قله علم کوه

قله علم کوه

    قله علم کوه جایگاه بسیار خاصی در ایران دارد، بسیار آن را به عنوان کی 2 در مقابل اورست می‌شناسند و هم مسیرهای فنی بسیاری زیبا و چالش برانگیزی دارد و هم طبیعت بسیار بکر و دست نخورده‌ای دارد. در این مطلب به بررسی جزئیات این قله خواهیم پرداخت. با ما در وب سایت دکوول همراه باشید.

علم کوه کجاست؟

    شنیدن نام علم کوه علاوه بر کوهنوردان، بسیاری از طبیعت دوستان را به یاد مجموعه‌ای از دیواره‌ها، خط الراس‌ها و یخچال‌های عظیم می‌اندازد. بنابراین بسیاری از افراد صعود به قله علم کوه را به نوعی نیازمند تخصص و دانش کافی از کوهنوردی و همچنین شناسایی مسیرهای صعود به این قله می‌دانند. علم کوه را می‌توان مرتفع‌ترین کوه منطقه تخت سلیمان دانست که بر طبق تحقیقات انجام شده حدود 160 قله با ارتفاع بالای 4000 متر را شامل می‌شود. مجموعه‌ای بسیار غنی و چشم نواز که توجه افراد بسیاری را به خود معطوف کرده است، این منطقه از این حیث نیز در ایران یکتاست و بنابراین افراد با توانایی‌های مختلف در حوزه کوهنوردی و طبیعت گردی می‌توانند از مسیرهای مختلف به سمت قله علم کوه حرکت کنند.

    علم کوه با اینکه دومین قله مرتفع ایران است و ارتفاع ثبتی 4848 متر را به خود اختصاص داده است به دلیل قرار گرفتن در استان مازندران و هم استان بودن با دیو سپید پای در بند، قله دماوند، نتوانسته است جایی در لیست قلل مرتفع استان‌ها، پروژه سیمرغ، به خود اختصاص دهد. با این حال چیزی از ارزش‌های بی‌شمار این مجموعه رشته کوه‌های زیبا که در بخش البرز مرکزی واقع شده است کم نمی‌شود و بسیاری از افراد این رشته کوه‌ها را رشته کوه آلپ ایران و حتی K2 ایران می‌دانند.

    اگر می‌پرسید علم کوه کجا واقع شده است باید گفت از شمال به دریای خزر منتهی می‌شود و همسایه شهرهایی چون تنکابن، سلمان شهر، کلاردشت و چالوس است و مناطق جنگلی و زیبای عباس آباد را در بخش منتهی الیه شمالی خود دارد و برای وارد شدن به این کوهستان از کلاردشت (حسن کیف) خواهید گذشت و سپس به روستای رودبارک وارد می‌شوید. البته این تنها مسیر صعود قله نیست اما معمول‌ترین مسیر محسوب می‌شود. در بخش شرقی رود چالوس را شامل می‌شود. در بخش جنوبی مناطق بسیار زیبای الموت و طالقان را دارد که با مسیرهای راهپیمایی بسیار دلنشین خود همواره مسیرهای پر طرفداری در بین کوهنوردان و طبیعت دوستان به شمار می‌روند.

    این کوه از جنوب به کوه تخت سلیمان مشرف است و از شمال غربی به کوه لنگری و از شمال به کوه گرده و پیت غار متصل است. قلل مهم این کوه عبارتند از: خرسان (شمالی و جنوبی) با ارتفاع حدود 4500 متر، رستم نیشت با ارتفاع 4300 متر، منار و ستاره.

