استان سیستان و بلوچستان:راهنما جامع
راهنمای جامع سفر به استان سیستان و بلوچستان
اگر به دنبال یک مقصد سفر هیجان انگیز و بکر میگردید، این مطلب مخصوص شماست. استان سیستان و بلوچستان با مرکزیت زاهدان یکی از زیباترین مناطق ایران چه از نظر دارا بودن جاذبه‌های طبیعی و چه از نظر جاذبه‌های تاریخی به حساب می‌آید اما آنطور که باید از نظر گردشگری بدان پرداخته نشده است. البته در سال‌های اخیر توجه گردشگران بیشتر از قبل به سیستان و بلوچستان جلب شده و این منطقه از نظر گردشگری پیشرفت‌هایی داشته است.
سیستان و بلوچستان یکی از مناطق جنوب شرقی ایران است که از نظر پهناوری در رتبه دوم استان‌های کشور قرار دارد. این منطقه دارای آب و هوای گرم و خشک است و به همین دلیل بهترین زمان سفر به استان سیستان و بلوچستان را می‌توان فصل‌های پاییز و زمستان دانست. از طریق راه آهن می‌توان زاهدان را به میرجاوه و پاکستان وصل کرد که این مساله بر اهمیت این استان افزوده است.
در مطلب راهنمای جامع سفر به استان سیستان و بلوچستان قصد داریم سیر تا پیاز سفر به این منطقه را بررسی نماییم. ابتدا گریز مختصری به تاریخ این مرز و بوم میزنیم، سپس درباره فرهنگ و جغرافیای این دیار حرف خواهیم زد و در نهایت هم به معرفی جاذبه های گردشگری این استان خواهیم پرداخت. اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، با ما تا انتهای این مطلب از دکوول همراه باشید.
مختصری از پیشینه استان سیستان و بلوچستان
سیستان به معنای سرزمین قوم سکا است و این نام را از کلمه تغییر شکل یافته سکستان یا سجستان برداشته‌اند. حدود 2 هزار و 500 سال قبل از میلاد قوم سکاها در حاشیه رودخانه هیرمند ساکن شدند و پس از تسلط بر منطقه نام جدید را به جای زرنج بر این منطقه گذاشتند. در گذشته سیستان و بلوچستان، زمین‌های تپه‌های و پر شده از رسوبات دریایی بیشتر نسبت به امروز داشته است اما هرچقدر رودخانه هیرمند کم آب‌تر شده تعداد زمین‌های خشک این منطقه نیز اضافه شده است.
درباره نامگذاری بلوچستان نیز باید گفت در قدیم به این منطقه ماکا می‌گفتند و آن را در زمان امپراطوری هخامنشی به عنوان ایالت چهاردهم ایران می‌شناختند. بعدها نام این منطقه به مکران و در زمان حکومت نادرشاه افشار نیز به بلوچستان تغییر پیدا کرده است.
در منطقه سیستان و بلوچستان سنگ نگاره‌هایی پیدا شده است که مربوط به دوره ما قبل زبان است. اما از تمدنی که در آن روزگار در این سرزمین وجود داشته اکنون چیزی باقی نیست. اگر بخواهیم دو بخش سیستان و بلوچستان را از هم جدا کنیم باید بگوییم که سیستان از قدیم الایام به عنوان یک سرزمین اساطیری در افسانه‌های ایرانی مانند رسم و سهراب، زال و رودابه و... وجود داشته است. این بدان معماست که حداقل در زمان فردوسی و قبل از آن این خاک از مناطق مهم ایران به شمار میرفته است. اما اعراب این منطقه را نیز مانند اکثر مناطق دیگر ایران به تصرف خود در آوردند.
اولین فرمانروای ایرانی که پس از حمله اعراب توانست بر این خام تسلط یابد، یعقوب لیث بود. او پس از تسلط بر منطقه، بار دیگر زبان فارسی را به عنوان زبان رسمی مردم این خاک اعلام کرد.
