مجموعه وکیل شیراز از جاذبه‌های شهر شیراز است که به شهرت بسیار زیادی دست یافته است. در این مجموعه حمام، مسجد و بازار وکیل قرار دارد. اکثر این جاذبه‌های تاریخی در دوران حکومت زندیه ساخته شده‌اند و به همین دلیل ویژگی‌های مشترکی در معماری دارند. در این مطلب قصد داریم درباره این سه جاذبه تاریخی یعنی حمام وکیل، بازار وکیل و مسجد وکیل را بررسی نماییم. این سه گانه گردشگری فاصله بسیار کمی تا حضرت شاه چراغ و همچنین ارگ کریمخان دارد و به این دلیل همواره می‌توان آن را به عنوان یکی از مراکز بسیار مهم گردشگری در شیراز به حساب آورد که همواره مورد بازدید قرار می‌گیرد. با ما در وب سایت دکوول همراه باشید.
فهرست:
راهنمای بازدید از مجموعه وکیل شیراز
این سه جاذبه در کنار هم قرار گرفته‌اند و در یک روز می‌توان از هر سه آنها دیدن کرد. هر کدام از این جاذبه‌ها قصه مربوط به خود را دارند و نکات مهمی که باید درباره هر کدام از آنها بگوییم با هم فرق دارد. بنابراین تصمیم گرفتیم در این مطلب هر کدام از این جاذبه‌های تاریخی را به صورت مفید و مختصر معرفی کنیم. ابتدا به معرفی بازار وکیل و نکات مهم درباره آن خواهیم پرداخت. سپس به سراغ حمام وکیل می‌رویم و در نهایت نیز مسجد وکیل را با هم بررسی می‌کنیم.
اگر قصد سفر به شیراز را دارید و هنوز لیست جاذبه‌هایی که می‌خواهید در این سفر از آنها بازدید کنید را تهیه نکردید و یا دوست دارید بیشتر درباره مجموعه تاریخی وکیل بدانید با ما تا انتهای این مطلب از وب سایت دکوول همراه باشید.
مختصری درباره بازار وکیل
بازار وکیل یا وکیل‌الرعایا را باید یکی از مشهورترین بازارهای سنتی نه تنها در استان فارس بلکه در کل ایران دانست. نام این بازار را از روی نام کریم خان زند که به او وکیل‌الرعایا نیز می‌گفتند، انتخاب کرده‌اند. در واقع دستور ساخت این بازار را هم خود کریم خان داده است. ساخت این بازار از سال ۱۱۳۷ خورشیدی آغاز شد و در سال ۱۱۵۶ ساختش به پایان رسید.
بازار وکیل شیراز در تاریخ ۱۷ تیر ۱۳۵۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید این بازار را خواهر دوقلوی بازار جهرم می‌دانند. به نظر می‌رسد زمانی که کریم خان از بازار قدیمی لار (ساخته شده در زمان شاه عباس صفوی) دیدن کرده، تصمیم به ساخت یک بازار سنتی در شیراز گرفته است.
بازار وکیل به سرعت به قلب شهر شیراز تبدیل شد. بیشتر فعالیت‌های بازرگانی، اقتصادی و حتی سیاسی در این بازار انجام می‌شد و از آنجایی که یک حمام و یک مسجد مهم نیز در نزدیکی آن قرار داشت جدا از تجار و بازاریان شیراز مردم عادی نیز زیاد به این بازار رفت و آمد داشتند.
بازار وکیل را با مصالحی همچون گچ، آهک و آجر بر روی پایه‌هایی از جنس سنگ ساخته شده است. یک سقف چهارسوق در این بازار وجود دارد که چهار طرف آن به چهار بازار انشعاب پیدا می‌کند. زمانی که می‌خواستند خیابان زند را بسازند، بازار وکیل از طرف شهرداری شکافته شد و در حال حاضر خیابان زند عمود بر این چهارسوق می‌گذرد.
نکات مهم درباه بازار وکیل
- بازار وکیل ورودی‌های متفاوتی دارد و بنابراین در پاسخ به این سوال که بازار وکیل کجاست باید بر اساس ورودی مورد نظر آدرس داد. در خیابان‌های زند، طالقانی و لطفعلی خان سه ورودی برای بازار وکیل قرار داده شده است که ورودی اصلی در خیابان زند قرار دارد.
