استان قم: راهنمای جامع و بررسی کامل
راهنمای سفر به استان قم
استان قم به دلیل وجود حرم مطهر حضرت معصومه در آن از قدیم الایام یکی از مقاصد اصلی سفر برای مسلمانان داخل و خارج از کشور بوده است. این استان در مرکز ایران و در مجاورت با استان تهران، استان مرکزی و استان سمنان قرار دارد. آب و هوای قم گرم و خشک است بنابراین، از نظر آب و هوایی بهترین زمان سفر به استان قم را باید اواخر تابستان تا اواخر بهار دانست. اما به دلیل وجود حرم حضرت معصومه و مسجد جمکران این استان در همه روزهای سال پر از گردشگر است. بیشتر درآمد استان قم نیز از همین صنعت گردشگری تامین می‌شود.
قم پس از استان البرز کوچک‌ترین استان ایران است. این منطقه تنها یک شهرستان دارد و از از مهم‌ترین شهرهایش هم می‌توان به قم و سلفچگان اشاره کرد. در مطلب راهنمای جامع سفر به استان قم قصد داریم سیر تا پیاز مسائل مربوط به این منطقه را با هم بررسی کنیم. ابتدا به بررسی تاریخ این دیار می‌پردازیم. سپس درباره فرهنگ و جغرافیای قم حرف خواهیم زد و در نهایت به معرفی جاذبه های گردشگری استان خواهیم پرداخت. اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
آشنایی با تاریخچه استان قم
قم قدمت بسیار طولانی دارد اما نه به صورت استان. در زمانهای بسیار قدیم این منطقه را به عنوان یک روستای بسیار بزرگ می‌شناختند. در ابتدا نام این دیار کومه بوده که بعدها به کم تبدیل شده و اعراب که نمی‌توانستند به خوبی حرف "ک" را تلفظ کنند به این دیار قم گفتند و تا به امروز این نام بر این منطقه مانده است. زمانی که اعراب به ایران حمله کردند. قم نیز مانند بسیاری دیگر از مناطق ایران به دست اعراب افتاد و برخی از آنها در این منطقه ساکن شدند. پس از این ماجرا این روستا کم کم پیشرفت کرد و به شهر و سپس استان تبدیل شد.
در قرن چهارم قم جزو ایالت جبال ایران بود. در این دوره این منطقه به دلیل اعتقاد مردمش به تشیع، کم کم مورد توجه قرار گرفت و در قرن‌های پنجم و ششم یه یکی از مراکز تعلیمات دینی بدل شد. در زمان حکومت صفویه در ایران، قم بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. بسیاری از پادشاهان و شاهزادگان صفوی را در اطراف حرم حضرت معصومه به دخاک سپرده‌اند. این توجهات باعث شد تا این دیار از هر نظر رشد و ترقی پیدا کند.
در زمان قاجاریه طوایف متعددی از سمت غرب به قم کوچ کردند و این مساله باعث افزایش ناگهانی و چشمگیر جمعیت در این استان شد. در زمان حکومت پهلوی قدرت سیاسی قم افزایش پیدا کرد و به یکی از پایگاه‌‌های مبارزه با پهلوی درآمد و مسیر توسعه را نیز ادامه داد. سال 1316 خط راه آهن از این استان گذشت و از سال 1344 از نظر ارتباطی به یکی از مهم‌ترین مناطق ایران بدل شد. پس از انقلاب اسلامی نیز این منطقه چه از نظر مذهبی، چه سیاسی و چه دیگر موارد به مسیر پیشرفت ادامه داد تا جایی که امروزه به عنوان یکی از مهم‌ترین استان‌‌های کشور شناخته می‌شود.
آشنایی با فرهنگ استان قم
استان قم را باید پس از مشهد مذهبی‌ترین استان ایران دانست. این مساله بر فرهنگ مردمی که در این منطقه زندگی می‌کنند ، تاثیر جدی داشته است. زبان مردم قم فارسی است که ریشه در فارسی دری دارد. اما زبان‌‌های ترکی، لری و افغانی نیز در این استان رایج است. درحال حاضر مردم استان قم همان لباسهای رایج در کل کشور را می‌پوشند اما در گذشته لباسهای محلی این مردم عبارت بود از: شلیته، چارقد، شلوار قردار، آرخالق و پیراهن دورچین برای زنان و کت، قبا، جلیقه، شیخی و گیوه برای مردان.