ویژگی‌های خاص

    در منطقه تخت سلیمان یخچال‌های بزرگی مانند: یخچال‌های هفت خوان، پاتخت، سرچال، علم چال، تخت سلیمان، مرجیکش، خرسان، هفت خوان، چالون، شانه کوه و اسپیلت وجود دارند. رودخانه‌های مختلف و پر آبی نیز در این منطقه وجود دارد به شکلی که از دیدنی تونلی که در زمان‌های بسیار قدیم برای انتقال آب به سمت تهران در حال حفاری بوده است تعجب خواهید کرد. رودهایی چون پراچان، سرد آب رود و الموت رود از جمله این رودها هستند. از جمله دیگر ویژگی‌های این منطقه وجود دیواره‌های مرتفع تخت سلیمان، مناره، قله علم کوه، دیواره غربی، هفت خوان و خرسان در نقاط مختلف آن است.

    اگر در روزی که هوا صاف باشد و مه و ابر نباشد و به قله برسید دیدن قلل بی شمار سر به فلک کشیده از هر سویی بی شک خاطراتی ماندگار را برای شما رقم خواهد زد. قلل منطقه تخت سلیمان، قلل منطقه طالقان چون سات و شاه البرز، هفت خوان‌ها در بخش غربی، خرسان‌ها و خط الراسی که به سمت جنوب ادامه می یابند و حتی در هوایی صاف قله دماوند و آزاد کوه نیز از فواصل زیاد دلربایی می‌کنند.

پوشش گیاهی

    گیاهان عمده‌ای که در البرز مرکزی وجود دارند در اطراف علم کوه نیز وجود دارند. از این جمله می‌توان به ارس، کلاه میرحسن و گون اشاره کرد. البته بافت منطقه بیشتر به شکل مرتعی است و بافت حتی درختچه‌ای نیز خیلی کم قابل مشاهده است.

تنوع جانوری

    تنوع جانوری نیز شامل کل و بز و قوچ و میش خواهد بود. البته گزارش‌هایی نیز از رویت خرس، روباه، گرگ، شغال و پرندگان شکاری نیز وجود دارد.

مسیرهای دسترسی و صعود

مسیرهای ماشین رو

    برای صعود به این کوه از راه‌های زیر می‌توان استفاده نمود:

• حرکت به سمت قزوین و سپس شهرک طالقان، مسیر صعود از دره علی زان یا رود دیزان و از روستای پراچان انجام می‌گیرد. این مسیر را می‌توان تا پای صعود با ماشین طی کرد.
• حرکت از تنکابن تا روستای برده سر و صعود از دره رودخانه سه هزار و گرما رود.
• حرکت از مرزن آباد به کلاردشت و سپس به سمت رودبارک و ونداربن و رساندن خود به تنگ گلو
• حرکت از مرزن آباد به کلاردشت و سپس به سمت رودبارک و ونداربن و ادامه مسیر به سمت سرچال و علم چال.
• وارد شدن به منطقه دلیر و الیت از جاده چالوس و ادامه مسیر تا بخش انتهایی روستا

دیواره علم کوه

    جبهه شمالی و شمال شرقی علم کوه دیواره‌های عظیم گرانیتی وجود دارند که همواره سنگنوردان و دیواره‌نوردان زیادی را به سوی خود جلب کرده است. دیواره‌ای به طول 650 متر (در بعضی از مراجع حتی 800 متر هم ذکر شده است که بدون احتساب ارتفاع یخچال‌های پای دیواره اعلام می‌شود) در این بخش قرار گرفته است که مسیرهای صعود را شامل می‌‎شود. از جمله مسیرهایی که بر روی دیواره علم کوه گشایش شده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هاری روست
• آرش
• کرمانشاهی‌ها
• احسان
• ایتالیایی‌ها (کریستال فال)
• ایرانی‌ها
• لهستانی‌ها 48
• راژیا به معنای دشت نام قدیم قزوین
• کرجی‌ها
• همدانی‌ها 67 و 69
• فرانسوی‌ها
• لهستانی‌ها 52
• شکوه
• بامداد
• اراکی‌ها
• تبریزی‌ها

مسیرهای صعود

    علم کوه با توجه به وضعیت توپوگرافی مسیرهای صعود بسیار متنوعی را شامل می‌شود. مسیرهای جنوبی، شمالی، غربی و شرقی چه به شکل مستقل می‌توانند مورد صعود واقع شوند. در این بخش به تعدادی از این مسیرها اشاره می‌کنیم.

