استان خراسان شمالی: راهنمای جامع

راهنمای جامع سفر به خراسان شمالی

    اگر به دنبال مقصدی پر از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی برای سفر می‌گردید؛ این مطلب مخصوص شماست. وقتی حرف از سفر داخلی می‌شود اولین گزینه‌هایی که به ذهن می‎آید شهرهایی مانند اصفهان، شیراز و مشهد است. اگرچه سفر به این شهرها خالی از لطف نیست اما، ایران پر است از مناطق بکری که معنای دیگری به سفر می‌دهند. خراسان شمالی را نیز باید یکی از این مناطق دانست.

    استان خراسان شمالی به مرکزیت شهر بجنورد، در شمال شرقی کشورمان قرار دارد. این منطقه نیز مانند دو خراسان دیگر در سال 1383 در قالب استانی جدا درآمد و شهر بجنورد را به عنوان پرجمعیت‌ترین شهر استان به مرکزیت خود انتخاب کرد. خراسان شمالی، از شمال با کشور ترکمنستان همسایه است. این استان 281 کیلومتر مرز مشترک با کشور ترکمنستان دارد. این منطقه از شرق و جنوب نیز در مجاورت استان خراسان رضوی قرار گرفته. همچنین از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان همسایه است. از شهرهای مهم خراسان شمالی به جز بجنورد می‌توان به اسفراین، مانه، جاجرم و فاروج اشاره کرد.

    اقوام گوناگونی با زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف در این منطقه زندگی می‌کنند که با حضور خود نوعی تنوع فرهنگی جذاب را در این دیار به وجود آورده‌اند. در مطلب راهنمای جامع سفر به استان خراسان شمالی قصد داریم همه چیز از تاریخ و فرهنگ گرفته تا جاذبه های گردشگری را درباره این استان بررسی کنیم. اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید با ما همراه باشید.   

پیشینه استان خراسان شمالی

    استان خراسان شمالی مانند بخش‌های دیگر خراسان قدمت دور و درازی دارد. طبق اطلاعاتی که باستان‌شناسان از کاوش‌هایشان در این استان به دست آورده‌اند ، پیشینه خراسان شمالی به دوران نوسنگی یعنی حدود پنج تا هشت هزار سال پیش می‌رسد. حتی در برخی از نقاط استان مانند تپه جاجرم، این قدمت به 12 هزار سال نیز می‌رسد. وجود 621 اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی، نشان می‌دهد که تاریخ این منطقه چقدر غنی و چقدر طولانی است.

    زمانی که دولت هخامنشی به وجود آمد، خراسان شمالی هم جزوی از آن شد. بعدها با سقوط این حکومت سلوکیان بر خراسان شمالی تسلط یافتند. زمانی که مسلمانان به خراسان رسیدند مردم این منطقه نیز مانند بخش‌های دیگر خراسان کم کم به اسلام گرویدند و از آن پس خراسان به یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین پایگاه‌های حکام مسلمان در ایران تبدیل شد. نام شهرها و روستاهای خراسان شمالی در بسیاری از سفرنامه‌های تاریخی آورده شده و این نیز دلیل دیگری برای قدمت این منطقه است. در قدیم خراسان شمالی جزو ولایت سیستان و خراسان بوده اما در تقسیمات جدید کشوری در سال 1383 به یک استان جدا تبدیل شده است.

فرهنگ استان خراسان شمالی

    فرهنگ مردم استان خراسان شمالی بسیار جذاب و رنگارنگ است. تنوع فرهنگی موجود در این خطه نه تنها چند دستگی ایجاد نکرده بلکه، اتحادی زیبا را به نمایش گذاشته است. بیایید بخش فرهنگ را با موسیقی فولکلور خراسان شمالی آغاز کنیم. در این منطقه موسیقی ترکمن‌ها بسیار رایج است. همچنین از موسیقی‌های ترکی و لری نیز در موسیقی محلی این استان استفاده می‌شود. سازهایی همچون کمانچه، دوتار، سورنا، دهل و نی از پرطرفدارترین سازها در خراسان شمالی هستند اما هیچ کدام از این آلات موسیقی به پای معروفیت ساز قشمه در این دیار نمی‌رسند. این ساز هفت بند در بالا و یک بند در زیر، همراه با بدنی از جنس چوب دارد.