بیشتر آیین‌‌هایی که در استان قم با جدیت برگزار می‌شود ، آیین‌‌های مذهبی است. اما مراسمات سنتی رایج در کشور مانند عید نوروز، چهارشنبه سوری، سیزده به در و ... نیز در این استان برگزار می‌شود. از میان غذاهای محلی استان قم نیز می‌توان به آبگوشت کله قمری، آش پته، دم پختک قمی، ماش ماشک، کوفته قمی و ... اشاره کرد. از صنایع دستی این استان نیز می‌توان از سفالگری، قالیبافی، کاشیکاری، سرامیک، مروابافی، سنگ تراشی و ... نام برد. همچنین اگر قصد تهیه سوغات از قم را دارید می‌توانید به سراغ چیزهایی مانند سوهان، حلوای قمی، شیره انگور، کشمش و ... بروید.
آشنایی با جغرافیای استان قم
استان قم منطقه‌ای با آب و هوای متنوع است از میان انواع آب و هوایی که در بخش‌‌های مختلف این استان وجود دارد می‌توان از گرم و خشک، نیمه خشک، مدیترانه‌ای و نیمه مرطوب نام برد. این مساله باعث می‌شود بهترین زمان سفر به استان قم محدود به یک فصل خاص نباشد. میانگین بازندگی سالانه در قم 135 میلیلیتر است و هرچقدر از غرب به سوی شرق و از شمال به سوی جنوب این استان حرکت کنیم این بارندگی کمتر می‌شود. درواقع این استان با کمبود منابع آب مواجه است.
دو رودخانه به نام‌‌های قمرود و قره چای به عنوان منابع اصلی آب در این خطه به شمار می‌روند که آبشان را با کمک سدهای 15 خرداد و قره چای مهار کرده‌اند. همچنین در استان قم، 270 حلقه چاه عمیق، 127 حلقه چاه نیمه عمیق و شماری قنات وجود دارد. گونه‌‌های گیاهی موجود در این خطه با توجه به شرایط تامین آب و اقلیم این منطقه شامل گیاهان گز، تاج، دورمنه، شورپسند و سایر گیاهانی که در اقلیم خشک زنده میمانند، می‌شود. از مهم‌ترین پدیده‌‌های طبیعی این استان نیز می‌توان به کویر نمک و کوههای گل تپه، سیاه کوه، سفید کوه، کوه نمک، کوه محمودآباد و کوه شاهجرد اشاره کرد.
آشنایی با جاذبه های گردشگری استان قم
تا این قسمت از مطلب راهنمای جامع سفر به استان قم اطلاعاتی درباره تاریخ، جغرافیا و فرهنگ این دیار به دست آوردیم. حالا وقت آن رسیده که کمی هم با جاذبه های گردشگری آن آشنا شویم. طبق روال معمول ابتدا درباره جاذبه‌‌هایی حرف خواهیم زد که در فهرست‌‌های جهانی و ملی ثبت شده باشند (درصورت موجود بودن) و سپس به معرفی دیگر جاذبه های گردشگری این استان خواهیم پرداخت. در ادامه با ما همراه باشید.
آب انبارها
همانطور که در بالا ذکر شد، استان قم از دیرباز با مشکل کم آبی دست و پنجه نرم می‌کرده است. همین امر باعث شده تا در زمان قدیم آب انبارهایی را برای ذخیره آب بسازند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره خواهیم کرد.
- آب انبار سراجه، واقع در روستای سراجه، مربوط به دوره صفویه (ثبت در فهرست آثار ملی: 9 اردیبهشت 1382)
- آب انبار طرلاب، واقع در روستای طرلاب، مربوط به دوره صفویه (ثبت در فهرست آثار ملی: 9 اردیبهشت 1382)
- آب انبار لب چال، واقع در قم، مربوط به اواخر دوره قاجار (ثبت در فهرست آثار ملی: 2 آبان 1382)
- آب انبار شادقلی خان، واقع در شهرستان قم، مربوط به دوره قاجار (ثبت در فهرست آثار ملی: 11 مرداد 1384)
- آب انبار پاچیان واقع در روستان پایچیان، مربوط به دوره قاجار (ثبت در فهرست آثار ملی: 25 اسفند 1380)
- از دیگر آب انبارهای موجود در استان قم می‌توان به یزدی‌‌ها، وادی الاسلام، طیب و طاهر، کوه سفید، عربستان، سید اسماعیل و ... اشاره کرد.