• مسیر جبهه جنوبی: هسارچال (حصارچال) یکی از دشت‌های مرتفع ایران در ارتفاع حدود 3400 متری است که با کوه‌هایی مرتفع و بیش از 4000 متر کاملا احاطه شده است. آب‌های جاری که از کوه‌هایی مختلفی چون منار و لشگرک‌ها سرچشمه می‌گیرند و دریاچه‌ها و آب‌های جاری مختلفی را در جای جای این دشت پدید آورده‌اند. ارتفاع بالا و عدم دسترسی راحت به این دشت سبب بکر ماندن این منطقه شده است.

    برای رسیدن به این دشت بعد از ورود به کلاردشت و حرکت به سمت رودبارک مسیر را به سمت ونداربن و سپس به سمت تنگ گلو ادامه دهید. مسیری حدود 27 کیلومتری از رودبارک تا تنگ گلو وجود دارد که طی کردن آن بدون استفاده از ماشین‌های  دو دیفرانسیل ممکن نخواهد بود. در حالت کلی پاترول و لندروور در این منطقه وجود دارد که اخیرا امکان استفاده از نیسان نیز وجود دارد اما اکیدا با توجه به عدم ایمنی کافی استفاده از آن توصیه نمی‌شود. از تنگ گلو مسیر پیاده روی شما به سمت دشت حصارچال آغاز می‌شود برای یک تیم معمولی این مسیر می‌تواند حدود 2.5 تا 3.5 ساعت زمان نیاز داشته باشد. مشاهده قله منار با نمای بسیار زیبایی که دارد را می‌توان نشانه نزدیک شدن به دشت زیبای هسارچال دانست.

• مسیر جبهه شمالی: این مسیر نیز تا رسیدن به ونداربن با مسیر جنوبی مشترک است. بعد از رسیدن به ونداربن مسیر حرکت به سمت سرچال و علم چال در پیش گرفته می‌شود. در این بخش هم مسیرهای پیمایشی که به عبارتی سیاسنگ شناخته می‌شود وجود دارد و هم مسیرهای دیواره‌ای نیز از این بخش صعود می‌شوند.
• مسیر گرده آلمان‌ها: بعد از رسیدن به رودبارک و حرکت به سمت ونداربن ادامه حرکت به سمت جانپناه سرچال، علم چال ادامه پیدا می‌کند. برای رسیدن به گرده آلمان‌ها شانه کوه و سپس حرکت به سمت قله از مسیری که نیاز به ابزار فنی و دانش فنی دارد در پیش گرفته می‌شود.
• مسیرهای دیواره شمالی: برای رسیدن به تمام مسیرهای دیواره‌ای کافی است خود را به علم چال برسانید. از این بخش با داشتن تسلط خوب نسبت به مسیرهای مخلتف می‌توانید دیواره نوردی خود را آغاز کنید.

مسیرهای خط الراسی

    قله علم کوه با توجه به موقعیت توپوگرافیک خود مسیرهای بسیار زیادی را دارد که حتی بعضی از آنها نیز تا به حال در زمستان صعودی به خود ندیده‌اند.

