کویر لوت

کویر لوت کجاست؟

    کویر لوت 10 درصد از خاک ایران را شامل می‌شود که از این مقدار، 70 درصد در استان کرمان و 30 درصد در استان‌های خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان قرار دارد. این کویر از شمال به خراسان جنوبی، از مرکز به کرمان و از جنوب به سیستان و بلوچستان خواهد رسید.

    یکی از فرق‌های بین کویر و بیابان پوشش گیاهی آنهاست. کویر لوت پوشش گیاهی کمی هم دارد. حداقل می‌شود به پوشش گیاهی بیابان یک سروسامانی داد. کویر لوت که اصلا نَم پس نمی‌دهد. شوره‌زار است دیگر! نمکش آن‌قدر زیاد است که نه اجازه می‌دهد گیاهی در آن‌جا رشد کند و نه موجودی زنده بماند. در این منطقه حیواناتی همچون روباه‌شنی و حشراتی که می‌توانند خود را با شرایط وقف دهند، زنده می‌مانند.

    کویر لوت در سال 2016 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. یونسکو این جاذبه را را به عنوان اولین اثر طبیعی ایران در فهرستش به ثبت رساند و به همین جهت هم باید آن را یک جاذبه گردشگری مهم چه در ایران و چه در جهان دانست.

«لوت» به چه معناست؟

     واژه «لوت» که از «رُت» می‌آید به معنای بی‌آب‌وعلف و خالی از هر بود و نبودی است و به این خاطر برای این کویر از چنین نامی استفاده می‌کنند که تقریبا این منطقه از نظر پوشش گیاهی و جانوری زیر خط فقر است. بعضی از زمین‌شناسان معتقدند زمانی که واقعا هیچ‌کس نبوده، دریایی به نام «تیس» در گوشه‌وکنار دشت لوت می‌خروشیده و می‌رفته یک تمدن باستانی را سیراب کند و آثاری را هم پیدا کرده‌اند. اما خورشید که با دریایی به این بزرگی سر دشمنی داشت، تا می‌توانست چلاندش تا فقط نمکش را برایمان بگذارد.

    هنگامی که آب دریای «تیس» خشک شد، نمکش همه گیاهان و جانوران منطقه را نابود کرده. درست و غلط این روایت هنوز مشخص نیست اما جاذبه‌های تاریخی که در گوشه و کنار لوت پیدا شده نشان می‌دهد که روزگاری تمدن یا زندگی در آن جریان داشته است. شاید بتوان گفت اصطلاح لات‌ولوت هم از نام همین کویر می‌آید. لوتش که از برهنه بودن می‌آید و لاتش هم از تهی‌دست و بی‌چیز بودن که اگر به کسی می‌گفتند لات‌ولوت، یعنی درست عین کویر لوت هیچ چیز ندارد. البته کویر لوت یک چیزی‌های هم دارد که در ادامه انها را بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

سینه‌کِش آفتاب کویر لوت

    از سال 2002 تا 2019 میلادی ماهواره «اکوآی» ناسا زمین را بررسی کرد و متوجه شد که دمای منطقه مرکز کویر لوت ایران در سال 2005 از 7/70 تا 8/80 درجه سانتی‌گراد بالا و پایین می‌شود و این رکورد گرما از بیابان‌های عربستان و مصر و لیبی بیشتر است. بنابراین گرم‌ترین نقطه جهان را کویر لوت اعلام کرد.

    این کویر در سال‌های 2004 و 2007 و 2009 هم گرم‌ترین نقطه جهان محسوب می‌شد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید معمولا گرما در بیابان‌های دنیا با آن همه ریگ، شن و ماسه غیر قابل تحمل است و به همین دلیل دیگر گرمای کویر لوت را که برای چند ساعت هم نمی‌توان تحمل کرد. البته ذکر این نکته هم ضروری است که فقط بخشی از دشت لوت، کویر است و باقی مساحت آن با ماسه‌زار و نمک‌زار و ریگ‌زار پوشیده شده است.

کویر لوت در کدام استان قرار دارد؟

    کویر لوت سه استان را شامل می‌شود، این کویر از شمال به خراسان جنوبی، از مرکز به کرمان و از جنوب به سیستان و بلوچستان می‌رسد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید این کویر با این میزان مساحت باز هم در رده بیست و پنجمین کویرهای دنیا قرار دارد. دو گسل «نایبند» از غرب و «نهبندان» از شرق در کویر لوت وجود دارد.

