پارک ملی تندوره

معرفی پارک ملی تندوره

    پارک کلی تندوره در شمال شرقی ایران، نزدیک به کشور ترکمستان قرار دارد. این پارک حفاظت شده در شهرستان درگز، یکی از شهرستان‌های استان خراسان رضوی واقع شده است. این منطقه را همچنین باید جزو حوزه آبریز هریرود و کشف رود و همچنین زیر حوزه رودخانه دهستان درونگر دانست.

    تندوره یکی از زیباترین مناطق طبیعی در استان خراسان رضوی است و زمانی به عنوان یکی از مهم‌ترین و محبوب‌ترین تفرجگاه‌های این منطقه به خصوص در میان مردم شهرهای قوچان و درگز نیز به شمار می‌رفت. در حال حاضر از آن به عنوان منطقه حفاظت شده یاد می‌کنند. از نظر زیست گیاهی و جانوری پارک ملی تندوره را باید یکی از از غنی‌ترین‌ها در ایران دانست.

    حیواناتی مانند پلنگ ایرانی، قوچ و میش اوریال و همچنین گله‌های کل و بز را در این منطقه زیبا می‌توانید ببینید. اما از آنجایی که تندوره در حال حاضر زیر نظر سازمان حفاظت از محیط زیست است، برای بازدید از آن نیاز به مجوز این سازمان خواهید داشت.

مختصری از تاریخچه پارک ملی تندوره

    پارك ملی تندوره که تندور  نیز تلفظ می‌شود، یک پارک ملی بسیار وسیع است که حدود 73 هزار و 435 هکتار وسعت دارد. تا سال 1347 این مکان به عنوان یک تفرجگاه عمومی کاربرد داشت اما از سال 1347 به بعد به عنوان یک منطقه حفاظت شده به رسمیت شناخته شد. یک سال بعد یعنی در سال 1348 نام پارک وحش تندوره را روی آن گذاشتند و از آن پس به عنوان پارک ملی از آن استفاده کردند.

    در سال 1350 یک قسمت از کل این مجموعه را که در شرق منطقه بود، جدا کردند و  در بهمن ماه سال ۱۳۵۳ این قسمت را به عنوان پارک ملی معرفی نمودند. در حال حاضر حدود 35 هزار و 540 هکتار از این مجموعه به عنوان پارک ملی استفاده می‌شود و مساحت کل منطقه نیز 9 هزار 250 هکتار است.

    پارک ملی تندوره از نظر تاریخی هم برای استان خراسان رضوی و هم برای ایران حائز اهمیت است. در گذشته راه ارتباطی درگز به قوچان از این منطقه می‌گذشته و بنابراین مردم این دو شهرستان با این پارک ملی آشنایی زیادی دارند. بازمانده‌هایی از زندگی مردمی که روزگاری در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند، هنوز هم در این منطقه یافت می‌شود. دژ قدیمی قلعه رجبه که قدمتش به قبل از اسلام باز می‌گردد نمونه‌ای از این بازمانده‌ها است.

مختصری از جغرافیای پارک ملی تندوره

    موقعیت جغرافیایی این پارک ملی را باید در شمال خراسان رضوی، نزدیک به ترکمنستان دانست. این منطقه را باید جایی دانست که عمیق‌ترین دره‌های ژرف و پر شیب و همچنین تپه ماهورها در آن قرار دارد. بسیاری از جانوران و حیوانات وحشی این منطقه را به عنوان زیستگاه خود انتخاب کرده‌اند.

    مرتفع‌ترین نقطه‌ای که در این منطقه وجود دارد قله قنبرعلی است که دو هزار 586 متر ارتفاع دارد. پست‌ترین نقطه 884 متر ارتفاع دارد. تندوره به این دلیل که در قسمت جنوب و غرب روی ارتفاعات کپه داغ قرار دارد و از از کویر قره قوم و جلگه پست درگز نیز تاثیر می‌گیرند. بنابراین این منطقه دارای دو نوع آب و هوای متفاوت است.  قسمت‌های جنوبی و غربی آب و هوای مدیترانه‌ای دارد و هوای آن نسبتا سرد و مرطوب است و قسمت‌های شمالی نیز آب و هوای گرم و خشک دارد.