• خط الراس قلل کرماکوه به کالاهو و سپس حرکت به سمت سیاه قوک‌ها و رستم نیشت که منتهی به مسیر فنی دندان‌اژدها و سپس تخت سلیمان و شانه کوه شده که از طریق گرده آلمان‌ها به علم کوه منتهی می‌شود
• خط الراس قلل پسنده‌کوه، سیاه‌کمان (فرعی)، چالون، سیاه سنگ، شاخک، علم کوه
• خط الراس قلل زرینه‌کوه، آلانه‌سر، لشکرک‌ها، گردونه، مناره، ستاره، خرسان جنوبی، ویرانه کوه، خرسان شمالی، علم کوه
• خط الراس قلل اویدر، دیو چال، سامان، دشت حصارچال، مرجی‌کش، علم کوه
• خط الراس قلل هفت خوان، خرسان جنوبی، خرسان شمالی، علم کوه
• خط الراس فرعی انگشت خدا، نگین علم، علم کوه
• خط الراس فرعی تنگه گلو، سیاه سنگ، علم کوه

تاریخچه صعود

    دیواره نوردی در بین سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۰ توانست به شکوفایی برسد. صعودهای مختلفی از جانب تیم‌های همدانی به انجام رسید. صعودهایی چون پیمایش سه مسیر مختلف در یک روز و صعودهای فری سولو (بدون طناب) که توسط حسن نجاریان و حسین طالبی مقدم انجام گرفت از جمله این صعودها به شمار می‌رفتند. این صعودها یادگاری‌هایی از اولین صعودهای انجام گرفته بر روی قله علم کوه به شمار می‌روند.

بهترین فصل صعود به علم کوه

    در فصل‌های به غیر از تابستان که فصل بسیار مناسبی برای صعود به علم کوه است در فصل‌های دیگر بارش‌های زیاد، رعد و برق و بارش برف، طوفان و بوران و ریزش بهمن‌های سنگین مسیرها بسته می‌شوند و خطرات زیادی را به دنبال دارند. همچنین مسیر حرکت از ونداربن به تنگ گلو نیز به دلیل بهمن بسته می‌شود.

پناهگاه‌ها و جانپناه‌ها

• جانپناه سرچال: در ارتفاع حدود 3800 متری توسط فدراسیون کوهنوردی ساخته شده است. در این جانپناه آب به صورت لوله کشی وجود دارد و سرویس بهداشتی هم در محلی جدا تدارک دیده شده است.
• جانپناه سیاه سنگ: جانپناهی فلزی است که در ارتفاع حدود 4300 متر ساخته شده است. مساحت آن حدود 15 متر مربع است، در نظر داشته باشید که ورود و خروج به این جانپناه در فصل زمستان همواره با چالش‌هایی مواجه است.
• جانپناه خرسان: این جانپناه نیز از نوع فلزی است و شاید بتوان آن را با ارتفاع 4700 متر از سطح دریا مرتفع‌ترین جانپناه ایران دانست. مساحت آن نیز در حدود 15 متر مربع است که در مسیر علم کوه به خرسان شمالی ساخته شده است. این جانپناه نیز در فصل زمستان چالش‌های زیادی دارد.
• پناهگاه رودبارک: در انتهای بخش رودبارک قرارگاه فدراسیون کوهنوردی رودبارک با تمامی امکانات رفاهی قرار دارد.  باتوجه به محیط سرسبز و زیبایی که دارد این پناهگاه بسیار مورد توجه کوهنوردان و طبیعت گردان و مسافرانی که به این منطقه وارد می‌شوند واقع می‌شود. سرویس بهداشتی، رستوران یا بوفه، اتاق‌هایی برای اقامت، محلی برای تهیه لوازم کوهنوردی از جمله امکانات این مجموعه به شمار می‌روند.
• پناهگاه ونداربن: برخی کوهنوردان برای اقامت پناهگاه ونداربن را انتخاب می‌کنند.این پناهگاه در ادامه جاده خاکی از کلاردشت به رودبارک قرار دارد. بسیاری از کوهنوردان که قصد صعود از مسیرهای دیواره و گرده آلمان‌ها را دارند از ونداربن برای اقامت استفاده می‌کنند. نطقه جدایش مسیرهای جنوبی و شمالی همینجاست و برای رفتن به سمت دیواره در همین نقطه باید قاطر برای انتقال بار به سمت علم چال اختیار کنید. ونداربن نیز امکانات کافی برای حمام و خوابگاه را دارد.