    درباره اقوامی که این منطقه زندگی می‌کنند و زبان‌هایشان نیز باید گفت، اقوام زیادی از جمله فارس‌ها، کردها، کرمانج‌ها، ترکمن‌ها و ترک‌های خراسان در این استان زندگی می‌کنند بنابراین، زبان‌هایی همچون ترکی، کردی، کرمانجی، فارسی، ترکمنی و تاتی نیز در خراسان شمالی وجود دارد. اما براساس یک نظرسنجی در سال 1389 بیشتر هموطنانمان در این استان کرد هستند.

    خوانندگان مطلب راهنمای جامع سفر به استان خراسان شمالی اگر قصد دارید به این استان سفر کنید، حتما به عنوان سوغات از آبنبات بجنورد بخرید، زیرا یکی از مشهورترین سوغات‌های این منطقه، همین ابنبات است. از دیگر سوغات استان نیز می‌توان به جزلاغ، آجیل فاروج، قره قروت، گلیم و نان قتلمه اشاره کرد. از میان غذاهای سنتی معروف در خراسان شمالی نیز باید به آش یارمه، نان فطیر و اش دوغ اشاره کرد. همچنین در طول سفر خود اگر قصد تهیه سوغات دارید حتما به سراغ کلاه‌های کرکی جاجرم به عنوان یکی از جذاب‌‌ترین سوغات‌های این دیار بروید.

آشنایی با جغرافیای استان خراسان شمالی

    ناهمواری‌های استان خراسان شمالی را می‌توان به دو بخش کوهستانی و پست و هموار تقسیم کرد. بلندترین نقطه در این استان قله شاه جهان با بیش از سه هزار متر ارتفاع و پست‌‌ترین نقطه خروجی رودخانه اترک در روستای تازه یاب با ارتفاع 400 متر از سطح دریا هستند. وجود کوهستان‌های فراوان به دنبال خود آب و هوای کوهستانی را نیز به منطقه هدیه کرده است.

    اگر چه در همه بخش‌های این استان آب و هوای یکسانی وجود ندارد اما به طور کلی می‌‏توان این منطقه را دارای آب و هوای معتدل کوهستانی دانست. این مساله علاوه بر اینکه به رونق کشاورزی و دامپروری در استان کمک کرده آن را به مقصدی سرسبز برای سفر خصوصا در فصل بهار تبدیل نموده است. بنابراین بهترین زمان سفر به استان خراسان شمالی را باید فصل‌های بهار و تابستان دانست.

    میزان بارندگی در خراسان شمالی بین 200 تا 500 میلی لیتر در سال است. جدا از آن وجود رودخانه دائمی اترک و سرشاخه‌هایش در این استان منبع آبی خوبی به حساب می‌آید. تمام این موارد باعث شده تا در این منطقه مراتع و جنگل‌های وسیعی به چشم بخورد و خراسان شمالی به یک مقصد جذاب هم برای علاقمندان به طبیعت‌گردی و هم برای علاقمندان به جاذبه‌های تاریخی بدل شود.

آشنایی با جاذبه های تاریخی استان خراسان شمالی

    خراسان یکی از قدیمی‌‌ترین مناطق ایران است و این قدمت شامل شمال تا جنوب آن می‌شود. بدیهی است که چنین منطقه‌ای پر از جاذبه‌های تاریخی و قصه‌های کهن باشد. حالا تصور کنید، طبیعت بکر و زیبا نیز به این گنجینه اضافه شود و یک فرهنگ اصیل و رنگارنگ نیز در کنار آن قرار گیرد. چه چیزی بهتر از این برای انتخاب یک مقصد سفر؟

    تا اینجای مطلب راهنمای جامع سفر به استان خراسان شمالی اطلاعات زیادی درباره تاریخ، فرهنگ و جغرافیای این دیار به دست آوردیم اما برای کسی که قصد سفر به این نقطه از ایران را دارد، این کافی نیست. در ادامه به معرفی جاذبه های گردشگری استان خواهیم پرداخت. طبق روال همیشه ابتدا درباره آن جاذبه‌هایی حرف خواهیم زد که در فهرست جهانی یا ملی ثبت شده‌اند. سپس دیگر موارد را معرفی خواهیم کرد. در ادامه مطلب با دکوول همراه باشید.

