باغ شاهزاده ماهان

باغ شاهزاده ماهان، باغی زیبا در دل کویر

    کرمان از جمله شهر‌های تاریخی ایران است که آثار تاریخی زیادی را در خود یا اطرافش جای داده است. در نزدیکی کرمان شهر تاریخی ماهان قرار دارد که در آن نیز جاذبه‌های گردشگری زیادی هست که قدمت آنها اغلب به دوران قاجار ‌می‌رسد. باغ شاهزاده ماهان یکی از این جاذبه‌هاست که حدود نیم قرن پیش به  ثبت ملی رسیده و در سال 2011 نیز ثبت جهانی شده است. این باغ زیبا نگینی سبز در دل طبیعت کویری کرمان است. باغ شاهزاده ماهان پاییز پر از رنگ‌های متنوع و بهار سبز و خرم است.

ویژگی های باغ شاهزاده ماهان در کرمان

    باغ شاهزاده ماهان باغی سه و نیم هکتاری است که در مسیر جاده ابریشم و در دو کیلومتری شهر ماهان واقع شده است. شاهزاده ماهان یا شازده ماهان که این باغ به نام اوست، عبدالحمید میرزا ناصرالدوله فرمانفرمایان نوه ناصرالدین شاه قاجار است که زمانی حاکم کرمان بوده است. هر چند این باغ نام خود را از این شاهزاده قاجاری ‌می‌گیرد، اما فکر ساختن چنین باغی اولین بار به ذهن محمد حسن خان سردار ایروانی که او هم حاکم کرمان بود رسید و این او بود که ساختن این باغ تاریخی را شروع کرد.

    ناصرالدوله فرمانفرمایان در واقع اقدام به تکمیل این باغ کرد، هر چند عمرش به کامل شدن آن قد نداد و باغ نسبت به نقشه اولیه تفاوت‌ها و کاستی‌هایی دارد. عنوان ‌می‌شود ناصرالدوله فرمانفرمایان در ساخت این باغ بسیار سختگیر بود و سال‌ها زمان صرف این کار شد. مشهور است وقتی خبر مرگ ناصرالدوله ‌می‌رسد یکی از گچ‌کاران باغ که سخت تحت فشار بوده از شدت خوشحالی ظرف گچش را به سمت دیوار پرت ‌می‌کند و کار را نیمه تمام ‌می‌گذارد.

    ظاهرا بعد از ناصرالدوله دیگر کسی سراغ ساخت و ساز در باغ شاهزاده ماهان نمی‌رود. این البته به معنای آن نیست که باغ شاهزاده ماهان نیمه تمام است. در واقع ساخت و ساز‌های اصلی در این باغ صورت پذیرفته و در مرحله ظریف‌کاری بوده که کار رها شده است. قسمت کمی از ظریف‌کاری‌های باغ شاهزاده ماهان نیمه تمام گذاشته شده، اما این اتفاق چیزی از زیبایی‌های این باغ شگفت‌انگیز کم نمی‌کند و به دلیل سرسبزی و خرمی و همچنین معماری زیبایش سالانه هزاران گردشگر از آن بازدید ‌می‌کنند.

ویژگی های باغ شاهزاده ماهان

    باغ‌های ایرانی که از آن با عنوان باغ سرا، فردوس، بوستان، بستان و پردیس هم یاد ‌می‌شود نوعی تقلید از بهشت هستند. در واقع ایرانیان در قدیم با تصوری که از بهشت داشتند، تصمیم به ساختن باغ‌هایی گرفتند که شبیه به بهشت توصیف شده در متون دینی باشد. باغ ایرانی پاسارگاد که به دستور کوروش هخامنشی ساخته شد احتمالا اولین باغ ایرانی بوده است و باغ‌های بعدی که هم قبل اسلام به ویژه در زمان ساسانیان ساخته ‌می‌شد و هم بعد از اسلام حاکمان مختلف در شهر‌های مختلف ‌می‌ساختند، تقلیدی از همان باغ ایرانی پاسارگاد هستند.

