روستای ماخونیک کجاست؟

 روایات درباره نامگذاری روستای ماخونیک

    در تعدادی از روایات و دست‌نوشته‌های قدیمی که درباره از روستای ماخونیک به جا مانده از این روستا با نام مادخنیک یاد کرده‌اند. این نام از دو بخش "ماد" و "خنیک" به وجود آمده است. در زبان پهلوی و پارسی کلمه ماد به مرور تغییر یافته و به ماه تبدیل شده که یکی از معانی آن شهر است و در مجموع کلمه مادخنیک در آن زمان به معنای شهر خونیک بوده ‌است. عده‌ای اعتقاد دارند علت این نام‌گذاری شکافی است که در کوه‌های نزدیک به روستا وجود دارد. این شکاف به خاطر وجود ماده خونیک ایجاد شده است.

    براساس روایت دیگری که وجود دارد، در زمان قدیم ساکنین روستای ماخونیک از ماموران دولتی که برای استراحت به این روستا می‌آمده‌اند، استقبال نمی‌کرده‌اند و برخورد خوبی هم با آنها نمی‌کرده‌اند. این مساله باعث شده بود که این ماموران نام ماخونیک را روی روستا بگذارند.

روستای لی لی پوت‌های ایرانی

    روستای ماخونیک را باید منطقه‌ای دور افتاده دانست که در دل کوه‌ها قرار دارد. این روستا فقط به دلیل معماری و ظاهر متفاوتش نیست که معروف شده است بلکه آداب و رسوم و فرهنگ ویژه و خاصی هم دارد و به همین دلیل هم در جهان مشهور شده است. آدام و رسوب و اعتقادات عجیب در این روستا قدمتی چند صد ساله دارند و باعث شده‌اند این روستا سرزمین لی لی پوت‌ها نیز مشهور شود. شاید برایتان جالب باشد که بدانید ماخونیک به‌عنوان یکی از هفت روستای خاص و منحصر به فرد جهان شناخته می‌شود. سالانه گردشگران زیادی برای بازدید از این روستا اقدام می‌کنند.

شیوه زندگی منحصر به فرد

    روستای ماخونیک از شهر و محیط شهری دور است و این مساله باعث شده زندگی مردم آن با زندگی مردم در شهر متفاوت باشد. تا همین 40 سال قبل این روستا با محیط بیرون از خود یعنی مردم شهرها و روستاهای دیگر ارتباط بسیار کمی داشت اما امروزه کمی این ارتباط بیشتر شده است. این تفاوت رفتار و شیوه زندگی از دید هیچ بازدیدکننده‌ای پنهان نمی‌ماند. روستای ماخونیک در طول چند دهه اخیر به برخی امکانات رفاهی محدود مجهز شده ‌است؛ اما هنوز هم آداب، رسوم و فرهنگ خاص مردمان این شهر در این روستا به چشم می‌خورد.

کوتاه قامتی

    نکته جالبی ک باعث بیشتر معروف شدن مردم این شهر شده کوتاهی قد و قامت آنهاست. کوتاه بودن قامت مردم  روستای ماخونیک باعث شده ‌است که این روستا به سرزمین آدم کوتوله‌ها معروف شود. ازدواج فامیلی بومیان این منطقه و رژیم غذایی خاص آنها تا چند دهه گذشته، کوتاه قدی را جز ژن اصلی مردمان این منطقه قرار داده‌ است و قد اهالی این روستا هرگز از 1/40 متر بیشتر نبوده‌ است.

    ولی در چند سال‌ اخیر شاهد رشد قد اهالی این روستا بوده‌ایم که به دلیل مصرف قرص‌های آهن و تغییر رژیم غذایی اهالی روستا باعث تغییر ژن شد.

مختصری از پیشینه روستای ماخونیک

    تعدادی سند تاریخی و سنگ‌نگاره در روستای ماخونیک وجود دارد که نشان می‌دهد، این روستا بیشتر از 300 سال قدمت دارد. جالب است بدانید براساس نظرات و گفته‌های اهالی این روستا، پادشاهان صفوی نقش پررنگی در تاریخچه این روستا داشته‌اند.

ریشه زبان و اعتقادات در روستای ماخونیک

    بومیان ماخونیک را باید اقوام افغان دانست که سال‌ها پیش به ایران مهاجرت کرده‌اند. مردم این روستا زبانشان فارسی است اما آن را با لهجه خاص و متفاوتی صحبت می‌کنند. این مردم از پیروان اهل سنت، جزو پیروان ابوحنیفه نعمان بن تابت، از ائمه چهار گانه اهل سنت هستند و علاقه بسیاری به مسائل دینی دارند. در این روستا یک موسسه علوم قرآنی وجود دارد که می‌توان آن را مرکز موسسات دینی سایر آبادی‌های اطرافش دانست. اهالی ماخونیک معمولا فرزندانشان را برای تحصیل به مدارس دینی می‌فرستند و مدارس دولتی در میان آنها طرفدار زیادی ندارد.