سیستان و بلوچستان در طول تاریخ فراز و نشیب‌های فراوانی را تجربه کرده است. در جریان جنگ جهانی اول ژنرال ریجنالد ادوارد هری دایر به بلوچستان حمله کرد. اگرچه سرداران بلوچی از جمله سردار جمعه خان اسماعیل زهی، سردار خلیل خان گمشادزهی و سردار جنیدخان یار احمد زهی به مبارزه با انگلیسی‌ها برخواستند و بسیاری از آنها را کشتند اما در نهایت این منطقه به تصرف انگلیسی‌ها در آمد. در زمان حکومت پهلوی دولت وقت به بلوچستان که آن زمان تحت فرماندهی دوست محمد خان بود حمله می‌کند و از آن زمان تاکنون بلوچستان تحت نظر حکومت مرکزی اداره می‌شود.
مختصری درباره فرهنگ استان سیستان و بلوچستان
اگر چه استان سیستان و بلوچستان را باید دارای فرهنگی متنوع و رنگارنگ دانست که نمیتوان این فرهنگ را در چند خط خلاصه کرد اما در این قسمت از مطلب راهنمای جامع سفر به استان سیستان و بلوچستان قصد داریم با اشاره به چند فاکتور مشخص فرهنگی مانند زبان، دین، غذاها و لباس‌های محلی، صنایع دستی و... مختصری درباره فرهنگ این استان حرف بزنیم.
زبان رایج در میان مردم سیستان و بلوچستان، بلوچی است که ریشه در زبان‌های شمال باختری دارد. زبان‌های تاتی، کردی، گیلکی، تالشی و ... نیز در این استان وجود دارد. همچنین استفاده از گویش سیستانی به عنوان یکی از گویش‌های مهم در زبان فارسی در میان برخی از مردم این استان رایج است.
درباره لباس‌های محلی استان سیستان و بلوچستان باید ابتدا به قدمت چندین هزارساله آن اشاره کرد. لباس‌های محلی این استان با توجه به اقلیم گرم و خشکش انتخاب می‌شود. لباس‌های سیستانی نه تنها در سیستان و بلوچستان بلکه در برخی نقاط دیگر مانند هرمزگان، کرمان، افغانستان، هندوستان و پاکستان نیز استفاده می‌شده است. این لباس شامل شلوار بزرگ، بسیار پرچین و گشادی به نام شلوار پارتی و پیراهنی تا روی زانو است.
سفر به استان سیستان و بلوچستان بدون امتحان غذاهای محلی، شاید آنطور که باید دلپذیر نباشد. از میان غذاهای محلی این دیار می‌توان به آبگوشت زابلی، لندو، املت سوزی و پکوره به عنوان غذاهای سیستانی و دیگچه، تباهگ، چنگالی،دوغ پا، لنجو و بت ماش به عنوان غذاهای بلوچی اشاره کرد. همچنین از میان صنایع دستی این استان نیز باید از سوزن دوزی، سیاه دوزی، پریوار دوزی، خامه دوزی، سکه و آینه دوزی، دودنی بافی، حصیربافی، لنج سازی و ... اشاره کرد.
مختصری درباره جغرافیای استان سیستان و بلوچستان
استان سیستان و بلوچستان دومین استان پهناور ایران پس از کرمان است که از شمال با استان خراسان جنوبی و از شرق نیز با کشورهای افغانستان و پاکستان مرز مشترک دارد. همچنین این استان دارای مرز آبی با دریای عمان است. در شمال استان تنها یک کوه بلند به نام خواجه وجود دارد که این کوه برای اهالی مقدس شمرده می‌شود. در قسمت بلوچستان شاهد آب و هوایی هستیم که در آن میانگین هوا بالا و نوسانات آن پایین است. کمبود آب در این منطقه آنقدر زیاد است که برخی از قسمت‌های آن تنها به کمک آب‌های زیرزمینی نیاز خود را تامین می‌کنند. همانطور که در بالا اشاره شد این منطقه آب و هوای خشک و بیابانی دارد و به همین دلیل بهترین زمان سفر به استان سیستان و بلوچستان را می‌توان اواخر پاییز تا پایان زمستان دانست.
