تپه سیلک: معرفی جامع و راهنمای کامل

معرفی تپه سیلک

    یقینا اگر در دل تاریخ سفر کنید، تمدن‌های زیادی کشف خواهد شد که روزگاری در فلات ایران وجود داشته‌اند و امروزه کسی از آنها خبری ندارد. یکی از این تمدن‌ها که چندین هزار ساله‌ هم بوده و پس از مدت‌ها پیدا شده و مورد توجه باستان‌شناسان قرار گرفته است؛ تمدن سیلک نام دارد. سیلک را باید اولین تمدن در بخش مرکزی ایران دانست که در اطراف فین کاشان قرار داشته و قدمتش به هفت تا هشت هزار سال می‌رسد.

    درحال حاضر تپه یا تپه‌های سیلک در جنوب غربی شهر کاشان، دقیقا در سمت راست خیابان امیرکبیر واقع شده‌اند. محوطه سیلک شامل یک تپه شمالی (سیلک کوچک) با مساحت پنج هکتار و همچنین یک تپه جنوبی (سیلک بزرگ) با مساحت هشت هکتار به همراه دو گورستان می‌شود. این گورستان‌ها در فاصله 600 متری یکدیگر قرار دارند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید گورستان اول دارای 3500 سال قدمت است و متاسفانه امروزه یک بلوار 24 متری به نام امیرالمومنین، روی آن کشیده شده است. گورستان دوم هم با قدمت ۳۰۰۰ سال در زیر باغ‌ها و مزارع کشاورزی ضلع غربی تپه قرار گرفته است.

    تپه سیلک در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ در  فهرست آثار ملی و تاریخی کشور به ثبت رسید و در سال ۱۹۹۷ میلادی هم نام آن را در فهرست ثبت آثار موقت جهانی قرار دادند.

تاریخچه و اهمیت فرهنگی

    به شما پیشنهاد می‌کنیم درباره تپه سیلک تحقیقات کامل را انجام دهید وگرنه با حضور در این منطقه و با دید اولیه، احساس می‌کنید هرآنچه درباره این منطقه شنیده‌اید دروغ بوده و این محوطه تاریخی فقط یک تل خاک است؛ ولی وقتی پیش از سفر به این دیدنی تاریخی اطلاعات کافی کسب کنید و بیشتر با تمدن سیلک آشنا شوید خواهید فهمید که با چه جواهر گران‌قیمتی طرف هستید.

    درباره قدمت تپه سیلک عقاید متعددی دیده می‌شود. در بسیاری از منابع تاریخی قدمت تمدن این تپه بین 7 تا 8 هزار سال برآورد شده است. رومن گیرشمن باستان‌شناس فرانسوی اوکراینی ‌تبار که برای شناسایی این محوطه تاریخی به ایران آمده بود قدمت این تمدن را حدود ۱۰۰۰۰ سال تخمین زده است. بسیاری از مورخان و آدم‌های محلی این منطقه باستانی چند هزار ساله را جایگاه اولین تمدن شهرنشینی بشر می‌دانند. قدمت بعضی از قدیمی‌ترین آثار به‌دست ‌آمده از تپه شمالی این محوطه به حدود 7500 سال می‌رسد و آخرین آثار کشف ‌شده از تپه جنوبی مربوط به 5 هزار سال قبل است.

    داستان شکل‌گیری این تمدن به این شکل است که به دلیل  تغییرات آب‌و‌هوایی که هزاران سال قبل اتفاق افتاد آب‌وهوای فلات ایران مناسب‌تر شد و چمن‌زارها و دشت‌های سرسبز در نقاط مختلف شکل گرفتند. باوجود این اتفاق‌های طبیعی مردم غارنشین فلات ایران تصمیم گرفتند که دست از غارنشینی بردارند و در  دشت به زندگی خود ادامه بدهند.

داستان کشف تپه سیلک

    تپه سیلک به صورت تصادفی کشف شد و این را باید یکی از عجیب‌ترین چیزها درباره آن دانست. تا همین 80 سال پیش کسی نمی‌دانست که اصلا چنین گنجینه تاریخی‌ای هم وجود دارد. گنجینه‌ای که میراث یک تمدن بزرگ و چند هزار ساله است. حتی مردم کاشان معتقد بودند منطقه‌ای که تپه سیلک در آن قرار دارد، یک منطقه نفرین شده است. اما یک سیل شدید همه چیز را تغییر داد. این سیل باعث شد تا تعدادی از گورها، ابزار آلات و ظروف سفالی که در این منطقه پنهان بود از دل زمین بیرون بیاید.