- مغازه‌هایی که در بازار قرار دارند کار خود را از ساعت 9 صبح آغاز می‌کنند. در نیمه اول سال معمولا این مغازه‌ها تا ساعت 10 شب و در نیمه دوم سال نیز تا 7 شب باز هستند. بنابراین در این ساعات شما می‌توانید از بازار دیدن کنید. لازم به ذکر است که بازار وکیل در ایام اربعین، تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر (ص)، رحلت امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر صادق(ع) تعطیل خواهد بود.
- بهترین زمان بازدید از بازار وکیل را باید با بهترین زمان برای سفر به شیراز یکی دانست. بنابراین اردیبهشت ماه را می‌توان بهترین زمان بازدید از این مجموعه دانست.
مختصری درباره حمام وکیل
حمام وکیل یکی دیگر از سازه‌هایی است که به دستور کریم خان زند ساخته شد. این حمام در خیابان لطفعلی خان و نزدیک به بازار قرار داد. حمام وکیل دارای یک بخش به نام شاه نشین است که فقط شاه می‌توانسته از آن استفاده کند. حمام وکیل را باید یکی از جاذبه‌های ثبت شده در فهرست آثار ملی دانست که در زمان خود از پیشرفته‌ترین اصول معماری برخوردار بوده است. زمانی که وارد این حمام می‌شوید ابتدا با یک درگاه کوچک رو به رو خواهید شد که با شیبی ملایم به هشتی یا همان ورودی خواهد رسید. این هشتی پایین‌تر از سطح زمین قرار دارد. سپس به رخت‌کن خواهید رسید که زاویه‌دار ساخته شده و با وجود همه این تفاسیر سرما وارد حمام نمی‌شود.
سپس به گرمخانه خواهید رسید که با سنگ فرش پوشیده شده است. زیر این سنگ فرش‌ها دالان‌های کم عرض و باریک وجود دارد که بخار آب در آنها جریان پیدا می‌کند و کف حمام زودتر گرم می‌شود. یک خزینه در جنوب حمام قرار دارد که دو دیگ آب گرم را در آن می‌توان دید. همچنین دو شاهنشین در دو طرف گرمخانه قابل مشاهده است و همچنین در دو طرف خزینه نیز دو حاکم نشین وجود دارد. میان هر حاکم نشین هم یک حوض پوشیده شده با سنگ مرمر قرار گرفته است.
کریم خان زند در زمان حکومت خود بناهای زیادی را در شیراز بنا کرد که حمام وکیل نیز یکی از آنها بود. این حمام در سال ۱۱۸۷ به دستور و پیگیری شخص کریم خان ساخته شد. تزئینات و نقش و نقوش این بنا بسیار زیباست و معماری آن را معماری دوره زندیه می‌دانند. کارشناسان معتقدند در تزیینات این حمام از تزیینات دوره باستان تا دوره صفویه الهام گرفته شده است.
نکات مهم درباره حمام وکیل
- در قدیم از حمام وکیل به جز برای شستشو برای برگزاری برخی از جشن‌ها نیز استفاده می‌شده است. برای مثال جشن مراسم آشنایی و خواستگاری دختران و مراسم حنا بندان نمونه‌هایی از این جشن‌ها هستند.
- مسیر دسترسی به حمام وکیل از طریق خیابان طالقانی است. این حمام در غرب مسجد وکیل قرار دارد.
- ساعات بازدید از حمام وکیل در نیمه اول سال از ۸:۳۰ تا ۲۰:۳۰ و در نیمه دوم سال، از ۷:۳۰ تا ۱۹:۳۰ است. این بنا همچنین در روزهای تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر (ص) ، رحلت امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر صادق تعطیل است.
- بهترین زمان بازدید از این حمام را باید اردیبهشت ماه دانست.
مختصری درباره مسجد وکیل
مسجد وکیل که بدان مسجد سلطانی نیز می‌گویند یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی شهر شیراز است که در نزدیکی بازار وکیل قرار دارد. این مسجد تاریخی نیز مانند حمام و بازار وکیل به دستور کریم خان ساخته شده است و در انتهای راسته شمشیرگرها قرار دارد. این مسجد دارای دو ایوان و دو شبستان جنوبی و شرقی است.
در شبستان جنوبی ستون‌های سنگی مارپیچ و یکپارچه قرار دارد. در واقع این شبستان 48 ستون سنگی دارد و این ستون‌ها را باید از جاذبه‌های این مسجد دانست. این شیستان حدود پنج هزار متر مربع مساحت دارد و منبر آن از جنس سنگ مرمر است و به وسیله 14 پله از سطح زمین فاصله گرفته است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید سنگی که برای ساخت این منبر از آن استفاده شده است را از مراغه به شیراز آورده‌اند.
