استان یزد: راهنمای جامع و بررسی کامل

راهنمای جامع سفر به استان یزد| منطقه ای از دل تاریخ

    شب‌های پر ستاره، تلفیق سنت و مدرنیته، آرامشی که شاید از دل کویر می‌آید و شاید از دل مردمی مهربان و صبور، استانی به زیبایی یزد را تشکیل داده است. یزد استانی در همسایگی کویر لوت است که قدمتش به سالیان بسیار دور باز می‌گردد. شهر یزد به عنوان مرکز این استان یکی از شهرهایی است که به طور کامل در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. درباره این شهر در ادامه مفصل حرف خواهیم زد. استان یزد در سال 1352 از اصفهان جدا شد و یک استان مستقل را تشکیل داد. از نظر کشاورزی به دلیل کمبود منابع آبی وضعیت خوبی در استان جاری نیست اما یزد را باید یکی از استان‌هایی دانست که منابع معدنی بسیار ارزشمند و غنی دارد.

    از آنجایی که استان یزد بر روی کمربند خشک جهانی قرار دارد، زمستان‌های آن سرد و نسبتا مرطوب و تابستان‌هایش گرم و خشک است. به همین دلیل سفر به یزد در بهار را باید بهترین زمان سفر به این استان دانست. در مطلب راهنمای جامع سفر به استان یزد قصد داریم شما را با فرهنگ، تاریخ و جغرافیای این استان آشنا کنیم و سپس به معرفی جاذبه های گردشگری استان بپردازیم. اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

جایی که از دل تاریخ می آید

    استان یزد یکی از قدیمی‌ترین مناطق ایران است. نام یزد نیز یک نام باستانی است که ریشه در یشت دارد. برخی معتقدند این نام از زمان ساسانیان برای این منطقه انتخاب شده است. اما روایتی هست که براساس آن در عهد پیشدادیان طوایف که از بلخ به پارس کوچ می‌کرده‌اند، این سرزمین را یزدان نامیده‌اند و به عنوان محل عبادت آن را به دیگران شناسانده‌اند. مهریز، میبد و اردکان از قدیمی‌ترین شهرهای این استان هستند.

    شاید تصور بسیاری از افراد از یزد یک استان کویری باشد که هیچ دار و درختی در آن نیست اما این تصور کاملا اشتباه است. در استان جاذبه‌های طبیعی زیادی نیز وجود دارد که در بخش معرفی جاذبه‌ها بدان اشاره می‌کنیم. اما به دلیل تاریخ و پیشینه طولانی آن این استان بیشتر به جاذبه‌های تاریخیش مشهور شده است.

    با وجود اینکه در طول تاریخ جنگ‌ها و اتفاقات زیادی در کشورمان رخ داده، بیشتر آثار و بناهای تاریخی استان یزد هنوز پابرجاست. دلیل اصلی را باید این دانست که یزد در جریان جنگ‌ها و شورش‌ها تقریبا در امان بوده و معمولا این درگیری‌ها تا این منطقه پیش نرفته است. دلیل این ایمن بودن را سخت گذر بودن راه‌ها و همچنین کم آبی این استان دانسته‌اند.

    یزد تقریبا در مرکز ایران قرار دارد. از قدیم راهداری در این منطقه بسیار مهم بوده و فرمانروایان بسیار بدان اهمیت می‌داده‌اند. در ادامه راهنمای جامع سفر به استان یزد ابتدا مختصری درباره فرهنگ و جغرافیای این استان حرف می‌زنیم و سپس به معرفی مهم‌ترین حاذبه های گردشگری یزد خواهیم پرداخت. در ادامه با ما همراه باشید.

یک فرهنگ اصیل از مردمی اصیل

    مردم یزد در قدیم به دین زرتشتی اعتقاد داشتند. در حال حاضر هم اقلیت زرتشتی در این استان وجود دارد. همچنین در میان مردم مسلمان نیز هنوز برخی از فرهنگ‌های مربوط به دین زرتشت به جای مانده است. استان یزد همچنین مردمی بسیار مذهبی دارد که به برگزاری جشن‌ها و سوگواری‌های مذهبی اهمیت زیادی می‌دهند و به بهترین وجه ممکن این مراسمات را برگزار می‌کنند.