فرهنگ و سنت مردم روستای ماخونیک

    به دلیل متفاوت بودن نحوه زندگی اهالی روستای ماخونیک نسبت به مردمان شهری باعث شده ‌است که نحوه زندگی خاص این روستا در بین ایرانیان زبان زد شود. یکسری از اعتقادات خاص مردمان این روستا مانند حذف چای از زندگی روز مره خود از حدود 50 سال پیش، سیگار نکشیدن به دلیل تاثیر آن بر نابودی بدن و مقصر دانستن آن، نخوردن گوشت، شکار نکردن و حذف تلویزیون از زندگی روزمره خود به سبب نفوذ شیطان به منازل از جمله این اعتقادات است. اهالی ماخونیک بر این باور هستند که  انجام دادن همچین کارهای گناهی بزرگ است.

اعتقادات خاص اهالی روستای ماخونیک

    مردم روستای ماخونیک غیرت و علاقه خاصی به روستای خود دارند و به همین دلیل هم هیچگاه حاضر به ترک آن نشدند. آنها فقط برای انجام کارهای فصلی و دیمی به شهر می‌روند. لی لی پوت‌ها معتقدند که ترک ماخونیک و مهاجرت به شهر یعنی اینکه جامعه و زادگاه خود را ترک کرده‌اند و به نظرشان این کار بسیار ناپسندی است. مردم روستای ماخونیک در مواردی مختلفی همچون تقسیم اموال، تجاوز و غارت اموال دیگران، نحوه قضاوت و شیوه کاری کشاورزی رسوم خاصی دارند که از گذشته تا امروز تغییری در این رسوم ایجاد نشده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید بازی‌های مرسوم اهالی این روستا از گذشته و اجداد آنها به ارث رسیده است و انگار به هیچ وجه تغییر نخواهد‌ کرد.

    این قوانین روی امور کشاورزی این مردم تاثیرات زیادی داشته است. این مردم روی رعایت اعتدال بسیار تاکید دارند. آنها هنگام تقسیم محصول وجدانشان را در نظر می‌گیرند و هیچوقت به سهم افراد دیگر چشم ندارند. اهالی ماخونیک همچنین درباره درمان بیماری‌های ناشناخته مهارت‌هایی دارند. در صورتی که کسی در این روستا به بیماری خاصی دچار شود، او را در غار قرنطینه کرده و با کمک گیاهان دارویی درمانش می‌کنند. این امر از سرایت بیماری به سایر اهالی روستا جلوگیری می‌کند.

    یک رسم جالب دیگر که در میان اقوام ماخونیکی وجود دارد این است که در فرهنگ آنها هر خانواده علاوه بر منزل خود، مالکیت محدوده جلوی خانه را نیز دارد. بنابراین اگر کسی بخواهد در آن منطقه خانه بسازد حتما باید از اقوام و نزدیکان صاحب خانه باشد.

پیشه مردم روستای ماخونیک

    از آنجایی که این روستا شرایط آب و هوایی خاصی دارد، مشاغل موجود در روستا که مردم از آن کسب درآمد می‌کنند، خاص است. کشاورزی و دامداری از گذشته تا به امروز جز مشاغل اصلی این منطقه بوده است. صنایع دستی چون قالی و گلیم بافی یکی از هنر‌های اصلی اهالی این منطقه به شمار می‌آید. در سال‌ها اخیر نیز برخی از جوانان به کار در معدن مشغول بودند.

دامداری

    شرایط آب و هوایی منطقه به صورتی است که برای پرورش بز مناسب باشد. از آغاز فصل بهار چوپانان را می‌توانید در این روستا ببینید که گله بزها را به چرا می‌برند. یک رسم جالب به عنوان ُگماری در میانی اهالی این روستا وجود دارد. این مراسم یک دوره 10 روزه است که براساس آن هر فرد روستا در ازای هر 10 بز خود باید یک روز در کار چرا به چوپان کمک کند.

کشاورزی

    اهالی ماخونیک به کشاورزی نیز می‌پردازند. محصولات اصلی این روستا شامل سیر، چغندر، شلغم، جو و یونجه است. جالب است بدانید تا چند سال اخیر ماخونیکی‌ها هیچ شناختی با گندم نداشتند و نان گندم در وعده غذایی آنها حضور نداشت. در این روستا درختانی را می‌توانید ببینید که عموم مردم می‌توانند از میوه‌های آن استفاده کنند. میوه‌های روستای ماخونیک شامل زردآلو، انجیر و عناب است.