    باغ ایران یا باغ سرا سه ویژگی مهم دارد. اول اینکه این باغ در مسیر عبور جوی آب ساخته ‌می‌شد، به این ترتیب که اگر رودخانه‌ای وجود داشت باغ را در کنار آن یا در مسیر نهری منشعب شده از آن ‌می‌ساختند و اگر نهری وجود نداشت، باغ را در مسیر قنات یا کاریز ایجاد ‌می‌کردند. ویژگی دوم باغ ایرانی محصور بودن آن و ویژگی سوم آن وجود یک عمارت بزرگ در داخل باغ بود.

    باغ شاهزاده ماهان کرمان که در واقع یکی از نمونه‌های جالب باغ ایرانی است، هر سه این ویژگی‌ها را دارد. این باغ که در دامنه کوه تیگران واقع شده است، آب مورد نیاز خود را از رودخانه تیگران ‌می‌گیرد.

    باغ شاهزاده ماهان کوشکی دو اشکوبه دارد که معماری آن زیبا و منحصر به فرد است. مانند عمارت‌هایی که در باغ‌های ایرانی وجود دارد، کوشک باغ شاهزاده ماهان یک شاه نشین دارد که ویژه مالک اصلی یا همان حاکم شهر بوده است. باغ‌های ایرانی به ویژه آنهایی که در اطراف شهر‌ها ساخته ‌می‌شده‌اند در واقع اقامتگاه‌های موقت بوده‌اند.

    این به ویژه در شهر‌هایی که آب و هوای گرم داشته از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. در فصول گرم حاکمان محلی روز‌هایی را در باغ‌ها ‌می‌گذرانده‌اند. مدت زمان اقامت در باغ‌ها متغیر بوده و گاه به چند هفته هم ‌می‌رسیده است. به همین دلیل ممکن بوده حین این اقامت میهمانانی برای حاکم یا همان صاحب باغ بیایند.

    بر این اساس در باغ ایرانی علاوه بر شاه نشین یا عمارت اصلی سازه‌هایی مانند حمام هم وجود داشته و همچنین اتاق‌هایی ویژه میهمانمان نیز ساخته ‌می‌شده است. در باغ شاهزاده ماهان کرمان همه این سازه‌ها به علاوه اتاق‌های مخصوص خدمتکاران وجود دارد. معماری سر در باغ شاهزاده ماهان کرمان زیبا و کم نظیر است.

    کوشک اصلی در ته باغ و در بلند‎ترین نقطه واقع شده است. وقتی از ورودی اصلی وارد باغ شاهزاده ماهان ‌می‌شوید نهر آبی را ‌می‌بینید که به حوضی در وسط عمارت ‌می‌رسد. آن طرف حوض باز همان نهر است که از دور شبیه این است که از زیر عمارت زیبای باغ ‌می‌گذرد و به حیاط ‌می‌رسد.

    در انتهای باغ عمارت دو طبقه قرار دارد که مثل عمارت‌های مانده از زمان قاچار عمارتی آجری با یک در بزرگ است که تزئینات زیبایی دارد. مصالح مصرف شده برای ساخت باغ شاهزاده ماهان آجر و گل بوده و در تزئینات و ظریف‌کاری‌های آن از کاشی‌های رنگی و همچنین گچ‌بری استفاده شده است. در طبقه دوم عمارت اصلی بالکنی بزرگ ساخته شده که چند در بزرگ با ساختار گنبدی شکل آن را به داخل عمارت وصل ‌می‌کند.

    از جمله جاذبه‌های باغ شاهزاده ماهان کرمان فواره‌های باغ است. سال‌ها پیش زمانی که چیزی به نام پمپ برقی نبود که آب را پمپاژ کرده و به صورت فواره در آورد، در باغ‌های ایرانی فواره وجود داشت. در واقع درست کردن فواره بدون پمپ آب از جمله ابداعات جالب مهندسان ایرانی بود که بسیار هم مورد توجه قرار گرفته است.

    آب در فرهنگ ایرانی اهمیت زیادی دارد. به دلیل اقلیم خشک ایران آب برای ایرانیان مقدس است. علاوه بر این ایرانیان معتقدند هر جا آب هست، آبادانی هم هست. اینکه فواره به یکی از اجزای باغ ایرانی تبدیل شده به این دلیل است که سازندگان آن ‌می‌خواسته‌اند با نشان دادن آبی که فواره ‌می‌زند حس آبادانی و خرمی را القا کنند. به این ترتیب آنها جریان آب را به گونه‌ای هدایت ‌می‌کردند و در نقاطی با تنگ کرد مسیر آب و همچنین ایجاد سرازیری و سر بالایی کاری ‌می‌کردند که آب فواره بزند. اینکه طول فواره‌ای که ایجاد ‌می‌شد چقدر بود تبحر مهندسان را نشان ‌می‌داد.

راه دسترسی به باغ شاهزاده ماهان

    راه دسترسی به باغ شاهزاده ماهان کرمان جاده کرمان – بم است. اگر در کرمان هستید و بعد از دیدن جاذبه‌های گردشگری این شهر قصد دارید ادامه مسیر بدهید و جاذبه‌های اطراف آن را هم مشاهده کنید، یکی از جاهایی که ‌می‌توانید به آن بروید شهر تاریخی بم است. در میانه راه و تنها با پیمودن 35 کیلومتر از جاده کرمان – بم به باغ شاهزاده ماهان ‌می‌رسید.

    در این باغ تاریخی علاوه بر دیدن عمارت زیبا ‌می‌توانید حمام آن را هم ببینید که از نظر معماری جذابیت زیادی دارد. در باغ و یا در اطراف آن امکان انجام تفریحاتی مانند اسب سواری و رستوران گردی هست. یکی از بناهای داخل باغ به بخش خصوصی داده شده و کاربری آن به رستوران تغییر یافته است. باغ شاهزاده ماهان معمولا هر روز از ساعت 9 صبح تا هفت بعد از ظهر باز است. در پاییز که شب زود از راه ‌می‌رسد، امکان بازدید از این باغ در شب هم وجود دارد. نورپردازی جالب به عمارت باغ در شب جلوه زیبایی ‌می‌دهد.

    دسترسی به باغ شاهزاده ماهان کرمان آسان است و علاوه بر این در نزدیکی این بنای زیبا، جاذبه‌های دیگری هم وجود دارد که ‌می‌توانید در مسیر خود از آنها بازدید کنید. یکی از این جاذبه‌ها مقبره شاه نعمت‌الله ولی است. شاه نعمت‌الله ولی یکی از شاعران معروف قرون هشتم و نهم هجری و از معروف‌ترین عارفان ایرانی است.

    بعد از سال‌ها که از درگذشت او ‌می‌گذرد بسیاری همچنان به این عارف ادای احترام کرده و بر سر مزار او ‌می‌روند. مقبره شاه نعمت‌الله ولی در ماهان کرمان یکی از آثار تاریخی مشهور در این شهر و متعلق به دوران قاجار است. اگر به بازدید باغ شاهزاده ماهان کرمان رفته‌اید با پیمودن مسافت کوتاهی به این مقبره ‌می‌رسید. در کنار این مقبره همچنین موزه شاه نعمت‌الله ولی هم هست که نسخه‌هایی نفیس از اشعار او با دست خط خودش در آن نگهداری ‌می‌شود.

    در نزدیکی باغ شاهزاده ماهان موزه زرتشتیان، موزه ساعت، باغ موزه هرندی و موزه جبلیه هم قرار دارند که بازدید از هر کدام اینها هم لذت‌بخش خواهد بود.

    سفر به کرمان به عنوان سفری که در آن ‌می‌توانید هم از دیدن جاذبه‌های طبیعی لذت ببرید و هم امکان بازدید از مکان‌های تاریخی وجود دارد، سفری به یادماندنی خواهد بود. یکی از اصلی‌ترین جاذبه‌هایی که باید در فهرست بازدید‌های خود در این سفر بگنجانید جاذبه‌های ماهان است و گل سر سبد این جاذبه‌ها باغ شاهزاده است که بازدید از آن باعث ‌می‌شود احساس شادی و نشاط کنید. باغ‌های ایرانی اصلا با هدف فاصله گرفتن از شهر و بودن در دل طبیعت و بین درختان زیبا و سرسبز ساخته ‌می‌شدند. بازدید از باغ شاهزاده ماهان این هدف را محقق ‌می‌کند.