از نظر گونههای جانوری، این استان دارای مناطق بکر و گونههای کمیاب است. به طور کلی در این دیار 340 گونه پرنده، 64 گونه پستاندار، حدود 110 گونه دوزیست و خزنده و صدها گونه ماهی وجود دارد. از میان جانوران کمیاب بومی در این استان می‌توان به پلنگ ایرانی، سنجاب بلوچی، گربه شنی، خرس سیاه آسیایی، تمساح پوزه کوتاه ایرانی و بزمجه بنگاه اشاره کرد. همچنین مناطق حفاظت شده زیادی به عنوان زیستگاه‌های گیاهی و جانوری در این منطقه وسیع وجود دارند که از میان آنها می‌توان از پناهگاه‌های حیات وحش با 758 هزار هکتار، مناطق شکار ممنوع با 460 هزار هکتار، آثار طبیعی ملی با 10 هزار هکتار و مناطق حفاظت شده گاندو نام برد. همچنین از میان گونههای گیاهی خاص استان می‌توان به انجیر معابد، جنگل‌های حرا، کهور، جش و گز روغن اشاره کرد.
آشنایی با جاذبه های گردشگری استان سیستان و بلوچستان
تا اینجای مطلب راهنمای جامع سفر به استان سیستان و بلوچستان اطلاعاتی درباره جغرافیا، تاریخ و فرهنگ این اقلیم منحصر به فرد به دست آوردیم. حالا وقت آن رسیده که به بررسی جاذبه های گردشگری استان بپردازیم. طبق روال معمول ابتدا درباره آن دسته از جاذبه‌هایی حرف خواهیم زد که در فهرست‌های ملی یا جهانی ثبت شده‌اند و سپس به معرفی دیگر جاذبه‌های استان خواهیم پرداخت. در ادامه با ما همراه باشید.
شهر سوخته
- ثبت در میراث جهانی یونسکو: سال 2014
- ثبت در فهرست آثار ملی: 28 اسفند 1385
شهر سوخته آن چیزی است که از یک دولت شهر باستانی به یادگار مانده. این شهر در 30 کیلومتری محمدآباد در جاده زابل به زاهدان قرار دارد و روی آبرفت‌های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون بنا شده است. قدمت شهر سوخته به تمدن جیرفت یا همان دوره برنز باز می‌گردد. نخستین بار در زمان قاجار نام این شهر در یاداشت‌های یکی از ماموران نظامی بریتانیا به نام کلنل بیت آورده شد. او اشاره کرده بود که خاکسترهایی در اطراف تپه وجود دارند که نشان از آتش‌سوزی بزرگ در این شهر می‌دهند. همین کلنل بود که برای اولین بار نام شهر سوخته را به این منطقه داد.
جالب است بدانید برخلاف آنچه دیگران فکر می‌کنند شهر سوخته در اثر آتش‌سوزی از بین نرفته بلکه مهم‌ترین دلیل افول این تمدن حمله بیگانگان بوده است. آنچه باستان‌شناسان از بقایای این شهر به دست آورده‌اند نشان می‌دهد ، این شهر از پنج قسمت مسکونی، بخش‌های مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان متشکل بوده است.
آثار باستانی کوه خواجه
- ثبت در فهرست آثار ملی: 24 شهریور 1310
یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی استان سیستان و بلوچستان آثار باستانی کوه خواجه یا همان کوه رستم است که در شهرستان هامون قرار دارد. قدمت این آثار به دوره‌های حکومت اشکانیان و ساسانیان باز می‌گردد. در واقع این آثار، باقی مانده یک قلعه است که بومیان به آن قلعه کافر نیز می‌گویند. مصالحی که برای ساخت این قلعه استفاده شده خشت و گل بوده است. آثار باستانی کوه خواجه یکی دیگر از میراثی است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
دهانه غلامان
- ثبت در فهرست آثار ملی: 24 شهریور 1310
یکی دیگر از جاذبه‌هایی که در مطلب راهنمای جامع سفر به استان سیستان و بلوچستان باید به معرفی آن بپردازیم، دهانه غلامان است. این جاذبه در شهرستان زهک قرار دارد و قدمت آن به دوره هخامنشیان باز می‌گردد. در واقع این جاذبه بقایایی مربوط به یک شهر هخامنشی است که بعدها نام دهانه غلامان را بر روی آن گذاشته‌اند و در فهرست آثار ملی به نام خرابه‌های پایتخت قدیم سیستان ثبت شده است. اما در کتیبه‌های هخامنشی نام اصلی این شهر زرک یا زرنکای ذکر شده است. تاکنون آثار باستانی و شهرهای کمی از دوره هخامنشیان پیدا شده و دلیل اهمیت این جاذبه نیز در همین است.