    زمانی که فرصت‌طلب‌ها چنین چیزی را فهمیدند، خواستند راه صد ساله را یک شبه بروند و پولدار شوند. به همین دلیل هم شروع به شخم زدن زمین‌های این محوطه تاریخی کردند. آنها عتیقه‌های پیدا شده در این منطقه را به قیمت‌های ناچیز به دلالان و قاچاقچیان عتیقه می‌فروختند. این مساله باعث شد عتیقه‌های تپه سیلک از کشور خارج شود و سر از موزه‌های کشورهای غربی از جمله موزه لوور پاریس در بیاورد.

    رومن گیرشمن که از باستان شناسان موزه لوور بود با دیدن این عتیقه‌ها تصمیم گرفت به ایران بیاید و این منطقه تاریخی را نجات دهد. او با کمک آندره گدار که مدیر موزه ملی ایران بود کاوش‌های گسترده‌ای را در این منطقه آغاز نمود و نتایج را هم در چند بخش منتشر کرد.

    متاسفانه گیرشمن و همکارانش راه به جایی نبردند و زمان تپه سیلک را بیشتر به سوی نابودی می‌کشاند. احتمالا اگر سروکله دکتر صادق ملک شهمیرزادی پیدا نمی‌شد دیگر هیچ اثری از این تپه باقی نمی‌ماند و جای آن را منازل مسکونی منازل مسکونی، زمین‌های کشاورزی و جاده و خیابان پر می‌کرد. از سال 1380 دکتر شهمیرزادی همراه با یک تیم حرفه‌ای شروع به عملیات باستان‌شناسی در این منطقه را آغاز کردند و تا پنج سال بعد هر اطلاعاتی که از این منطقه به دست آورند را در پنج فصل منتشر نمودند.

خصوصیات و  ویژگی‌های تپه سیلک

    تپه سیلک را باید دروازه‌ای برای ورود به گذشته دانست. تحقیقات مفصلی که گیرشمن و دکتر شهمیرزادی روی این منطقه انجام داده‌اند، به شناخت ویژگی‌های منحصر به فرد این منطقه تاریخی کمک کرده است. این تپه در حال حاضر به عنوان یک نقطه گرم و خشک شناخته می‌شود اما تحقیقات باستان‌شناسی نشان می‌دهد هزاران سال قبل تپه سیلک یک منطقه جنگلی و مرطوب بوده است و انواع حیوانات وحشی و اهلی هم در آن زندگی می‌کرده‌اند.

    روی ظروف سفالی پیدا شده در این تپه طرح و نقش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد حیواناتی مثل شیر، پلنگ، گوزن و آهو در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند. به نظر می‌رسد در زمان قدیم یک رودخانه در این تپه وجود داشته است که این رودخانه نهایتا به یک دریاچه می‌رسیده است. وجود نقاشی ماهی روی ظروف سفالی نشان از این دارد که اهالی این منطقه در رودخانه ماهیگیری می‌کرده‌اند.

    یکی از جذاب‌ترین نکاتی که درباره این منطقه باستانی وجود دارد، خرده سفال‌های چند هزار ساله‌ای است که روی زمین و اطراف تپه‌های پیدا شده است. این خرده سفال‌ها کمک شایانی به باستان‌شناسان در تحقیقاتشان کرده‌اند. از میان ظروف سفالی ارزشمندی که در این منطقه پیدا شده باید به یک ظرف دهان گشاد ظروف منقاردار، کاسه، کوزه‌، جام و پیاله‌های کرم یا زرد رنگ اشاره کرد. روی اکثر این ظرف‌ها رنگ سیاه یا قهوه‌ای تیره اشکال و نقش‌های هندسی، جانوری یا تلفیقی از هر دو کشیده شده است.