در سمت شمال مسجد وکیل یک طاق بسیار بلند قرار دارد که به آن طاق مروارید می‌گویند. روی این طاق با خط ثلث به صورت هلالی یکی از صورت‌های قرآن نوشته شده است. این مسجد معماری سنتی دارد و صحن و ایوان شمالی و جنوبیش به صورت هفت رنگ و معرق کاشی کاری شده است. تاریخ ساخت مسجد به سال ۱۱۸۷ دقیقا همزمان با ساخت میدان و بازار، باز می‌گردد. در معماری مسجد وکیل عناصر کم نظیری مانند کتیبه‌های منقوش به خطوط نستعلیق، نسخ و ثلث و کاشی‌کاری‌های متنوع دیده می‌شود. این معماری را می‌توان ترکیبی هماهنگ میان معماری ایران و مذهب دانست.
بخش‌های مسجد وکیل
مسجد وکیل مانند هر سازه دیگری از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که هر کدام ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند. در ادامه به معرفی بخش‌های مختلف این سازه خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
ورودی
ورودی اصلی مسجد یک در دو لنگه با ارتفاع حدود هشت متر است. ورودی بازار شمشیرگرها در مجاورت این در قرار گرفته است. این درب رو به سوی یک دالان هشت ضلعی باز می‌شود که سقف آن با کاشی‌کاری گل و بوته و عبارت لااله الاالله به خط کوفی تزیین شده است.
شبستان جنوبی
شبستان جنوبی یکی از دو شبستان موجود در مسجد وکیل است که در جنوب حیاط مسجد دقیقا رو به روی طاق مروارید قرار گرفته است. این شبستان از چهار طاق نما تشکیل شده و حدود پنج هزار متر مربع مساحت دارد. اما شبستان جنوبی بیشتر شهرتش را به دلیل 48 ستون سنگی مارپیچی که در آن قرار گرفته میدون است. از دیگر ویژگی‌های این شبستان می‌توان به کف آن که با سنگ‌های کاملا صاف سنگ فرش شده است، اشاره کرد.
شبستان زمستانی
یکی دیگر از بخش‌های این مسجد شبستان زمستانی است. این شبستان چهار دهانه دارد که هر کدام از این دهانه‌ها حدود 20 متر عرض دارد. سقف این شبستان آجری است و این سقف روی 12 ستون استوار شده است. سر در این ورودی کتیبه‌هایی قرار دارد که روی آنها آیات قرآن با خطوط نسخ و ثلث نوشته شده است. زمینه این کتیبه لاجوردی رنگ است. از دیگر بخش‌های مسجد وکیل می‌توان به حیاط کوچک، طاق نمای شرقی و غربی، طاق مروارید و ... اشاره کرد.
نکات مهم درباره مسجد وکیل
- مسیر دسترسی به مسجد وکیل از طریق خیابان طالقانی امکان پذیر است. به جز خودروی شخصی از طریق ایستگاه زندیه و ایستگاه اتوبوس میدان شهدا نیز می‌توانید خود را به این جاذبه گردشگری برسانید.
- گردشگران می‌توانند از هشت صبح تا هشت و سی دقیقه شب از این مسجد بازدید کنید. لازم به ذکر است که روزهای تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر اکرم (ص)، رحلت امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر صادق (ع) امکان بازدید وجود ندارد.
- مسجد وکیل در تاریخ 18 تیر 1311 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
کلام آخر
در مطلب راهنمای بازدید از مجموعه وکیل شیراز هر آنچه را که لازم بود درباره سه جاذبه تاریخی که کریم خان زند دستور ساخت‌شان را داده است بدانید را بیان کردیم. حالا وقت بازدید از این جاذبه‌ها رسیده است. اگر شیراز را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کردید حتما بازدید از این جاذبه‌ها را در اولویت خود قرار دهید و بدین صورت لذت سفرتان را دو چندان کنید.
از آنجایی که هر سه این جاذبه‌ها تاریخی هستند باید توصیه همیشگی تیم دکوول را بار دیگر هم تکرار کنیم. به هیچ عنوان آسیبی به این گنجینه‌های تاریخی وارد نکنید و اگر در طول بازدیدتان کسی را دیدید که در حال آسیب زدند به این جاذبه‌هاست حتما به او تذکر دهید تا آیندگان نیز بتوانند مانند ما از دیدن این گنجینه‌های ارزشمند لذت ببرند و با کمک آنها بیشتر با تاریخ این کشور آشنا شوید. اگر نکته دیگری درباره این سه جاذبه وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد، حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده کنید.
