تالاب گاوخونی: معرفی جامع و راهنمای کامل

معرفی تالاب گاوخونی

    167کیلومتر مانده به جنوب شرقی اصفهان، در جلگه مرکزی ایران، تالاب گاوخونی به عنوان یکی از معروف‌ترین تالاب‌های ایران قرار دارد. گاوخونی در لیست  ۱۹ تالاب بین المللی کشور هم قرار دارد و دارای شهرت جهانی است. تالاب گاوخونی در مجاورت با شهر ورزنه در آستانه ورود به کویر زیبای این شهر واقع شده است. عمیق‌ترین قسمت این تالاب که زیستگاه برخی از پرندگان و مامن شمار زیادی پرنده مهاجر است، 150 سانتیمتر عمق دارد.

    همین که فصل سرما آغاز می‌شود هزاران پرنده مهاجر از نواحی سرد شمالی خودشان را به این تالاب می‌رسانند و چشم اندازهای تماشایی برایش رقم می‌زنند. در این فصل سال دیدن پرندگانی مثل حواصیل، لک لک، غاز، کاکایی، اردک نوک پهن و … از مناظر همیشگی اینجاست. در فصول گرم سال هم برخی از پرندگان از نواحی جنوبی کشور به سمت این تالاب راهی می‌شوند. جدا از پرندگان از زیبایی‌های این تالاب محسوب می‌شوند حیوانات دیگری همچون قوچ وحشی، گراز، روباه شنی، لاک پشت، افعی، خرگوش، بز، خفاش ها و … را نیز می‌توانید در گوشه گوشه گاوخونی ببینید.

    درباره پوشش گیاهی منطقه نیز باید گفت، زمین‌های اطراف آن به میزانی شور است که تا چند کیلومتری تالاب هیچ گیاهی نمی‌تواند رشد کند. اما داخل خود تالاب گیاهانی همچون علف بوریا، انواع جلبک و درخچه هایی مثل تاغ دیده می‌شوند. بیشتر ما بارها  اسم باتلاق گاوخونی را در کتاب‌های درسی مدرسه  شنیده‌ایم ولی شاید کمتر کسی این موضوع را بداند که اینجا یکی از بکرترین جاذبه‌های توریستی ایران است و علاقمندان به طبیعت زیادی هر سال در سفر به استان اصفهان آن را از نزدیک می بینند. جایی در وسط کویر تالابی به وجود آمده که خشکی و صلابت کویر را در نظرمان کم کرده است.

    قبل از اینکه به تالاب برسید تا چشم کار می‌کند دشتی کویری و خشک خواهید دید اما با ظاهر شدن این تالاب انگار معجزه ای اتفاق افتاده و حیات در طبیعت کویری جاری شده است پس اگر بگوییم گاوخونی مثل گوهری در دل کویر می ماند اغراق نکرده‌ایم.

    نکته مهم و بسیار جالب درباره این  تالاب و حوضه اطرافش این است که باید آنها را اولین مناطقی دانست که ایرانی‌های اولیه برای سکونت انتخاب کرده‌اند اما، فاصله زیاد آن از اصفهان باعث شده تا اثری از تخریب‌های تاریخی اطراف زاینده‌رود را در پیرامون این تالاب نبینیم. یکی از دلایل بکر ماندن این منطقه دوری از فضای شهری این منطقه است که همین دور ماندگی است که طبیعت و آثار تمدن مردمانش را دست نخورده باقی گذاشته است.

    اما منبع اصلی تغذیه تالاب گاوخونی، زاینده‌رود است، رودی که از کوه‌های زرد کوه بختیاری سرچشمه می‌گیرد و بعد از عبور از اصفهان به این باتلاق می‌ریزد. بیشتر رودخانه‌های دنیا به دریا می‌ریزند و در جایی بزرگ‌تر به زندگی ادامه می‌دهند اما زاینده‌رود برای سیر کردن کویر خود را به این تالاب می‌رساند. هر چند که چند سالی است ورق برگشته و مدت‌هاست که به خاطر استفاده از آب زاینده‌رود و آبیاری باغ‌ها و درختان در میانه مسیر دیگر این رودخانه به این تالاب نمی‌ریزد. در فصل زمستان آب تالاب بیشتر می‌شود اما در فصل‌های گرم ورودی آب تالاب کم و وسعتش کوچک‌تر از قبل خواهد شد.

    احتمالا برایتان سوال است که چرا نام این تالاب را گاوخونی گذاشته‌اند؛ در فرهنگ آنندراج گاو یعنی «بزرگ» و خان یعنی «چاه» برای همین می توانیم گاوخونی را «چاه بزرگ» معنی کنیم. البته برخی هم اعتقاد دارند، در گذشته تعداد زیادی گورخر در محل این تالاب وجود داشته‌اند و به همین دلیل این نام را برایش انتخاب کرده‌اند. تالاب گاوخونی در حدود ۲۳ متری شهر ورزنه قرار دارد و ورزنه نزدیک‌ترین شهر به آن است.

    تپه‌های شنی و کویر ورزنه در نزدیکی این تالاب قرار دارد و شما می‌توانید هنگام بازدید از گاوخونی زمانی را هم برای بازدید از این جاذبه‌ها کنار بگذارید. در این منطقه جاذبه‌هایی را می‌بینید که باورتان نمی‌شود در جایی به این کوچکی تا این حد جاذبه گردشگری نهفته باشد.

    همانطور که بالاتر به این نکته اشاره شد، گاوخونی در مجاورت با کویر قرار دارد. بنابراین بسیاری از گردشگرانی که به شوق تماشای کویر راهی این منطقه می‌شوند معمولا بالای تپه‌های کویری می‌روند و گاوخونی را تماشا می‌کنند. از بالای این تپه‌ها این تالاب به یک گلابی و یا مثلث شبیه است. دیدن چنین منظره‌ای در دل سکوت کویر حتی برای ساعت‌های طولانی شما را خسته نخواهد کرد.

    مساحت تالاب گاوخونی ۴۷۰ کیلومتر مربع مساحت است اما، فقط در ۵۰ کیلومتر مربع آن آب جریان دارد و قسمت‌های دیگر خشک است. گاوخونی دارای اهمیت زیادی از جنبه‌های مختلف است که یکی از آنها را باید مناسب بودن این مکان برای زیست پرندگان، آبزیان و برخی دیگر از حیوانات دانست. با وجود همه اهمیتی که این تالاب دارد اما در سال‌های اخیر متاسفانه خشکسالی‌ها و کمبود آب، طراوت را از این تالاب گرفته است در صورتی که آب زاینده‌رود دوباره مثل گذشته به این تالاب بریزد گاوخونی احیا خواهد شد. به امید آن روز.

کلام آخر

    در مطلب تالاب گاوخونی: معرفی جامع و راهنمای کامل، هر آنچه را که لازم بود درباره این تالاب زیبا و مهم در استان اصفهان بدانید بیان کردیم، به معرفی این تالاب پرداختیم و کمی درباره ویژگی‌های آن حرف زدیم. گاوخونی برای مردم اصفهان اهمیت زیادی دارد و در فیلم‌ها و کتاب‌های مختلف درباره‌اش حرف زده شده است. برای نمونه می‌توان به فیلم گاوخونی به کارگردانی بهروز افخمی و نویسندگی جعفر مدرس صادقی اشاره کرد.

    اگر نکته دیگری درباره این موضوع وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد و یا اگر تجربه بازدید از این تالاب را دارید؛ حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید تا دیگران نیز بتوانند از آن استفاده کنند. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و از خواندن آن لذت ببرید.