پل روس ها
- ثبت در فهرست آثار ملی: 27 آبان 1386
یکی دیگر از جاذبههای تاریخی استان قم، پل روسی‌‌ها است که در شهرستان قم قرار دارد. قدمت این پل به زمان جنگ جهانی دوم باز می‌گردد. این سازه را که به نظر می‌رسد در لشکرکشی روس و انگلیس به ایران در خلال جنگ جهانی دوم ساخته شده باشد، درحال حاضر به نام پل انقلاب نیز می‌شناسند. جالب است بدانید بومی‌‌ها به آن پل انگلیسی هم می‌گویند. اگر برای اولین بار به این پل نگاه کنید، گمان خواهید کرد که سازه‌ای جدید است، اما پس از کمی دقت، آثار کهن را در آن پیدا خواهید کرد. درواقع پایه‌‌های پل قدیمی در دل پل جدید پنهان شده است.
به جز پل روس‌‌ها، پل‌‌های تاریخی دیگر مانند پل طایقان، پل امامزاده عبدالله، پل عسگرآباد، پل شکسته قمرود، پل قلعه چم و ... نیز در فهرست جاذبه های تاریخی استان قم قرار می‌گیرند.
تپه های تاریخی
در استان قم همچنین شمار زیادی تپه‌‌های تاریخی قرار دارد که از روی این تپه‌‌‌ها اطلاعاتی درباره تاریخ و تمدن قدیم این دیار به دست آورده‌اند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره خواهیم کرد.
- تپه امامزاده طیب و طاهر، واقع در روستای قنوات، مربوط به دوره‌‌های تاریخی پس از اسلام (ثبت در فهرست آثار ملی: 17 اسفند 1381)
- تپه امامزاده نواران، واقع در روستای نواران، مربوط به دوره‌‌های تاریخی پس از اسلام ( ثبت در فهرست آثار ملی: 9 اردیبهشت 1382)
- تپه در قلعه (دروازه قلعه، واقع در روستای نویس ) (ثبت در فهرست آثار ملی: 2 آبان 1382)
- تپه دژ کهنه، واقع در روستای ابرجس (ثبت در فهرست آثار ملی: 2 آبان 1382)
از دیگر تپه‌‌های تاریخی موجود در استان قم می‌توان به تپه امامزاده علمدار کباب، تپه البرز یک، تپه صرم، تپه قلعه جنی، تپه قلعه چم لاواردار و ... اشاره کرد.
خانه ملاصدرا
- ثبت در فهرست آثار ملی: سال 1375
خانه ملاصدرا یکی از خانه‌‌های تاریخی است که در استان قم قرار دارد. این خانه متعلق به فیلسوف بزرگ قرن یازدهم، ملاصدرا بوده است که با وجود زندگی در شیراز، 15 سال از عمر پر بار خود را در روستای کهک قم گذراند. قدمت این خانه که یک بار در سال 1392 ترمیم شده است، به دوران حکومت صفویه می‌رسد. این بنا از یک گنبد و چهار صفه تشکیل شده و بیشترین مصالحی که در ساخت آن به کار رفته خشت، گل و ملات است. در نوک گنبدی که در خانه وجود دارد، شیشه‌‌های رنگی به کار رفته و این مساله باعث می‌شود در طول روز و تابش آفتاب نوری رویایی فضای خانه را فرا بگیرد.
حمام گذر عشقعلی
- ثبت در فهرست آثار ملی: 16 شهریور 1383
یکی دیگر از جاذبههای استان قم که باید در مطلب راهنمای سفر به استان قم به معرفی آن پرداخت، حمام گذر عشقعلی است. این حمام در شهرستان قم قرار دارد و قدمت آن به دوره حکومت قاجارها باز می‌گردد. مالکیت این حمام به صورت خصوصی و وقف شده است. حمام عشقعلی که در سال‌‌های اخیر با همکاری مالکان و سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت قرار گرفته، در قدیم از بخش‌هایی همچون حمام مجزای زنانه و مردانه متشکل بوده است. از دیگر حمام‌‌های تاریخی که در استان قم قرار دارند می‌توان به حمام روستای البرز، حمام حاج عسگرخان، حمام مظفرآباد و ... اشاره کرد.