    در حال حاضر جمعیتی در این منطقه زندگی نمی‌کنند و فقط در جای جای آن پاسگاه‌های محیط بانی را خواهید دید. چهل‌میر، بابانستان، شکراب، تیوان، درونگر، چرلاق و زیارتگاه علی بلاغ قسمت‌هایی است که در آن پاسگاه محیط بانی وجود دارد. یک راه ارتباطی بین  محیط بانی چهلمیر را به شکرآب  وجود دارد که در زمان‌هایی که بارندگی نباشد می‌توان از این جاده که تنها راه ارتباطی است، استفاده کرد.

    در این منطقه رودخانه مهم وجود ندارد و منبع اصلی آب چشمه‌ها هستند. 31 چشمه و همچنین هشت حلقه چای آب در این منطقه وجود دارد از میان چشمه‌های موجود در منطقه می‌توان به  چهلمیر، بید، رجبه، ادانه، قره نهه، مدخان، باش تپه، ایدلق، قره لوکه، کلاشک، توغی، تندوره، چرلاق و رف سو و... اشاره کرد. در این منطقه در طول یک سال حدود  ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌متر بارندگی وجود دارد. البته این میزان بارندگی در طول فصول مختلف متفاوت است. زمستان‌ها دمای هوای تا 20- هم می‌رسد. 4 ماه سال در این منطقه فصل سرد محسوب می‌شود. بیشترین بارندگی هم در فصل بهار اتفاق می‌افتد. این منطقه ساختاری کوهستانی با مورفولوژی نامنظم دارد. جالب است بدانید در این منطقه هیچ رشته کوه مشخصی وجود ندارد.

    در این پارک پنج گونه گربه‌سان شامل گربه جنگلی، گربه دشتی، گربه پالاس و سیاه‌گوش اورآسیا و پلنگ ایرانی زندگی می‌کنند. تا سال 1370، 134 قلاده پلنگ ایرانی در این منطقه وجود داشت اما متاسفانه در سال 1387 این تعداد به 60 قلاده رسیده بود. شاید برایتان جالب باشد که بدانید برخی از این پلنگ‌ها را با قلاده‌هایی ماهواره‌ای ردیابی می‌کنند و نام‌هایی همچون بردیا، برنا و برزو رویشان گذاشته‌اند. این پلنگ‌ها معمولا از کل‌ها و بزهایی که در همین منطقه وجود دارند، تغذیه می‌کنند.

    شمار زیادی قوچ و میش‌ هم در این منطقه زندگی می‌کنند که تا سال 1356 تعداشان حدود شش هزار راس براورد شده بود و در حال حاضر حدود چهار هزار راس هستند. در شمال این پارک ملی تعدادی گرگ و گزاز هم زندگی می‌کنند. از دیگر حیوانات موجود در این منطقه باید به روباه قرمز، شغال، سمور سنگی، کفتار، رودک، خرگوش بی‌دم و تشی و... اشاره کرد.

    شمار زیادی پرنده نیز این منطقه را به عنوان زیستگاه خود انتخاب کرده‌اند که بیشترشان در  نواحی پست و حاشیه‌ای پارک، درون دره‌ها و کنار چشمه‌ها زندگی می‌کنند. کورکور، سارگپه پابلند، عقاب دشتی، عقاب شاهی، عقاب طلایی، کرکس، هما، لیل، کوکر، مرغ حق، شبگرد بلوچی، بادخورک معمولی، بادخورک کوهی، زنبورخور معمولی، هدهد، چکاوک طوقی، پپت خاکی و سنگ‌چشم دم‌سرخ گروهی نام شماری از این پرندگان است. 

    از گونه‌های مهم پرندگان بومی موجود در این منطقه نیز می‌توان به دلیجه، کبک، تیهو، قرقاول، بلدرچین معمولی، کبوتر چاهی، قمری، یاکریم، چکاوک شاخ‌دار، چکاوک آسمانی، دم‌جنبانک ابلق، قرقی، سسک، سار، زاغی، کلاغ گردن‌بور، کلاغ ابلق، الیکایی، توکای سیاه، زردپره کوهی، زردپره مزرعه، انواع جغد و سهره سینه‌سرخ اشاره کرد. در پایان این بحث باید گفت حدود 9 گونه مار غیر سمی، چهار گونه مار نیمه سمی، پنج گونه مار سمی و شش گونه سوسمار و لاکپشت شمار خزندگانی هستند که در این پارک ملی را برای زندگی انتخاب کرده‌اند. برخی از گونه‌های موجود در پارک ملی تندوره، گونه‌های در حال انقراض هستند که از میان آنها می‌توان به کفچه مار، دال، قرقاول بال‌سفید و هما اشاره کرد.