روستای درک
یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های طبیعی که می‌توانید در سفر به استان سیستان و بلوچستان ببینید، روستای درک است. این روستا جایی است که در آن کویر به دریا می‌رسد و یک منظره رویایی را به وجود می‌آورد. روستای درک در کمارک، در امتداد دریای عمان قرار دارد. درواقع این روستا نزدیک‌ترین نقطه سیستان و بلوچستان به تنگه هرمز است. جالب است بدانید در روستای درک اقیانوس هند و دریای عمان به هم می‌رسند. ماسه‌های سفیدی که در این منطقه وجود دارد، دردهای عضلانی را درمان می‌کند، پس حمام آفتاب را فراموش نکنید. روستای درک تا بندر چابهار حدود 170 کیلومتر فاصله دارد.
بندر چابهار
یکی از زیباترین و پرطرفدارترین جاذبه های گردشگری استان سیستان و بلوچستان، بندر چابهار است. این بندر در جنوب خاوری بلوچستان، در کرانه دریای مکران و اقیانوس هند قرار دارد. این منطقه یکی از مناطق آزاد برای بازرگانی به حساب می‌آید و به همین جهت از اهمیت بالایی در کشور برخوردار است. به عبارت ساده‌تر این منطقه مهم‌ترین چهارراه‌های کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانی به جساب می‌آید. جدا از این اهمیت، وجود جاذبه‌های تاریخی و طبیعی فراوان در چابهار بر تعداد طرفداران آن افزوده است. در سال‌های اخیر این بندر به یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری در کشور بدل شده است.
بام استان سیستان و بلوچستان
ایران سرزمین دشت‌ها، فلات‌ها، جنگل‌ها، کویر و کوهستان‌هاست. یکی از زیباترین قلل پروژه سیمرغ کوه‌های ایران صعود به قله تفتان بام استان سیستان و بلوچستان است. بزگترین جذابیتی که می‌توان برای این قله در نظر گرفت حضور آن در میان بیابان‌های جنوبی ایران است. قله تفتان در نزدیکی شهر خاش است و برای رسیدن به آن باید از زاهدان به سمت خاش حرکت کنید. شاید برایتان جالب باشد بدانید که تفتان یک قله آتشفشاتی است و از آن دود خارج می‌شود.
به جهت صعود این قله بهتر است در فصول سرد سال عازم منطقه شوید، همانطوری که بیان کردیم چون این قله در کویر قرار دارد در فصول گرم امکان صعود قله به سختی حاصل می‌شود. جهت مطالعه دقیق درباره این قله پیشنهاد می‌شود مقاله قله تفتان را بخوانید.
کلام آخر
در مطلب راهنمای جامع سفر به استان سیستان و بلوچستان اطلاعات زیادی برای سفر به این استان به دست آوردیم اما یقینا چیزهایی که خواندید، بخش کوچکی از جذابیت بیکران این استان را نشان می‌دهد. در این مطلب به برخی از جذابه های گردشگری این استان اشاره شد اما، مجال این را نیافتیم که هر جاذبه گردشگری که در این استان وجود دارد را بررسی کنیم. اگر قصد سفر به استان سیستان و بلوچستان را داشتید، سعی کنید با برنامه طولانی مدت برای سفر از تمام این جاذبه‌ها دیدن کنید.
اگر به بازدید از جاذبه‌های طبیعی استان رفتید، سعی کنید طبیعت زیبای این منطقه را حفظ نمایید و این گنجینه را همینقدر زیبا به دست آیندگان بسپارید. همچنین در طول سفر اگر قصد تهیه سوغات و یادگار داشتید حتما به سراغ سوزن‌دوزی‌های فوق‌العاده دستان هنرمند این مردم بروید. اگرچه با توجه به وقت و مواد اولیه، این هنر کمی گران‌قیمت است اما با خرید آن هم از زیبایی چشم‌نواز این هنر لذت خواهید برد و هم از هنر این مردم حمایت خواهید کرد و آن را به دیگر نقاط ایران و جهان معرفی خواهید کرد. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد.
عضویـــت در خبـــرنامه
تمامی حقوق برای هلدینگ دکووِل محفوظ می‌باشد.