    در این منطقه تاریخی همچنین دوک‌های ریسندگی و بافندگی نیز پیدا شده است. این دوک‌ها نشان می‌دهد که مردمی که در آن زمان در تپه‌های سیلک می‌زیسته‌اند، صنعت ریسندگی و بافندگی آشنا بوده‌اند. همچنین در بخش جنوبی این تپه‌ها کوره ذوب فلز کشف شده و باستان‌شناسان را بیش از پیش شگفت‌زده کرده است. اینطور به نظر می‌رسد که تپه سیلک یکی از صنعتی‌ترین شهرهای آن زمان بوده است و ساکنان آن با ذوب فلز برای خود وسیله می‌ساخته‌اند.

    در خرابه‌های به‌جا مانده از تپه سیلک چند اسکلت انسان هم پیدا کرده‌اند. در کنار این اسکلت‌ها اشیای ارزشمند و قیمتی هم بوده است که آنها را در موزه‌ لوور پاریس، موزه ملی ایران و موزه‌ای که در کنار این مجموعه باستانی قرار دارد نگه می‌دارند. براساس شواهد و مدارک یافت شده مردم سیلک به کشاورزی و پرورش حیوانات اهلی مشغول بوده‌اند و برای اینکه خودشان را از گرما و سرما حفظ کنند؛ اتاق‌های کوچکی از جنس شاخ و برگ درخت می‌ساختند و در آنها زندگی می‌کردند. بعدها این اتاقک‌ها جای خود را به خانه‌های گلی داده‌اند.

مسیر دسترسی و اطلاعات بازدید

    اگر مبدا حرکت به سمت کاشان را از پایتخت در نظر بگیریم باید دو ساعت و نیم رانندگی کنید و 235 کیلومتر را طی نمایید تا به شهر زیبای کاشان برسید. تپه سیلک در جنوب غربی کاشان و سمت راست خیابان امیرکبیر که همان جاده کاشان – فین است قرار دارد. برای اینکه به این محوطه باستانی زیبا برسید باید خود را به خیابان امیرکبیر نرسیده به خیابان امام‌زاده قاسم برسانید و از آنجا به سمت راست بپیچید و وارد بلوار امیر المومنین کاشان شوید.

بهترین زمان بازدید از تپه سیلک

    برای بازدید از محوطه تاریخی تپه سیلک هر روز می‌توانید از ساعت ۹ صبح تا ۶ عصر به آدرس آن مراجعه نمایید. البته در فصل زمستان ساعت بازدید از 9:00 تا 16:00 است. همچنین در تعطیلات رسمی مثل رحلت پیامبر، تاسوعا و عاشورا، شهادت حضرت علی، رحلت امام خمینی و شهادت امام جعفر صادق امکان بازدید وجود ندارد. فصول پاییز و زمستان بهترین زمان برای سفر به شهر کاشان و بازدید از تپه سیلک یا هر دیدنی دیگر این شهر است. آب‌وهوای کاشان از اوایل فروردین تا اواخر اردیبهشت هم مناسب سفر و تفریح است.

جاهای دیدنی اطراف تپه سیلک

    همانطور که بالاتر هم اشاره شد تپه سیلک یکی از جاهای دیدنی کاشان است و وقتی حرف کاشان به میان می‌آید جاذبه‌های زیادی برای بازدید در ذهنمان ردیف می‌شوند که بناهای تاریخی و فرهنگی زیادی جزو آنها هستند. شما می‌توانید در کنار بازدید از تپه سیلک زمانی را هم برای بازدید از جاذبه‌هایی همچون باغ و حمام فین، خانه عباسیان، خانه طباطبایی‌ها، خانه بروجردی‌ها، بازار کاشان، خانه عامری‌ها، مسجد جامع کاشان و … کنار بگذارید.

کلام آخر

    در مطلب تپه سیلک: معرفی جامع و راهنمای کامل شما را با یکی از جاذبه های تاریخی مهم در شهر کاشان استان اصفهان آشنا کردیم. ابتدا به معرفی این تپه پرداختیم و سپس درباره پیشینه و دیگر اطلاعات مهم آن حرف زدیم. اگر نکته دیگری در این باره وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد و یا اگر تجربه بازدید از این جاذبه تاریخی را دارید؛ آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید تا دیگران هم بتوانند از تجربیات شما استفاده کنند. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و از خواندن آن لذت ببرید. دکوول همراه شماست.