بش قارداش

• ثبت در فهرست آثار ملی: 11 دی 1380

    یکی از جاذبه‌هایی که باید در مطلب راهنمای جامع سفر به استان خراسان شمالی به معرفی آن بپردازیم، بش قارداش است. این جاذبه را که در شهر بجنورد قرار دارد، باید ترکیبی از یک جاذبه‎ تاریخی و طبیعی دانست. این مکان جای مناسبی برای تفریح خانوادگی است زیرا امکاناتی همچون نمازخانه، سرویس بهداشتی، سوپر مارکت و ... در آن وجود دارد. این محل در زمان اشکانیان و ساسانیان عبادتگاه بوده و از آنجایی که مغان در هر چهار فصل در این عبادتگاه اقامت داشته‌اند، به اقامت چهار مغان نیز شهرت دارد. آب این منطقه خواص دارویی دارد و به همین دلیل گردشگران زیادی به سوی آن جذب می‌شوند.

خانه بانک ملی

• ثبت در فهرست آثار ملی: سال 1385

    از میان جاذبه‌های فراوان شهر بجنورد، به معرفی یکی از زیباترین آنها، خانه بانک ملی خواهیم پرداخت. ساخت این بنا مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است. قبل از انقلاب اسلامی خانه بانک ملی در اختیار یک وکیل معروف بود اما پس از انقلاب در اختیار بانک ملی قرار گرفت.

    معماری این خانه تاریخی، تلفیقی از معماری سنتی ایران و معماری اروپا است. از ویژگی‌های این معماری می‌توان به سقف شیروانی، عمارت کلاه فرهنگی، سرستون‌های کورنتی و ... اشاره کرد. همچنین یک قاب در خانه بانک ملی وجود دارد که از کاشی‌های هفت رنگ ساخته شده و یکی از اصلی‌‌ترین زیبایی‌های بنا به حساب می‌آید. در حال حاضر این بنا به عنوان بخشی از ساختمان اداری بانک ملی مورد استفاده قرار گرفته است.

پارک ملی تندوره

    همانطور که در بالا گفتیم خراسان شمالی هم دارای جاذبه‌های تاریخی و هم دارای جاذبه‌های طبیعی است. یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی استان پارک ملی تندوره نام دارد که در شهرستان درگز در نزدیکی مرز ترکمنستان قرار گرفته است. این پارک علاوه‎بر اینکه یکی از زیباترین دره‌های منطقه به حساب می‌آید؛ به عنوان یکی از بهترین زیستگاه‌های گیاهی و جانوری خراسان شمالی نیز شناخته می‌شود.

    منطقه‌ای که پارک ملی تندوره در آن قرار دارد، خالی از جمعیت است و تنها شماری پاسگاه در آن وجود دارد. این منطقه دارای رودخانه دائمی نیست و گیاهان آن از چشمه‌هایی که در تندوره وجود دارند، آبیاری می‌شوند. وجود ذخایر طبیعی و تنوع زیستی و جانوری، این منطقه را به جایی خاص و مهم تبدیل کرده است.

دره شمخال

    دره شمخال یکی از جاذبه‌های طبیعی خراسان شمالی است که در کیلومتر ۷۰ جاده قوچان به باجگیران در روستای شمخال قرار دارد. در ابتدای دره چشمه‌هایی قرار دارند که شالیزارها را آبیاری می‌کنند. دیوارهای بلند با عرض کم دور تا دور طبیعت بی نظیر این را پوشانده است. ارتفاع این دیواره ها 200 متر برآورد شده است. یک رودخانه فصلی نیز در این دره وجود دارد. بهترین زمان بازدید از دره شمخال را باید تابستان دانست. زیرا در این فصل هم هوا بسیار ملایم است و هم طبیعت سرسبز این منطقه در بهترین حالت خود قرار دارد.