دریاچه نمک
یکی دیگر از جاذبههای استان قم دریاچه نمک است. البته این دریاچه مشترکا میان استان‌‌های اصفهان، قم و سمنان قرار دارد. اگر قصد کردید در سفر به استان قم از این دریاچه دیدن نمایید می‌توانید از جاذبههای فراوانی مانند کویر مرنجاب، پارک ملی کویر، کویر بند ریگ و ... نیز بازدید کنید. دریاچه نمک 80 کیلومتر طول و 30 کیلومتر پهنا دارد و وسعت آن را باید حدود سه هزار کیلومتر مربع دانست. انباشت سیلاب و آب‌‌های سطحی در طول قرن‌‌ها این دریاچه را پر از رسوبات نمک کرده است. هر بار که باران می‌زند و آب این دریاچه تبخیر می‌شود، کرت بندی‌‌های فوق‌العاده‌ای به شکل پلی گن توسط نمک‌‌ها ایجاد خواهد شد. این پدیده زیبا را فقط می‌توان در ماه‌‌های بارندگی دید زیرا، در اکثر روزهای دیگر سال دریاچه نمک خشک است.
بام استان قم
استان قم به واسطه حضور بارگاه ملکوتی حضرت معصومه (س)، مسجد جمکران و آثار تاریخی که از زمانهای بسیار دور در این استان پایه گذاری شده‌اند از نظر گردشگری بسیار مهم و حائز اهمیت است برای کشورمان ایران اما در کنار تاریخ پر فراز و نشیب و پیشینه منحصر به فرد این استان، طبیعت خاصش نظر هر گردشگری را به خود جلب می‌کند استان قم در بخش کویری ایران قرار دارد و دریاچه نمک آن بسیار معروف است و کنار این کویر و دریاچه نمک می‌خواهیم بام استان قم را به شما معرفی کنیم، قله برف انبار که در پروژه سیمرغ کوههای ایران معرفی شده است و سالانه کوهنوردان بسیاری برای بازدید از این قله و صعود آن به این استان عزیمت می‌کنند، برف انبار از سمت غرب به رشته کوه پلنگ آبی و از سمت جنوب هم به شهرستان دلیجان در استان مرکزی امتداد می‌یابد. دره‌ای به عمق 600 متر در جوار قله برف انبار وجود دارد که در فصل زمستان و گاها در فصول دیگر سال میزان زیادی برف درونش انباشه می‌شود. شاید وجه تسمیه یا در واقع دلیل اصلی نامگذاری این کوه را بتوان در همین موضوع بیان کرد. برنامه صعود به قله برف انبار قم در کنار صعود به قله دومیر استان مرکزی از جمله برنامه‌هایی است که کوهنوردان بسیاری علاقمند به اجرای آن هستند. جهت مطالعه بیشتر درباره این کوه پیشنهاد می‌کنیم مقاله قله برف انبار را مطالعه نمایید.
کلام آخر
جاذبههای فراوان دیگری نیز در استان قم وجود دارد که در این مطلب مجال پرداختن به آنها را نیافتیم. اما این بدان معنا نیست که ارزش بازدید از آنها کمتر از مواردی است که در بالا معرفی شد. بازدید از هر جاذبه گردشگری که در این استان قرار دارد، لذت سفر شما را دو چندان می‌کند. پس تا جایی که می‌توانید از بازدیدشان غافل نشوید.
مردم استان قم، مردمی مذهبی هستند و به باورها و اعتقاد خود بسیار اهمیت می‌دهند. بنابراین در طول سفر به این استان با احترام گذاشتن به باورهای این مردم خونگرمی و مهمان‌نوازی آنها را جبران کنید. معروف‌ترین سوغاتی که می‌توانید از قم تهیه نمایید، سوهان است. با انتخاب این شیرینی به عنوان سوغات و هدیه آن را به دیگر نقاط ایران و جهان معرفی نمایید. امید است. این مطلب برایتان مفید بوده باشد.
عضویـــت در خبـــرنامه
تمامی حقوق برای هلدینگ دکووِل محفوظ می‌باشد.