عجایب کویر لوت

    کویر لوت پر از جاذبه های گردشگری است و اصلا به دلیل وجود همین جاذبه‌هاست که سالانه تعداد زیادی گردشگر راهی بازدید از آن می‌شوند. در ادامه برخی از این جاذبه‌ها رت به شما معرفی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

منطقه کلوت‌ها

    منطقه کلوت‌ها را باید بزرگ‌ترین شهر کلوخی جهان دانست که توسط موج‌های آب و باد به صورت استوانه‌های بزرگ تراشیده‌ شده‌اند. در کویر لوت تا دلتان بخواهد از این کلوت‌ها پیدا می‌شود. اصلا این منطقه را اول به نمکش و دوم به همین کلوت‌ها می‌شناسند.

بلندترین هرم‌های ماسه‌ای جهان

    بلندترین هرم‌های ماسه‌ای جهان را هم می‌توانید در کویر لوت ببینید. ارتفاع بسیاری از این هرم‌ها به بیش از 480 متر می‌رسد.

مخروط‌های آتشفشانی کویر لوت

    هنگام کویرگردی تا دلتان بخواهند می‌توانید مخروط‌های آتشفشانی ببینید. اما اگر قصد عکاسی دارید باید از بین بیش از 40 مخروط جذاب‌ترینشان را پیدا کنید.

تقسیم کردن کویر لوت

    کویر لوت آنقدر وسیع است که آن را به بخش‌های شمالی و جنوبی و مرکزی‌ تقسیم‌بندی کردند. تصویری که خیلی‌ها از کویر لوت در ذهن دارند، سراسر شن و ماسه است اما همه جای این منطقه به این صورت نیست. باید گفت کویر لوت از مناطق پست و کم‌ارتفاع تشکیل شده است. در ادامه بخش‌های مختلف‌ای منطقه را بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

لوت شمالی

    بخش شمالی‌ لوت که به اطراف استان خراسان جنوبی گفته می‌شود و اصلا آن را با نام لوت بیرجند یا لوت خراسان می‌شناسند. ارتفاع این بخش به 1000 متر می‌رسد و هرچه به سمت جنوب لوت شمالی بروید، این ارتفاع کم‌تر و کم‌تر خواهد شد. در این قسمت از لوت فقط ریگ و شن دیده می‌شود. در جنوب این قسمت شیارهایی روی شن‌ها دیدن می‌شود که شبیه به موج‌های دریا هی تلوتلو می‌خورند. اگر این شیارها را ادامه دهید به به رود شور بیرجند و کوه و تپه‌های رسوبی و آتشفشانی دشت لوت خواهید رسید.

لوت مرکزی

    لوت مرکزی که به چاله لوت شهرت دارد بسیار زیباست و در آن می‌توانید از تپه‌های ماسه‌ای، توده‌های بزرگ ماسه‌ای، کویرهای نمکی و گچی به نام کویر (ملک محمد) و کویر (ریگ یلان) دیدن کنید.

لوت جنوبی یا لوت زنگی احمد

    لوت جنوبی هم که دیگر به خاطر وجود کلوت‌ها و شهدادهایش شهرت بسیاری پیدا کرده و شما را مسحور خود می‌کند. این قسمت از لوت، بخش‌هایی از استان کرمان و شمال استان سیستان و بلوچستان را شامل می‌شود. شرایط این منطقه به صورتی است که کم‌وبیش می‌توان حدس زد زمانی تمدن‌های باستانی در آن وجود داشته‌اند. اگر به دنبال جذابیت و هیجان در کویر می‌گردید، آن را همراه با کلوت‌ها، تپه‌های ماسه‌ای، (دشت سر) و خیلی چیزهای دیگر در همین‌جا پیدا خواهید کرد.

دیدنی‌های کویر لوت

    کویر لوت جاذبه‌‌های گردشگری فراوانی دارد تا افرادی که می‌خواهند کویرگردی کنند، دست خالی از آن‌جا برنگردند. کلوت‌های لوت که در بالا هم دربارشان حرف زدیم از شگفت‌انگیزترین این جاذبه‌هاست. در ادامه جاذبه‌های بیشتری را از این منطقه به شما معرفی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

دشت سر

    "دشت سر" یا "سنگ‌فرش بیابان" در کویر لوت قراردارد و نه گیاهی در آن وجود دارد و نه گلی. کافی است که باد و گرمای هوا سنگ‌فرش بزرگی روی آن ایجاد کند. دشت سر را باید یکی از بخش‌های جذاب در کویر لوت دانست که از غرب به کلوت‌ها و از شمال به کلوت شهداد خواهد رسید، همچنین این دشت از شرق به ریگ‌لان و از جنوب به هامون شور و لوت جنوبی می‌رسد.