آبشار اسفجیر

    در شمال غربی شهر فاروج، روستایی به نام اسفجیر وجود دارد که یکی از مهم‌‌ترین جاذبه‌های طبیعی استان یعنی آبشار اسفجیر در آن قرار گرفته است. پس از رسیدن به این روستا از کنار رودخانه باید یک ساعت پیاده روی کنید تا به آبشار برسید. اگر این مسیر را ادامه دهید آبشارهای کوچک و بزرگ دیگری نیز پیش چشمتان ظاهر خواهد شد. نکته مهمی که حتما قبل از بازدید از این آبشار باید بدان توجه داشته باشید، این است که برای رسیدن به آن باید وسایل حرفه‎ای کوهنوردی همراه با خود داشته باشید زیرا حتما در طول مسیر به کارتان خواهد آمد.

پارک ملی ساری گل

    حیف است راهی خراسان شمالی شوید و از پارک ملی ساری گل دیدن نکنید. این منطقه حفاظت شده یک زیستگاه خوب برای گیاهان و جانوران متنوع است. در اطراف این منطقه تنها روستای کنجدان با 30 خانوار جمعیت است که مسکونی به حساب می‌آید. بهترین زمان بازدید از این جاذبه اواخر بهار و تابستان است زیرا ساری‎گل زمستان‌های سردی دارد.

    ۲۰ شهریور ماه سال ۱۳۵۳ بود که این منطقه تحت حفاظت محیط زیست قرار گرفت. در آن زمان نام این مجموعه شاه جهان بود اما اکنون به ساری‎گل تغییر پیدا کرده است. جدا از پوشش گیاهی متنوع، انواع خرندگان، پرندگان و پستانداران نیز در کنار هم در این منطقه زندگی می‌کنند.

بام استان خراسان شمالی

    خراسان شمالی شمال شرقی‌ترین استان در مرز بین ایران و افغانستان می‌باشد. جاذبه‌های گردشگری به واسطه پیشینه تاریخی خود بسیار فراوان دارد که در این مقاله آنها را به طور اجمالی معرفی کردیم اما در کنار این جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی طبیعت بکر این استان بسیار حائز اهمیت است و این موضوع را می‌توان با معرفی پروژه سیرغ کوه‌های ایران در ارتباط دانست، بعد از تصویب این طرح در فدراسیون کوهنوردی بنا دریافت این نشان صعود به بام‌های استان‌های مختلف ایران است.

    بام استان خراسان شمالی قله شاه جهان قسمتی از ارتفاعات آلاداغ است که در واقع ادامه رشته کوه‌ البرز محسوب می‌شود و  بیشترین مناطق کوهستانی استان خراسان شمالی را در رشته کوه آلاداغ واقع شده است. برای مطالعه بیشتر مقاله قله شاه جهان پیشنهاد می‌گردد مطالعه شود.

کلام آخر

    در مطلب راهنمای جامع سفر به استان خراسان شمالی سعی کردیم تمام اطلاعات لازم برای سفر به این استان را در اختیارتان قرار دهیم. درباره تاریخ دور و دراز، فرهنگ متنوع و جغرافیای این اقلیم حرف زدیم. اگرچه هنوز چیزهای زیادی درباره این استان وجود دارد که در این مطلب مجال صحبت درباره‎شان نبود. بخشی از این اطلاعات را می‌توانید در طول سفر و با معاشرت با مردم خونگرم و مهمان‎نواز این استان و آشنایی با فرهنگشان به دست آوردید.

    از آنجایی که بیشتر جاذبه‌های گردشگری خراسان شمالی از نوع طبیعی هستند، سعی کنید در طول بازدید از هر جاذبه گردشگری در این استان، کمترین آسیب را به این طبیعت وارد کنید تا آیندگان نیز بتوانند از این گنجینه استفاده نمایند. همچنین برای حمایت از اقتصاد و هنر مردم خراسان شمالی هنگام تهیه سوغات و یادگار از محصولات بومی و صنایع دستی استان خرید کنید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد.