حمام قجر قزوین

بهتره با موقعیت جغرافیایی حمام قجر شروع کنیم!

    آدرس دقیق رو اگر بخوام بهت بگم حمام قجر در استان قزوین، شهر قزوین، بلوار نادری، خیابان عبید زاکانی، کوچه محمدرضا درگاهی قرار گرفته.

دسترسی به حمام قجر چطوری هست؟

    حمام قجر قزوین در نزدیکی سبزه‌ میدان قرار داره و به همین خاطر، تاکسی‌های زیادی از این میدان عبور می‌کنن. همچنین، بعضی از خطوط اتوبوس هم در نزدیکی میدان توقف گرفتن. زمانی که به سبزه‌ میدان رسیدین، باید بلوار نادری رو به سمت شمال برین. بعد از اون، وارد خیابان عبید زاکانی بشین و مسیرتون رو ادامه بدین تا به کوچه درگاهی برسین. دسترسی به حمام از طریق خیابان زرآبادی هم ممکن هست.

بیشتر راجع به حمام قجر اطلاعات کسب کن

    حمام قجر یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین گرمابه‌های قزوین هست که در دوره صفویه در محله عبید زاکانی فعلی ساخته ‌شده و در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۶۰۱ به‌‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده .این حمام در دوران خودش کاربرد زیادی داشته و بیشتر مردم شهر برای استحمام از اون استفاده می‌کردن. به‌تدریج این حمام از رونق افتاد و برای مدتی طولانی فراموش ‌شده بود. در نهایت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین اون رو خریداری و مرمت می‌کنه.

تاریخچه حمام رو شنیدی؟

    حمام قجر به دستور شاه‌ عباس دوم صفوی با نظارت امیر گونه خان، از سرداران و امرای او ساخته ‌شده و در ابتدا اسم اون حمام شاهی بوده. در دوره قاجار به خاطر اینکه معمار بنا از خاندان قاجاریه بود، اسم حمام به «حمام قجر» تغییر پیدا می‌کنه. تاریخ احداث این حمام، «صحت عافیت» معادل سال ۱۰۵۷ هجری قمری در منابع اومده.

    در دوره‌ای تاریخی، معماران بنا برای ماندگاری تاریخ ساخت اون، حمام رو به‌ صورت رمزگونه یا به شعر نوشته می‌شده و با احتساب عدد ابجد، تاریخ ساخت مخفی می‌مونده. این روش باعث می‌شده که شعر در اذهان باقی بمونه و اگر زمانی کتیبه‌ بنا از بین ‌رفت، تاریخ ساخت اون محفوظ باشه. در حال حاضر این بنای تاریخی به‌ عنوان موزه مردم‌ شناسی فعالیت می‌کنه

.

بخش‌های مختلف حمام رو با من بشناس!

    مساحت حمام قجر حدود ۱,۰۴۵ متر مربع هست و شامل دو قسمت جداگانه زنانه و مردانه می‌شه؛ به ‌این ‌ترتیب، زنان و مردان می‌تونستن در یک بازه زمانی از حمام استفاده کنن. حمام قجر قزوین مثل همه‌ حمام‌های ایرانی از سه بخش اصلی سربینه، میان‌در و گرم‌خانه تشکیل‌ شده. اصول معماری این حمام‌ها بر اساس طب سنتی طراحی شدن؛ به‌ طوری‌ که از سربینه تا گرم‌خانه، دما و رطوبت به‌ تدریج افزایش پیدا می‌کنه.

    در اصلی حمام رو به جنوب باز می‌شه و با راه‌ پله مارپیچی به سربینه می‌رسه. در دیگری هم از سمت غرب به حمام راه داشته که احتمالا مخصوص بانوان بوده. قسمت‌های مختلف اون رو براتون توضیح می‌دم:

• سربینه: سربینه بزرگ گرمابه که حوض زیبایی در وسط اون قرار داره، فضایی سرد و خشک داره و در معماری ایرانی این فضا معمولا به شکل هشت‌ضلعی ساخته ‌می‌شه. سربینه حمام قجر قزوین هم نقشه‌ای هشت‌ضلعی داره و از دو طاق جناغی در بخش شرقی و غربی تشکیل ‌شده. در اطراف حوض سکوهایی وجود داره که درگذشته محل رختکن بوده و در حال حاضر بخشی از اشیا موزه مردم‌شناسی در اون قرار گرفتن. سربینه به‌عنوان مکانی برای تعویض لباس و آماده شدن برای استحمام استفاده می‌شده و توسط راهرویی که دارای طاق جناغی بسیار باریکی هست، به گرم‌خانه راه پیدا می‌کرده. جالبه بدونین قبلا سربینه علاوه بر رختکن، فضایی عمومی برای داد و ستد و گپ ‌زنی هم بوده.
• میان‌در: میان‌در فضایی هوشمند و جالب هست که سربینه و گرم‌خانه رو از هم جدا می‌کنه. این تفکیک فضایی از طریق راهروها و هشتی‌های طولانی صورت می‌گیره تا افراد هنگام خروج از حمام به ‌طور ناگهانی از هوای گرم وارد هوای سرد نشن.
• گرم‌خانه: گرم‌خانه زنانه و مردانه به شکل چلیپا هست و اتاقک‌هایی برای شست‌و‌شو در شرق و غرب اون وجود داره. حمام قجر قزوین گرم‌خانه‌ای بزرگ شامل خزینه آب گرم، حوض آب سرد، اعیان‌نشین و آب‌انبار داره. انتقال آب در حمام قجر از طریق لوله‌های سفالی یا اصطلاحا «تن پوشه‌های سفالی» انجام می‌شده. دیواره گرم‌خانه‌ تا ارتفاع ۱٫۵ متر کاشی‌کاری شده و رسمی بندی و یزدی بندی سقف‌ها به شکوه این بخش از حمام اضافه کردن. سنگ‌های بزرگ و یک‌ تکه‌ای برای سکوها استفاده‌ شده که از ویژگی‌های این بنا محسوب می‌شه

تزئینات حمام قجری رو کشف کن

    همونطور که خودتون می‌دونین کاشی‌کاری بخشی جدا نشدنی از معماری ایرانیه و در کنار طاق‌های رسمی بندی، یکی از تزیینات اصلی حمام قجر به ‌حساب می‌آید. همچنین، کف این حمام با سنگ مرمر پوشیده شده. این حمام گنبد آجری بزرگی داره که در بخش مرکزی اون، فضایی به‌ عنوان نورگیر به چشم می‌خوره.

    این نورگیر نور تمام بخش‌های حمام رو تامین می‌کنه. درگذشته حمام‌ها نسبت به سطح خیابان پایین‌تر ساخته می‌شدن و برای تامین‌ نور و تهویه، جام ‌خانه‌هایی در سقف اون‌ها تعبیه می‌شده که علاوه بر کاربرد مفیدش، نمای قشنگی هم به حمام‌های ایرانی می‌بخشید.

موزه مردم‌ شناسی

    موزه مردم‌ شناسی حمام قجر در حال حاضر به موزه مردم‌ شناسی تغییر کاربری پیداکرده و از سه بخش تالار اقوام، مشاغل و آیین‌ها تشکیل می‌شه که به‌ وسیله مجسمه‌هایی در اندازه‌های واقعی، زندگی روزمره مردم رو نشون میدن.

    در قسمت سربینه زندگی اقوام غالب ساکن قزوین مثل تات، مراغی، کورد، لر و ترک به نمایش گذاشته. در تالار میاندر، آیین‌های سیزده‌ بدر، پنجاه بدر و مراسم سوگواری امام حسین (ع) و در قسمت آخر هم ۶ شغل حجامت، مکتب خانه‌داری، بارفروشی، آهنگری، تعزیه‌خوانی، دعانویسی و حلاجی دیده می‌شه.

    برای ساخت مجسمه‌های مومی موزه دقت و ظرافت بسیاری به‌ کار رفته و لباس‌ اون‌ها در تاریخ اقوام سنتی ثبت شدن. حتی مشاغل و آیین‌هایی که در این موزه به اون‌ها اشاره‌ شده، همگی کاملا موثق‌ و معتبر هستن. برای شکل‌گیری این موزه پژوهش‌های زیادی انجام‌ شده. به همین خاطر، امکان یافت هیچ تناقض تاریخی و فرهنگی در اون نیست.

    از جمله مواردی که در موزه به نمایش دراومده می‌تونم به نقش برجسته‌ای از مراسم آیینی پنجاه بدر در قزوین، بازسازی مراسم انگورچینی، تابلوی مراسم ۱۲ محرم، زین اسب اولین شهردار قزوین (میرزا حسن شهیدی)، طایفه تات، طایفه کوردها، طایفه ترک‌ها، طایفه مراغی‌ها، زین شتر مربوط به دوره قاجار، سنت شیرواره، سنت پخت شیرینی خانگی در قزوین، دست‌‌ فروشی با چرخ‌های دستی درگذرهای شهری، نمونه کارگاه مسگری و سفیدگری ظرف‌های مسی، لباس عروسی سنتی قزوینی، چنگ قائم‌الزاویه دوره اسلامی، سماور برنجی متعلق به بلدیه قزوین، ظرف مسی حمل آب، ظرف روغن مسی (مربوط به دوره قاجار) و... اشاره‌ کنم.

    یکی از نکات جالب ‌توجه درباره فرهنگ مردم قزوین چند ملیتی بودن اون‌هاست. زمانی که شاه‌ طهماسب صفوی در قرن دهم هجری پایتخت ایران رو از تبریز به قزوین منتقل کرد، مهاجران زیادی عازم قزوین شدن و این موضوع رو می‌تونین به ‌طور واضح در موزه ببینین.

بیا جاهای دیدنی نزدیک حمام قجر رو باهم بررسی کنیم

• کاخ چهل‌ستون قزوین: این کاخ که به عمارت کلاه ‌فرنگی شهرت داره، در دوره شاه‌ طهماسب ساخته‌ شده و امروزه موزه خوشنویسی قزوین رو در خود جای‌ داده.
• بازار قزوین: این بازار که قدمت اون به دوران صفویه و قاجاریه می‌رسه، از بخش‌های مهمی مثل مسجدالنبی، سرای سعدالسلطنه، سرای وزیر، سرای قیصریه، سرای حاج رضا، سرای رضوی و... تشکیل ‌شده.
• گرمابه خان: این گرمابه که مربوط به دوره قاجار هست، در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۶۲۰ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده.
• خانه زعیم: خانه‌ای تاریخی که قدمت اون به دوره صفویه می‌رسه.

نکاتی که باید قبل بازدید از حمام بهتون بگم!

1. حمام قجر در کوچه‌ای یک ‌طرفه و باریک قرارگرفته؛ از همین جهت برای پیدا کردن اون باید کمی دقت کنین.
2. از اونجا که خیلی از کوچه‌ها ورود ممنوع هستن، از نرم‌افزارهای مسیریابی ایرانی برای رسیدن به حمام قجر استفاده کنین.
3.  هزینه بلیط ورودی حمام قجر در تیر 1402 معادل ۷۰۰۰ تومان بوده .
4. ساعت بازدید از حمام ۹ تا ۱۸ بعدازظهر هست.

کلام آخر

    در این مقاله سعی کردم تا شما رو کامل با حمام قجر آشنا کنم و با توضیح قسمت‌های مختلف اون شما رو تشویق به بازدید از این مکان تاریخی و جذاب بکنم. برای من باعث افتخار و خوشحالی هست که تجربیات و خاطرات خودتون رو در دکوول با من به اشتراک بذارین.