    درباره پوشش گیاهی منطقه نیز باید گفت؛ بخش‌های مختلف این پارک پوشش گیاهی متنوعی دارند. برای مثال در دامنه‌ کوه‌های بلند درمنه  و انواع گونه‌های علفی همه جا را پوشانده است. در شیب‌های تند  تنک و درختچه و درخت پوشش گیاهی رایج است. همچنین شمار زیادی گیاه دارویی در این منطقه یافت می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت ۳۷۳ گونه از ۶۰ تیره گیاه در این منطقه یافت می‌شود که از میان آنها می‌توان به  اورس، انجیر، بید، نسترن، گوجه وحشی، کرکو، درمنه، گون، کلاه میرحسن، باریجه، آنقوزه،کندل، زیره سیاه، کتان وحشی، آویشن، انواع گرامینه، آلبالوی وحشی، شیر خشت، زرشک و... اشاره کرد.

ویژگی ها و نکات مهم درباره پارک ملی تندوره

• مسیر دسترسی به پارک ملی تندوره مشهد از سه نقطه امکان پذیر است. مسیر اول از درگز تا پاسگاه چهلمیر یعنی شرق پارک می‌گذرد. مسر دوم از روستای  اینچه کیکانلو (واقع بر سر راه درگز - قوچان) تا پاسگاه شکر آب یعنی جنوب پارک را شامل می‌شود و در نهایت مسیر سوم شامل نوخندان تا زیارتگاه بابانستان  یعنی شمال پارک است.
• بهترین زمان برای بازدید از این جاذبه طبی استان خراسان رضوی اواخر بهار تا اوایل تابستان است. در این ایام آب و هوا و طبیعت فوق‌العاده‌ای در این پارک انتظارتان را می‌کشد.
• از آنجایی که این پارک ملی کوهستانی و صعب العبور است تا امروز توانسته تا حد زیای بکریت خود را حفظ نماید. احداث جاده و استفاده از این منطقه به عنوان تفریحگاه اگرچه برای اقتصاد منطقه مفید است اما یکی از عوامل جدی آسیب به محیط زیست این منطقه محسوب می‌شود.
• این منطقه همچنین فنس‌کشی نشده و مساحت بسیار بالایی را هم شمال می‌شود. بنابراین این مساله می‌توان جان جانورانی را که در تندوره زندگی می‌کنند با خطر رو به رو کند. اگرچه شماری پاسگاه محیط بانی در جای جای پارک وجود دارد اما هنوز هم خطر اصلی رفع نشده است.
• بهترین گزینه برای اقامت در نزدیکی این پارک اقامتگاه‌ها و خانه‌های اجاره‌ای است که در قوچان یا درگز وجود دارد. بنابراین درصورتی که چنین قصدی دارید به این شهرها مراجعه نمایید.
• اگر برای بازدید از پارک ملی تندوره مراجعه کردید، حتما زمانی هم برای بازدید از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی شهر قوچان کنار بگذارید.

کلام آخر

    در مطلب راهنمای بازدید از پارک ملی تندوره، هر آنچه را که لازم بود درباره این جاذبه گردشگری بدانید، بیان کردیم. حالا آماده بازدید از این جاذبه طبیعی زیبا هستند. دو نکته بسیار مهم را باید در جریان این بازدید به خاطر بسپارید که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد. نکته اول اینکه به هیچ عنوان هیچگونه زباله‌‍ای را در محیط این پارک رها نکنید همراه با خود کیسه‌ای داشته باشید و زباله‌هایتان را داخل این کیسه قرار دهید. این مساله نه تنها به محیط زیست منطقه آسیب می‌رساند بلکه ممکن است حیوانات را نیز با اسیب‌های جدی رو به رو سازد.

    نکته دوم اینکه در طول این بازدید به حیوانات و گیاهان این منطقه آسیبی نرسانید اجازه دهید همانطور که این جاذبه بکر و دست نخورده و زیبا، همراه با پوشش گیاهی و جانوری غنی به دست ما رسیده است، آیندگان نیز بتوانند مانند ما از دیدن چنین نعمتی بهره ببرند. اگر نکته دیگری درباره این پارک ملی وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد، حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده کنید.