    یزدی‌ها به زبان فارسی حرف می‌زنند اما لهجه مخصوص به خود را دارند که این لهجه امروز یکی از شیرین‌ترین و پرطرفدارترین لهجه‌های موجود در ایران به حساب می‌آید. بخشی از فرهنگ همه مناطق را می‌توان از روی صنایع دستی آنها فهمید. اصلی‌ترین هنر دست یزدی‌ها قالی بافی، گلیم بافی و ترمه بافی است. اگر چه ترمه دیگر مانند قدیم مورد توجه دیگران قرار نمی‌گیرد و به اصطلاح بازار آن کساد شده اما کارآفرینان و مردم یزد، در طول این سال‌ها سعی کرده‌اند با وجود تمام این مشکلات با نگاهی تازه و مدرن به این هنر قدیمی، دوباره آن را رواج دهند.

    از مهم‌ترین خوراکی‌های استان یزد نیز باید به شیرینی‌های مختلف مانند باقلوا، قطاب و پشمک اشاره کرد که از قدیم تاکنون در جای‌جای کشور مشهور بوده‌اند و طرفداران بسیار زیادی دارند.

یک جغرافیای شگفت انگیز از ستاره ها تا طبیعت

    استان یزد اگر چه به طور کلی آب و هوای گرم و خشک بیابانی دارد اما همانطور که در بالا هم اشاره کردیم در بخش‌های محدودی از استان آب و هوای متفاوتی دیده می‌شود. در واقع وجود ارتفاعات شیرکوه باعث شده بخش‌هایی از استان یزد آب و هوای ملایمی داشته باشند. به طور کلی و به زبان ساده‎تر آب و هوای استان یزد را می‌توان به دو دسته مناطق کویری و بیابانی و مناطق کوهپایه‎ای تقسیم کرد.

    میزان بارندگی استان محدود است و یزد همیشه با مشکلات مربوط به آب دسته و پنجه نرم می‌کرده. این مشکلات، کشاورزی استان را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.

    یکی از مهم‌ترین چیزهایی که باید در بخش جغرافیای استان یزد بدان اشاره کرد این است که 1.2 درصد از وسعت استان را حیات ملی و پناهگاه‌های حیات وحش تشکیل داده است. جالب است بدانید تاکنون 130 گونه پرنده، 50 گونه پستاندار، 40 گونه خزنده و حدود 800 گونه گیاهی در استان یزد شناخته شده است. اگر بتوانید در طول سفر خود به یزد از چنین جاذبه‌هایی هم دیدن کنید، بسیار بر لذت سفرتان افزوده خواهد شد.

    در میان جاذبه‌های طبیعی استان حتما باید به کویر و آسمان پر ستاره نیز اشاره کرد. اصلا مگر می‌شود به یزد سفر کرد و به آسمان پرستاره آن چشم ندوخت. در ادامه راهنمای جامع سفر به استان یزد به معرفی آثار و جاذبه‌های گردشگری این استان خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

آشنایی با جاذبه های گردشگری استان یزد

    در ادامه راهنمای جامع سفر به استان یزد به معرفی جاذبه‌های گردشگری این استان خواهیم پرداخت. ابتدا آثاری که جزو میراث جهانی یونسکو قرار دارند را معرفی می‌کنیم. سپس به سراغ آثار ثبت شده ملی خواهیم رفت و در نهایت آثاری را معرفی می‌کنیم که اگر چه ثبت شده نیستند اما اهمیت زیادی دارند.

شهر یزد

• ثبت در میراث جهانی یونسکو: سال 1396
• ثبت در فهرست میراث ملی: 16 اسفند 1384

    اگر چه پرداختن به شهرستان یزد و معرفی فرهنگ و سنن مردم آن به یک مقاله جدا و بسیار مفصل نیاز دارد اما در این مطلب نیز لازم است به معرفی مختصر این شهر به عنوان یک جاذبه گردشگری که هم در فهرست میراث جهانی یونسکو (به عنوان دومین شهر ثبت شده بعد از بم) قرار دارد و هم به عنوان میراث ملی ثبت شده است؛ بپردازیم.

    یزد هم از نظر تاریخی و هم از نظر فرهنگی شگفتی‌های بسیاری دارد. در بسیاری از موارد اول بوده و هست. برای مثال این شهر یکی از قطب‌های پزشکی ایران به شمار می‌آید و یا نخستین صندوق امانات جهان حدود 1700 سال پیش در این شهر تاسیس شده است. اگر چه کم آب بودن این منطقه کمتر نظر حاکمان را بدان جلب می‌کرد اما از سده هشتم هجری به بعد اتابکان یزد اجازه ندادند این محدودیت جلوی پیشرفت شهرشان را بگیرد. شهر یزد را باید به دو بخش تاریخی و مدرن تقسیم کرد. در واقع در این شهر می‌توانید معنای واقعی تلفیق سنت و مدرنیته را به چشم ببینید. شهر یزد بیست و دومین اثر تاریخی کشور است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده.

باغ دولت آباد چهارمنار

• ثبت در میراث جهانی یونسکو: سال 2011
• ثبت در فهرست آثار ملی: 23 اسفند 1346

    باغ دولت آباد یکی از قدیمی‌ترین باغ‌های یزد است که بادگیری با ارتفاع 23.8 متر در آن قرار دارد. این بادگیر را باید بلندترین بادگیر خشتی جهان دانست. ساخت این باغ مربوط به اواخر دوره افشاریه است که توسط علی رضائیان صباغ، معروف به خان بزرگ ساخته شده. باغ دولت آباد توسط قنات تاریخی دولت آباد آبیاری می‌شود. این باغ از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده است. باغ بیرونی محل انجام تشریفات حکومتی بوده و باغ اندرونی اقامتگاه خصوصی به شمار می‌رفته است. اطراف باغ را دیوار بلند خشتی حصار گرفته و یک برج دیده بانی نیز در آن قرار دارد.

قنات باغ زارچ

• ثبت در میراث جهانی یونسکو: سال 2016
• ثبت در فهرست آثار ملی: 16 تیر 1384

    این قنات از شهر زارچ شروع می‌شود جالب است بدانید تعدادی تا شهر یزد ادامه می‌یابد. از میله‌های این قنات در مسجد جامع یزد قرار گرفته. برخی معتقدند قنات باغ زارچ از قبل از اسلام وجود داشته و بعدها مسجد جامع را در حریم آن ساخته‌اند. قنات باغ زارچ که امروزه نیز برای آبیاری در زارچ از آن استفاده می‌شود 10 مالک دارد و 40 هکتار زمین از طریق آن آبیاری می‌شوند. این قنات را باید یکی از مهم‎ترین قنات‌های ساخته دست بشر دانست.

    از دیگر جاذبه‌های گردشگری استان یزد که جزو میراث جهانی یونسکو هستند باید به باغ پهلوان پور، قنات حسن آباد مشیر و قنات مون اشاره کرد.

مجموعه باغ خان

• ثبت در فهرست آثار ملی: 18 اردیبهشت 1380

    باغ خان یک مجموعه مربوط به دوره قاجاریه است که بین راه قدیم یزد-تفت قرار دارد. دستور ساخت این باغ را محمد خان والی، حاکم وقت یزد صادر کرده است. در این باغ یک عمارت اصلی به نام خان نشین وجود دارد که در 3 طبقه ساخته شده است. باغ خان در گذشته استراحتگاه ییلاقی خان بوده. از جذابیت‌های معماری این عمارت باید به سقف عریض و طویل طبقه اول اشاره کرد که توسط استاد کریم ساخته شده است.

بازار دروازه مهریز

• ثبت در فهرست آثار ملی: 9 اردیبهشت 1382

    یکی دیگر از جاذبه‌هایی که باید در راهنمای جامع سفر به استان یزد بدان اشاره کرد، بازار دروازه مهریز است که قدمت آن به زمان قاجاریه باز می‌گردد. این بازار در مجموعه بازار یزد در شمال خیابان قیام قرار دارد و از ویژگی‌های اصلی آن باید به معماری خاص و شگفت انگیزش اشاره کرد.

مسجد امیرچخماق

• ثبت در فهرست آثار ملی: 15 آذر 1314

    مسجد امیر چخماق که معمولا به اسم امیر چخماق شناخته می‌شود و نام‌های دیگر آن مسجد جامع نو و مسجد دهوک است را باید یکی از مهم‎ترین بناهای تاریخی یزد دانست که قدمت آن به دوره تیموری باز می‌گردد. این مسجد را امیر جلال الدین چخماق شامی، حاکم وقت یزد ساخته و نام خود را بر آن نهاده است. گفته می‌شود این مسجد از نظر زیبایی و اعتبار بعد از مسجد جامع، بیشترین اهمیت را دارد.

خانه آقازاده ابرکوه

• ثبت در فهرست آثار ملی: 24 بهمن 1375

    یکی دیگر از جاذبه‌هایی که در راهنمای جامع سفر به استان یزد باید معرفی کنیم خانه آقازاده و بادگیر معروف آن است که در ابرکوه قرار دارد. این خانه متعلق به یکی از ثروتمندان ابرکوهی به نام حسین ابرقویی بوده است. از ویژگی‌های معماری این خانه به جز یک بادگیر 18 متری که هوا را حتی در زمانی که باد نمی‌وزد تنظیم می‌کند؛ باید به یک اتاق جنوبی صلیبی شکل اشاره کرد. همچنین یک کلاه فرهنگی در این عمارت وجود دارد که مقرس کاری شده و این امر باعث می‌شود نور به راحتی وارد خانه شود و فضا را روشن کند.

برج خاموشان

    برج خاموشان که به نام دخمه نیز مشهور است، جایی است که زرتشتیان براساس اعتقادات خود جسد مردار را که عقیده داشتند نحس و نجس است در آنجا می‌گذاشتند تا توسط پرندگان و دیگر درندگان خورده شود. دخمه‌ها معمولا بالای بلندی‌ها و جایی که خوردن مردارها برای پرندگان راحت باشد ساخته می‌شوند و معمولا به صورت برجی استوانه‎ای شکل هستند. برج خاموشان نیز مانند دیگر دخمه‌ها مربوط به قبل از دوره اسلامی در ایران یعنی زمانی که دیدن زرتشت دین رسمی کشور بوده است.

    از دیگر جاذبه‌هایی که اگر چه مجال پرداختن به آنها در لیست راهنمای جامع سفر به استان یزد نبود اما بازدید از آنها خالی از لطف نیست می‌توان به سرداب فتح آباد، آتشکده یزد، عمارت نواب، کانروانسرای چاه ریگ، گنبد عالی، مسجد جامع اردکان، آرامگاه دوازده امام، نارین قلعه میبد و بسیاری دیگر از خانه‌های تاریخی و قنات‌ها اشاره کرد.

بام استان یزد

    نام استان یزد با کویر آمیخته شده است، همانطوری که بادگیرهایش ما را به تاریخ هزاران سال قبل ایران می‌برد. استان یزد نیز مانند تمام استان‌های دیگر ایران قله‌ی برای پروژه سیمرغ کوه‌های ایران دارد که در این لیست قرار گرفته است که سالانه کوهنوردان بسیاری را به دیدن خود فرامی‌خواند، این قله شیرکوه نام دارد.

     قله شیرکوه با ارتفاع 4075 متر در شهرستان تفت سه قسمت جدا با نام‌های پیشکوه، میانکوه و پشتکوه ایجاد کرده است. قسمت پیشکوه شامل نصرآباد و روستای حاجی زینل و ... می‌شود. ده بالا، طزرجان، منشاد و ... بخش میانکوه را تشکیل می‌دهند و در نهایت نیر و گاریزات مربوط به بخش پشتکوه می‌باشند، اکثر این روستاها جزو مناطق معتدل و خوش آب وهوای یزد محسوب می‌شوند و ساختمان سازی و ویلا سازی در آنجا به وفور یافت می‌شود. اگر علاقمند به دانستن اطلاعات بیشتر درباره شیرکوه یزد هستید با دکوول همراه شوید.

کلام آخر

    استان یزد مقصد خوبی برای سفر خصوصا برای سفر بهاری است. این استان را بیشتر به جاذبه‌های تاریخی‌اش می‌شناسند اما در بخش‌هایی از آن نیز جاذبه‌های طبیعی قرار دارد که بازدید از آنها خالی از لطف نیست. در سفر به استان یزد، به جز اینکه از جاذبه‎ های گردشگری بازدید می‌کنید، خرید سوغات و صنایع دستی مردم این استان را نیز فراموش نکنید. همچنین در طول سفر خود حتما غذاهای محلی یزد را امتحان نمایید و برای اینکه سفری خاطره انگیز داشته باشید سعی کنید از طریق معاشرت با مردم محلی، فرهنگ یزد را بیشتر و بهتر درک کنید. امید است مطلب راهنمای جامع سفر به استان یزد برایتان مفید بوده باشد.