باسیلیکا، شگفت انگیزترین آب انبار استانبول

آب انبار باسیلیکا

    باسیلیکا یک سازه شگفت‌انگیز با قدمتی بیشتر از ۱۵۰۰ سال در شهر استانبول است که در هیچ جای جهان نمی‌توان نظیرش را پیدا کرد. آب انبار باسیلیکا سیسترن در نزدیکی مسجد ایاصوفیه و کاخ توپکاپی، یکی از شگفت انگیزترین آب انبارهای جهان است، در ادامه همراه با این مقاله از وب سایت دکوول با این بنای زیبا بیشتر آشنا می‌شویم.

تاریخچه یک آب انبار باستانی

    سال ۱۵۴۵ میلادی زمانی که پتروس جولیوس، دانشمند و مکان نگار فرانسوی به دستور فرانسوای اول، پادشاه وقت فرانسه به استانبول رفت تا درباره نسخ خطی و باستانی روم شرقی تحقیق کند، از ساکنان محلی درباره یک آب انبار قدیمی داستان‌هایی شنید. او تصمیم گرفت درباره این آب انبار تحقیق کند و با پایین رفتن از پله‌های زیرزمین کلیسای باسیلیکا وارد محوطه‌ای شگفت‌انگیز و رویایی شد.

    زیرزمینی به وسعت ۸۹۰۰ متر در زیر کلیسا بود که سقف آن را ستون‌های زیادی نگه داشته بود. این زیرزمین پر از آب و ماهی جایی بود که جولیوس برای دیدن همه جای آن باید سوار قایق می‌شد. تجسس این دانشمند فرانسوی نهایتا به کشف آب انباری شگفت‌انگیز انجامید که زمانی یکی از مهم‌ترین مکان‌های استراتژیک استانبول بود.

    استانبول تاریخی پرفراز و نشیب داشته. این شهر که در قدیم با عنوان قسطنطنیه شناخته می‌شد پایتخت امپراتوری روم شرقی بود. هر چند رومی‌ها در طول تاریخ بارها این شهر را از دست دادند و در برهه‌های مختلفی از زمان قسطنطنیه ضمیمه خاک ایران شد، اما در اواسط هزاره دوم میلادی بود که این شهر به طور کلی از رومی‌ها گرفته شد و در اختیار ترکان عثمانی قرار گرفت.

    تاریخ استانبول و دست به دست شدن این شهر بین حکومت‌های مختلف باعث شده استانبول پر از بناها و سازه‌هایی باشد که هر یک از دورانی به یادگار مانده و نشان دهنده عقاید و نوع معماری سازندگان آن است. آب انبار باسیلیکا سیسترن از جمله سازه‌هایی است که از زمان رومی‌ها به جا مانده و معماری کاملا غربی دارد. زمان ساخت این آب انبار قدیمی به بیش از ۱۵۰۰ سال پیش برمی گردد. این آب انبار ابتدا تنها یک زیرزمین برای کلیسای باسیلیکا بود، اما در نتیجه یک حمله گستره ویران شد. در زمان ژوستینین اول، امپراتور روم شرقی تصمیم گرفته شد زیرزمین کلیسای باسیلیکا تبدیل به آب انبار شود.

    رومی‌ها با این کار قصد داشتند دغدغه خود برای تامین آب شهر را در زمان خشکسالی از بین ببرند و تا مدت‌ها آب انبار شده در آب انبار باسیلیکا تامین کننده آب مورد نیاز کاخ پادشاهی بود. با تسلط عثمانیان بر استانبول آب انبار باسیلیکا کارکرد خود را از دست داد و کمی بعد به فراموشی سپرده شد، به گونه‌ای که تنها داستان‌هایی درباره یک آب انبار قدیمی در شهر استانبول بر سر زبان‌ها بود.

    کشف مجدد آب انبار باسیلیکا هر چند مانع بی‌توجهی عثمانیان به این سازه شگفت‌انگیز نشد، اما در دوره جدید و با به وجود آمدن جمهوری ترکیه این آب انبار از نظر میراثی مورد توجه قرار گرفت و اکنون تبدیل به یکی از پربازدیدترین مکان‌های گردشگری استانبول شده است. تخمین زده می‌شود سالانه حدود سه میلیون نفر از این آب انبار قدیمی بازدید می‌کنند.

ویژگی‌های آب انبار باسیلیکای استانبول

    چند ویژگی مهم باعث شده آب انبار باسیلیکا به عنوان یکی از شگفت‌انگیزترین آب انبارهای جهان شناخته شود، تا جایی که این مکان عجیب و غریب لوکیشن چند فیلم سینمایی از جمله دوزخ با بازی تام هنکس بوده است. مهمترین ویژگی آب انبار باسیلیکا وسعت آن است. این سازه عظیم حدود ۹ هزار متر مساحت دارد و می‌تواند ۸۰ هزار متر مربع آب را در خود جای دهد. وسعت و حجم آبِ آب انبار باسیلیکا به قدری است که برای تردد در آن باید از قایق استفاده کرد.