تنوع غذایی ماخونیک چگونه است؟

    این آداب و رسوم و فرهنگ خاصی که مردم روستا دارند تنوع غذایی مردم این روستا را هم متفاوت کرده است. تا همین چند سال اخیر مردم این روستا دو وعده غذایی داشتند و نمی‌دانستند وعده نهار هم وجود دارد. این روند تا زمانی که آنها با گندم آشنا شوند بیشتر از  چغندر و شلغم در غذاهایشان استفاده می‌کردند نام غذایی که با این مواد درست می‌شد، پختک بود و تا سال 1384 هم این روند ادامه داشت.

    پختک غذایی شامل چغندر و شلغم خشک شده است که آن ‌را به شکل‌های گوناگونی مصرف می‌کردند. در ادامه این مطلب شما را با برخی از غذاهای محلی این روستا آشنا خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

آش کاچی و پنبه دانه

    یکی از محصولات پختک آشی به نام کاچی است. مراحل تهیه این آش به این شکل است که ابتدا تکه‌های پختک را در آب جوش می‌ریزند و سپس به آن مقداری نمک و آرد اضافه می‌کنند و می‌گذارند تا خوب پخته شود.

پنبه دانه

    از دیگر غذا‌های رایج ماخونیکی‌ها پنبه دانه است که آن را بیشتر در فصل زمستان مصرف می‌کنند. پنبه دانه را از بازار‌های سنتی استان خراسان جنوبی هم می‌توانید تهیه کنید.

کشک محلی ماخونیک

    آشنا شدن مردم این روستا با گندم باعث شد آنها پختن نان را شروع کنند. یکی از چیزهایی که این مردم با نان گندم می‌خوردند؛ کشک بود. درواقع کشک یکی از غذاهای رایج میان ثروتمندان بود. مردم روستا کشک را با سیر و روغن داغ ترکیب می‌کنند و خالی یا با پختک می‌خورند. کشک محلی که در روستای ماخونیک وجود دارد با کشک‌های موجود در سایر نقاط ایران فرق می‌کند.کشک در این روستا به شکل آرد است که برای آماده کردنش به آن دوغ اضافه می‌کنند. در مرحله بعدی کشک و دوغ به شکل خمیر در می‌آید.

    پس از آن خمیر را خشک و خرد می‌کنند. سیر کوبیده شده را با روغن تفت داده و به مواد قبلی اضافه می‌کنند و در آخر نیز به آن آب اضافه می‌کنند و این ترکیب را با نان تیلیتی میل می‌کنند. البته مردم این روستا کشک معمولی را هم با آب می‌سابند و با نان یا پختک می‌خورند. از دیگر غذا‌های سنتی و مرسوم این منطقه باید از سوزی، اشکنه زن کاهل، آب دوغ، آب ماست، گرماس، اشترغاز، تلخو، قلور شیرین و قلور ترش نام برد.

خانه‌های ماخونیکی

    خانه‌های ماخونیک را باید به دو دسته کرشکی و خاشه‌ای تقسیم نمود واژه کرشکی برای خانه‌های عموم مردم و واژه خاشه‌ای برای خانه ثروتمندان روستا استفاده می‌شده است. هر یک از منازل این منطقه دارای معماری خاصی است و اتاق‌های آن به شکل‌های متفاوتی چون مربع، مثلث و نیم‌دایره ساخته شده‌اند. همه این خانه‌ها یک متر پایین‌تر از سطح زمین ساخته شده‌اند. همه این اتاق‌ها یک اتاق دارند. این خانه‌ها را خروجی اتاق‌ها به کوچه‌های باریک و تنگ متصل می‌کنند. وجه اشتراک تمامی این خانه‎‌ها وجود در ورودی کوتاه، کوچک و یک یا دو پله در درگاه ورودی خانه است.

    منازل ماخونیکی‌ها همچنین سقف کوتاه و دیوار‌های قطوری دارد. این نوع معماری ویژه باعث گرمی خانه و عدم ورود سرما در زمستان می‌شود. این خانه‌ها سقف‌های خاصی دارند که به صورت کله قوچی یا درمی ساخته می‌شوند و سپس با کمک شاخ و برگ و گل رویشان را می‌پوشانند. این خانه‌ها به صورت فشرده در کنار هم ساخته شده‌اند و ایوان، حیاط و حتی پنجره هم ندارند. معماری خاصی که این خانه‌ها دارند همراهی و همراهی اهالی را تداعی می‌کنند. این خانه‌ها شاید به ظاهر ساده باشند اما صمیمیت در معماری آنها موج می‌زند.

