دارد. اگر قصد سفر به الموت را دارید و یا خواندن درباره این جاذبه گردشگری برایتان جذابت دارد، این مطلب مخصوص شماست. پس تا انتهای آن با دکوول همراه باشید.
کمتر کسی است که نام قلعه الموت را بشنود و به یاد فرقه اسماعیلیه و همچنین حسن صباح و داستانها و افسانههایی که پشتبند این اسم میآید، نیافتد. بله! الموت دژ حسن صباح و سپاهیانش بوده که در حال حاضر بخش زیادی از آن ویران شده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید صباح 35 سال در این قلعه زندگی میکرده است. این قلعه را در تاریخ 12 بهمن ماه 1381 در فهرست آثار ملی به ثبت رساندهاند.
قلعه الموت بر فراز صخرهای که حدود 2000 متر از سطح دریا ارتفاع دارد، ساخته شده است. دور تا دور این دژ پرتگاه است و تنها از راه شمال شرقی میتوان واردش شد. حسن صباح این دژ را به این منظور انتخاب کرده بود که به دلیل صعبالعبور بودن مسیر خود و سپاهیانش را از دست خلفای عباسی دور نگه دارد. قلعه الموت حدود 20 هزار متر مربع مساحت دارد. این دژ در یک نقطه کاملا صعبالعبور ساخته شده که البته در حال حاضر برای رفاه حال گردشگران پلههایی برای رسیدن به آن تدارک دیدهاند که البته هنوز هم رسیدن به دژ کار دشواری به حساب میآید. جالب است بدانید گردشگران اجازه ورود به قسمتهای درونی قلعه را ندارند. زمانی که به قلعه میرسید میتوانید چشمانداز فوقالعادهای از منطقه الموت که شامل دشت گازرخان، رودخانه اندج و دره الموت میشود را زیر پای خود مشاهده کنید.
محلیها به الموت، قلعه حسن نیز میگویند و یقینا این اسم از نام حسن صباح گرفته شده است. این دژ حدود 120 متر طول و 10 تا 35 متر (در بخشهای مختلف قلعه متغیر است) عرض دارد و از دو بخش غربی و شرقی تشکیل شده است. در قلعه قسمتهای زیادی از اتاق نگهبانی گرفته تا بخشهای دیگر وجود دارد. این قلعه از نظر امنیت وضعیت ویژهای داشته است. تنها یک راه ورود به آن وجود دارد و اطرافش خندقهایی کنده شده که امکان نزدیک شدن به دژ را سخت میکند. کاربرد دژ الموت دفاعی و نظامی بوده و مهمترین مصالحی که برای ساخت آن استفاده شده سنگ و گچ است.
حسن صباح در زمان سلطنت ملکشاه سلجوقی زندگی میکرد. او از دربار طرد شد و پس آن به دنبال یادگیری اصول مذهب اسماعیلیه به مصر رفت. وقتی از مصر به ایران بازگشت که تصمیم گرفته بود فعالیتهایش را در ایران شروع کند. او پس از جستجوی فروان الموت را به عنوان پایگاه خود انتخاب کرد. بر اساس برخی از روایات به نظر میرسد قلعه حسن قبل از صباح نیز وجود داشته و او آن را با پرداخت 3 هزاز دینار طلا خریداری کرده است. به نظر میرسد ساخت دژ مربوط به اوایل دوره سلامی است که بنا به گفته حمدالله مستوفی در سل 486 هجری قمری به دست صباح افتاده است.
در سال 654 هلاکوخان مغول دژ را فتح کرد و کتابخانهاش را آتش زد. از آن پس دیگر قلعه الموت رونق خود را از دست داده و از آن برای کاربردهای دیگری استفاده میشود. برای مثال در زمان حکومت مغول در ایران از آن به عنوان تبعیدگاه استفاده میشود و در زمان صفویه نیز به عنوان زندان حکومتی از این بنا استفاده میکردهاند. حتی گفته میشود در این بین برای مدت کوتاهی برخی دیگر از پیروان اسماعیلیه قلعه را به تصرف خود در آورده بودند.
شاید برایتان جالب باشد بدانید در زمان حکومت قاجارها در ایران، بخشی از قلعه الموت را تخریب کردند و از آجرهایش برای ساخت و ساز استفاده نمودند. همچنین در این دژ حفاریهای زیادی برای پیدا کردن گنج صورت گرفته و ترکیب آن با بلایای طبیعی قلعه را به سوی نابودی کشانده است. برخی از باستان شناسان بر اساس کاشیکاریها و تزئینات موجود در قلعه معتقدند آرامگاه حسن صباح نیز در این مکان قرار دارد.
قلعه حسن صباح در منطقه الموت استان قزوین قرار گرفته است و برای دسترسی به آن باید مسیر پر پیچ و خمی را طی کرد. حدود یک ساعت طول میکشد که این مسیر پر پیچ و خم را طی کنید و سپس تازه به پلههایی میرسید که باید طی شوند تا بتوانید قلعه را ببینید. مسیر بسیار زیبا و چشمنواز است و حتما از بودن در آن لذت خواهید برد. در واقع دژ الموت در بخش معلم کلایه، شمال شرقی روستای گازرخان قرار دارد.
این جاذبه تاریخی از تهران حدود 240 کیلومتر فاصله دارد. یعنی باید حدود چهار ساعت در مسیر باشید تا به قلعه برسید. همچنین اگر بخواهید از شهر قزوین به سوی قلعه حسن رهسپار شوید، 105 کیلومتر یعنی حدودا 2 ساعت و نیم مسیر پیش رو خواهید داشت. قلعه الموت سالهاست که مانند نگینی در این منطقه میدرخشد و سالانه گردشگران زیادی برای بازدید از آن راهی الموت میشوند.
اطراف این جاذبه گردشگری موارد دیگری هم برای بازدید وجود دارد که بازدید از آنها حتما لذت سفرتان را دو چندان میکند. اگر به الموت سفر کردید میتوانید از دریاچه اوان که در مطلبی دیگر مفصل دربارهاش حرف زدیم، روستای اوان و دیگر روستاهای این منطقه نیز دیدن نمایید.
در بازدید از قلعه الموت چند نکته مهم وجود دارد که دانستن آنها سفرتان را آسانتر و باکیفیتتر خواهد کرد. در ادامه به برخی از این نکات اشاره خواهد شد.
در پایان توصیه دکوول به شما این است که عکاسی در این منطقه زیبا را به هیچ عنوان فراموش نکنید و همچنین مراقبت از طبیعت زیبای این منطقه را در لیست کارهای خود قرار دهید. اگر نکته دیگری درباره قلعه الموت وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد، حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده نمایید.