رود شور

    این تصور که فکر می‌کنید همه جای کویر لوت بی آب و علف است، تصور اشتباهی است، در بخش شمالی این کویر، در ارتفاعات خراسان جنوبی یک رود عریض و طویل به نام رود شور وجود دارد. این رود حتی کوه‌های شهداد را هم رد می‌کند و آب بسیار بسیار شوری دارد. این رود از ابتدای امر شور نبوده است اما در حال حاضر شوری آن حتی از شوری آب دریا هم بیشتر است.

نبکا

    نبکا را باید گلدان‌های عظیم‌الجثه طبیعی دانست که جزو عجایب کویر لوت به حساب می‌آید. در این گلدان‌های طبیعی گیاهانی همچون درخت گز که با طبیعت کویر همخوانی دارند، رشد می‌کند. این گیاهان زمانی هم که هیچ بارانی وجود ندارد، از آبی که در دل زمین وجود دارد تغذیه می‌کنند.

رود کال‌شور

    شاید برایتان جالب باشد که بدانید حتی رودخانه فصلی هم در کویر لوت وجود دارد. این رودخانه‌های فصلی در زمستان و شروع بهار جاری هستند و بعد از مدتی خشک خواهند شد. لازم است بدانید که آب رود کال‌شور اسیدی و خطرناک است.

گندم بریان

    گندم بریان 450 کیلومتر مربع از کویر لوت است که در آن هیچ پرنده و چرنده و گیاهی زندگی نمی‌کند. در روزهای گرم تابستان دمای این منطقه 70 درجه سانتی‌گراد هم می‌رسد. این نقطه را باید گرم‌ترین نقطه کویر لوت دانست. بنابراین اگر دوست دارید گرم‌ترین نقطه کویر لوت را از نزدیک ببینید، حتما سری به گندم بریان بزنید.

تنگه رتیل

    تنگه (رتیل) از تنگه‌های غول کویر لوت است که رودخانه‌های دائمی و فصلی مثل رود کال‌شور از آن عبور می‌کنند. حالا چرا تنگه رتیل؟ چون تا دلتان بخواهد جانوارنی هستند که در این‌جا می‌لولند. رتیل شتری و رتیل خورشیدی جزو این جانوران هستند که اگر نیش بزنند در دردسر بزرگی خواهید افتاد.

رشد گیاه درکویر لوت

    در کویر لوت معمولا گل و گیاهی وجود ندارد مگر گیاهانی مثل درختچه‌های گز که با شرایط کویر هماهنگ می‌شوند. حیوانات و حشرات بسیاری کمی هم می‌توانند در لوت زندگی کنند، پس به طور کلی می‌توان گفت کویر لوت از نظر پوشش گیاهی و جانوری غنی نیست.

تمدنی زیر خروارها خاک

    بین‌النهرین را باید مهد تمدن‌های باستانی سومری، آرامی و ... است. اما یکی از تمدن‌های مهم دیگر هم زیر خاک‌های لوت پنهان شده است. این تمدن «خبیص» شهداد نام دارد. اگرچه هنوز چیز زیادی از این تمدن باستانی پیدا نشده است اما همین که وجود آن را کشف کرده‌اند به خودی خود حائز اهمیت است. در بخشی از این کویر به نام «چاله تکاب» ظروف سفالی و خِرت‌وپرت‌های پیدا شده که نشان می‌دهد روزگاری در این منطقه هیاهو و زندگی در جریان بوده است. به نظر می‌رسد اقوام «آراتا» در شهر باستانی شهداد زندگی می‌کردند که ارزشمندترین اثر به جا مانده از آنها همان پرچم فلزی «دفرش شهداد» است.