    این ویژگی این آب انبار شگفت‌انگیز را شبیه یک دریاچه زیرزمینی کرده با این تفاوت که حین قایق سواری در آن شاهد دیواره‌ها و ستون‌های استوار و زیبایی هستیم که نقش و نگار برخی از آنها منحصر به فرد هستند. دومین ویژگی مهم آب انبار باسیلیکا سیسترن معماری آن است. این آب انبار اصلا وجه تسمیه خود را از نوع معماری‌اش یعنی معماری باسیلیکایی می‌گیرد. این نوع معماری ویژه رومی‌هاست و نمونه‌های بارز آن را در کشور ایتالیا و در شهر ونیز می‌بینیم

.

    برای رسیدن به آب انبار باسیلکا باید ۵۲ پله را پایین بروید و پس از آن به محوطه وسیعی به اندازه دو زمین فوتبال می‌رسید. سقف این محوطه بزرگ با ۳۶۶ ستون که در ۱۲ ردیف ۲۸ تایی آرایش یافته‌اند، سر پا نگه داشته شده است. دو ستون از ۳۶۶ ستون آب انبار باسیلیکا از همه جذا‌ب‌تر هستند، چرا که بر پایه آنها مدوسا، یکی از شخصیت‌های افسانه‌ای یونانی حکاکی شده است. با وجود این، تنها دو ستون مدوسا نیستند که زیبایی خیره کننده‌ای دارند.

    به صورت کلی هر کدام از ستون‌های آب انبار باسیلیکا ویژگی و حتی حکاکی خاصی دارند. دلیل این اتفاق می‌تواند این باشد که در ساخت آن از مصالح ساختمان‌های تخریبی شهر استفاده شده و چند رنگ و جنس سنگ را در هر ستون می‌بینید و دلیل دیگر هم می‌تواند این باشد که آب انبار باسیلیکا را هزاران اسیری ساخته‌اند که رومی‌ها آنها را به کار می‌گرفته اند. روی برخی از ستون‌های آب انبار باسیلیکا تصویر اشک حکاکی شده است و عنوان می‌شود حکاکی این تصاویر کار همان اسرای به بردگی گرفته بوده است

.

    اینکه در آب انباری ماهی آن هم به تعداد زیاد پیدا شود، می‌تواند یک ویژگی مهم دیگر باشد که آب انبار باسیلکا را از دیگر آب انبار‌های استانبول و حتی جهان متمایز می‌کند. در استانبول بیش از ۸۰ آب انبار وجود دارد، اما در هیچ کدام از آنها ماهی یافت نمی‌شود. این به این معناست که آب انبارهای استانبول به دریا یا رودخانه متصل نیستند که از این راه ماهی‌ها وارد آن شده باشند.

    در واقع رومی‌ها تعمدا در آب انبار باسیلیکا ماهی انداخته‌اند و دلیل آن هم این بوده که فکر می‌کردند دشمنانشان در حمله به شهر یکی از اولین کارهایی که می‌کنند مسموم کردن آب هاست. آنها ماهی‌ها را پیش مرگ خود کرده بودند و اگر می‌دیدند ماهی‌های آب انبار باسیلیکا به صورت دسته جمعی مرده‌اند متوجه می‌شدند که آب مسموم شده است.

    آخرین ویژگی مهمی که می‌توان برای آب انبار باسیلیکا برشمرد دسترسی آسان به آن است. این آب انبار در قلب شهر استانبول در کشور ترکیه یعنی در منطقه سلطان احمد و در نزدیکی بناهای مهم تاریخی از جمله مسجد ایاصوفیه قرار دارد و گردشگران بدون اینکه نیاز به طی کردن مسیری طولانی داشته باشند می‌توانند بعد از بازدید از ایاصوفیه که معمولا در برنامه آنها گنجانده می‌شود، از این آب انبار هم دیدن کنند. آب انبار باسیلیکا حدود چهار کیلومتر با میدان تکسیم، ۴۴ کیلومتر تا تنگه بسفر و ۲۰ کیلومتر تا فرودگاه آتاتورک فاصله دارد.

کلام آخر

    هر یک از جاذبه‌های تاریخی استانبول ویژگی‌های خاص خودشان را دارند و دلیل آن هم تاریخ پر فراز و نشیب این شهر است که حاکمان مختلفی از رومی‌ها و ایرانی‌ها گرفته تا ترک‌ها را تجربه کرده است. اتفاقات سیاسی باعث شده استانبول به شهری چند فرهنگی تبدیل شود و این ویژگی را می‌توان در معماری آثار تاریخی آن دید.

    هم می‌توان رد معماری اسلامی را در سازه‌های استانبول دید و هم نشانه‌هایی از معماری غربی در جاذبه‌های تاریخی این شهر وجود دارد. این ویژگی‌ها گاه مانند ایاصوفیه در یک سازه تلفیق شده‌اند و در مواردی هم بناهایی را می‌بینیم که معماری کاملا شرقی یا کاملا غربی دارند. آب انبار باسیلیکا از جمله سازه‌های کاملا غربی استانبول است و به همین دلیل بعد از دیدن مساجد و کاخ‌های استانبول که معماری شرقی دارند، بازدید از این آب انبار جذاب خواهد بود و تجربه‌ای به یاد ماندنی برای شما رقم می‌زند. لطفا نظرات و پیشنهادات خودتان و همچنین سوالات احتمالی خودتان پیرامون این مجموعه زیبا را با ما در میان بگذارید.