بخش‌های خاص منازل

• کندوک: محل ذخیره و نگهداری مواد غذایی
• طاقچه علمی: محل نگهداری کتاب
• جافرشی: محل پهن کردن زیر انداز
• جاپالیش: محل نگهداری ظرف سفالی نمک
• جادستاس: محل نهگداری دستاس
• جاسفره: محل نگهداری سفره و خمیر کردن آرد
• کرشک: اجاق ساخته شده در کنار دیوار به همره دودکش
• کرکار: کارگاه بافندگی
• پهلو کرشکی: جایی در کنار اجاق برای قرار دادن هیزم و دیگ

انواع کندوک

• کندوک گلی: این کندوک شامل کوزه و خمره‌های گلی است که در گوشه‌ای از خانه برای نگهداری آذوقه قرار دارد.
• کندوک سنگی: حفره‌های سنگی طبیعی زیادی در اطراف روستا ایجاد شده ‌است که هر یک متعلق به یک خانواده است. مردمان این منطقه آذوقه‌های خود را در آن قرار می‌دهند و با گل و سنگ درب آن را می‌بندند و در مواقع ضروری به سراغ آنها می‌آیند. کندوک سنگی جز اموال ارثی نسل‌های بعد هر خانواده به حساب می‌آید.
• کن ترس: کن ترس‌ها به شکاف‌های طبیعی گفته می‌شود که در دره‌های مشرف به زمین‌های کشاورزی قرار دارد. این درز‌ها برای ذخیره و انبار کردن علوفه زمستانی بز‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جاذبه‌های دیدنی ماخونیک

    روستای ماخونیک دارای جاذبه‌های دیدنی زیادی است. از میان جاذبه‌ های گردشگری موجود در این روستا می‌توان به بنای برج و قلعه، برج گل انجیر، سنگ سیاه یا سنگ نگاره، منزل سرگردونی و نادر مره اشاره نمود. برج سنگی به وسیله اهالی ماخونیک در بالای روستا ساخته شده ‌است. آخرین طبقه‌ای که در این برج قرار دارد، دارای اشراف کامل به روستا است و از آن برای دیده‌بانی از مناطق اطراف روستا استفاده می‌شود. هدف اصلی ساخت این برج، اطلاع‌رسانی درباره وقوع حمله است تا در هنگام خطر تمام اهالی روستا خود را برای دفاع آماده کنند.

بهترین زمان برای سفر به روستای ماخونیک

    زمان مناسب برای سفر به روستای ماخونیک، براساس ویژگی‌های شخصی و اقلیمی هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. در فصل تابستان آب و هوای این روستا بسیار گرم و خشک است و برای کسانی که به گرما حساس هستند پیشنهاد بدی به نظر می‌رسد زیرا ممکن است گرمازده شوند. در بهار و پاییز اما هوای این روستا مطبوع و دلپذیر است. این دو فصل را باید بهترین زمان بازدید از روستای ماخونیک دانست.

مسیر دسترسی به روستای ماخونیک

    روستای ماخونیک در استان خراسان جنوبی قرار دارد و حدود 130 کیلومتر از جنوب شرقی با بیرجند و از شرق 64 کیلومتر با سربیشه فاصله دارد. اگر بخواهید از تهران به سمت این روستا بروید باید فاصله حدود 1261 کیلومتر را طی نمایید. برای رفتن به روستای ماخونیک با ماشین فقط دو مسیر زیر وجود دارد:

• مسیر اول: ابتدا باید خود را به جاده مشهد برسانید. پس از گذر از سمنان، دامغان و شاهرود به سبزوار خواهید رسید. پس از آن باید به سمت جنوب سبزوار بروید و مسیرتان را ادامه دهید. زمانی که از گناباد عبور کردید و از بیرجند و طبس هم گذشتید به روستای زیبای ماخونیک خواهید رسید.
• مسیر دوم: مسیر دوم به مسیر اول 52 کیلومتر طولانی‌تر است. در این مسیر زمانی که از قم، کاشان، یزد، طبس، بیرجند و سربیشه عبور کنید به ماخونیک می‌رسید. اگر از تهران وارد این مسیر شوید حدود 14 ساعت در راه خواهید بود.

    اگر قصد داشته باشید با اتوبوس راهی این سفر شوید، باید اتوبوس خراسان جنوبی را سوار شوید. در صورتی که بخواهید با قطار راهی روستای ماخونیک شوید، تنها راه حل آن است که سوار قطار‌های تهران به طبس شوید. این قطار‌ها یک روز در میان در ساعت 12:10 از تهران حرکت کرده و در ساعت 5 بامداد به طبس خواهند‌ رسید.

کلام آخر

    در مطلب روستای ماخونیک کجاست؟ هرآنچه را که لازم بود درباره این روستا بدانید بیان کردیم. اگر نکته دیگری درباره این موضوع وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد و یا اگر تجربه بازدید از این روستا را دارید؛ آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید تا دیگران هم بتوانند از تجربیات شما استفاده کنند. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و از خواندن آن لذت ببرید.