    خود کویر نه، اما در تپه شهداد که در مجاورت با کویر قرار دارد، شهر باستانی 4 تا 5 هزار ساله‌ای وجود داشته که در عصر برنز یکی از شهرهای بزرگ ایران به شمار می‌رفته است. در این شهر چیزهایی مانند گورستان، جواهرات، مراکز صنعتی و ... وجود داشته است. همچنین مواردی همچون ظروف سفالی، اشیاء زینتی، پرچم دفرش شهداد، زیورآلات، سنگ‌های فیروزه، لاجوردی و عقیق، گردن‌بند و دستبند، مجسمه‌های گلی و خیلی چیزهای دیگر در شهداد کشف شده که همه اینها را باید نشانه‌هایی از این تمدن دانست.

دیگر جاهای دیدنی اطراف کویر لوت

    از میان دیگر جاذبه‌هایی که می‌توانید در سفر به کویر لوت از آنها دیدن کنید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آب انبار شهداد: آب‌ انبار شهداد که به آن آب‌ انبار حاج محمد تقی هم می‌گویند، یکی از جاذبه‌های شهداد است که موادغذایی را در روزهای عجیب و غریب و سخت کویر در آن نگهداری می‌کرده‌اند.
• قلعه شفیع آباد: شفیع آباد را باید یکی از کاروان‌سراهای قدیمی در کنار دشت لوت دانست که معماری به سبک قلعه‌ای دارد.
• کلوت شهداد: کلوت‌‎های شهداد را هم باید یکی دیگر از جاذبه‌های زیبایی دانست که در محدوده کویر لوت قرار دارد.

آیا اقامت در کویر لوت ممکن است؟

    شاید در نگاه اول فکر کنید که در کویر لوت جایی برای ماندن و اقامت وجود ندارد اما اشتباه می‌کنید. در ادامه برخی از کمپ‌ها و محل‌های اقامت در کویر را به شما معرفی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

اکوکمپ ستاره لوت

    اکوکمپ ستاره لوت که از سال 1397 در 18 کیلومتری شمال شرق شهداد در روستای ملک‌آباد دایر شده است، یکی از محل‌هایی است که می‌توانید در آن اقامت کنید. در این اکوکمپ امکاناتی همچون پارکینگ و اینترنت و کافی‌شاپ، راهنمای تور و... وجود دارد.

کمپ کویری شهداد

    کمپ شهداد یکی دیگر از اقامتگاه‌های مناسب در این منطقه است. کپرهای این اقامتگاه از دل طبیعت و برگ درختان نخل ساخته شده و آب و برق و سرویس بهداشتی هم دارد. یعنی شما می‌توانید در یک اقامتگاه با دکور هماهنگ با طبیعت کویر بمانید که امکانات خوبی به شما ارائه می‌دهد.

تفریحات کویر لوت چیست؟

    در کویر تفریحات زیادی وجود دارد که نمی‌گذارد یک لحظه حوصلتان سر برود. شتر سواری، سافاری، آفرود، موتورسواری و... بخشی از این تفریحات است که در ادامه بیشتر درباره‌شان حرف خواهیم زد.

شترسواری در کویر لوت

    شتر سواری در کویر لوت یکی از جذاب‌ترین کارهاست. حتی مسابقات شترسواری هم در این منطقه برگزار می‌شود و قرار است گسترش هم پیدا کند.

آفرود، سافاری و موتورسواری در کویر لوت

    همین که سوار شترتان عشق دنیا را می‌کنید و بادی به غبغب‌تان می‌اندازید که سوار بر شتر، آن هم از نوع دوکوهانه‌اش هستید، نگاهتان می‌خورد به آفرودسوارانی که با یک گازشان از بلندای تپه به پایین، بالا و پایین می‌روند. همین می‌شود که از شترتان درجا می‌پرید پایین و دو تا غِل می‌خورید و هم آفرودسواری دلتان می‌خواهد، هم سافاری و هم موتورسواری.

بهترین زمان بازدید از کویر لوت

    بهار و پاییز را باید بهترین زمان بازدید از کویر لوت دانست زیرا در تابستان گرما غیر قابل تحمل است و در زمستان هم سوز سرما اذیتتان خواهد کرد.

کلام آخر

    در مطلب کویر لوت، هر آنچه را که لازم بود درباره این جاذبه طبیعی مهم کشورمان بدانید بیان کردیم. ابتدا به معرفی آن پرداختیم و سپس درباره دیگر موارد مهم آن حرف زدیم. اگر نکته دیگری درباره این موضوع وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد، حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید تا دیگران نیز بتوانند از آن استنفاده کنند. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و از خواندن آن لذت ببرید.