استان ایلام: راهنمای جامع و بررسی کامل

راهنمای جامع سفر به استان ایلام

    برای من و بسیاری از افراد دیگر سفر به معنای طبیعت گردی است که در کنار آن از چند جاذبه تاریخی هم دیدن شود. یقینا بسیاری از افراد با این نظر من هم عقیده هستند و بسیاری دیگر هم ترجیح می‌دهند سفرشان پر از بازدید از جاذبه‌های تاریخی باشد. اما می‌خواهم این وعده را به شما بدهم که سفر به استان ایلام برای هر دو گروه جذاب خواهد بود. زیرا جاذبه گردشگری در این استان هم از نوع طبیعی است و هم از نوع تاریخی.

    استان ایلام یکی از استان‌های غربی کشورمان است که از غرب با کشور عراق، از جنوب با استان خوزستان، از شمال با استان کرمانشاه و از شرق نیز با استان لرستان همسایه است. این استان کوهستانی و نیمه گرم، دارای جنگل‌های نسبتا زیاد و همچنین معادن و منابع طبیعی فراوان است. برای مثال ایلام جایگاه دوم منابع نفت و جایگاه سوم منابع گاز را در ایران دارد.

    در مطلب راهنمای جامع سفر به استان ایلام قصد داریم اطلاعاتی درباره تاریخ، فرهنگ و جغرافیای این استان در اختیارتان قرار دهیم و سپس با معرفی جاذبه های گردشگری استان شما را برای سفر به این دیار آماده کنیم. اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

آنچه باید د رباره پیشینه استان ایلام بدانید

    تاریخ استان ایلام را باید به دو بخش قبل و بعد از اسلام تقسیم کرد. قبل از اسلام این منطقه بخشی از کشور عیلام باستان بوده که در سال 640 قبل از میلاد به دست پادشاه آشور تصرف شده است. دکتر والتر هینتس معتقد است که آنچه امروز از ایلام به جا مانده، یکی از مهمترین بخش‌های منطقه عیلام قدیم بوده است. در واقع ایلام میان خوزستان، بین‌النهرین، لرستان و کرمانشاه قرار دارد و این مساله در زمان اشکانیان و ساسانیان ایلام را به یک گذرگاه بسیار مهم تبدیل کرده بود. در حمله اعراب به ایران احتمالا این منطقه به بخشی از کوفه تبدیل شده است.

    جالب است بدانید در کتاب‌های قدیمی مانند ویس و رامین، به ایلام ماه گفته می‌شده است. این کلمه نامی بود که از حکومت مادها به جای مانده و به این شکل درآمده بود. در زمان قاجاریه تا مدت‌ها ایلام را حسین‎آباد پشت کوه می‌نامیدند زیرا والی این منطقه حسین قلی خان نام داشت. در طول دوران جنگ تحمیلی ایران و عراق، به این دلیل که ایلام دارای مرز مشترک با کشور متخاصم بود، آسیب‌های فراوانی دید. درحال حاضر نیز این استان به عنوان یکی از استان‌های مستقل غرب کشور در تقسیمات کشوری شناخته می‌شود.

آن چه باید درباره فرهنگ استان ایلام بدانیم

    بیشتر مردم ایلام کرد تبار هستند. اقلیت‌های دیگری مانند لرها و فارس‌ها هم در استان زندگی می‌کنند. همچنین عشایر کرد زیادی در این منطقه مستقر هستند. مردم این استان به گویش کردی حرف می‌زنند و زبانشان بیشتر به کرمانجی نزدیک است. از میان لهجه‌های مختلف کردی ایلامی باید به ملکشاهی، کلهری، خزلی، بدره‌ای، آبدانانی، ریزوندی و ... اشاره کرد. بیشتر مردم ایلام به دین اسلام گرایش دارند اما مانند همه مناطق دیگر اقلیت‌های دیدنی دیگری هم در این استان نیز وجود دارد.

    از آنجایی که بخش زیادی از مردم استان ایلام را عشایر تشکیل می‌دهند؛ صنایع دستی فراوانی در این استان وجود دارد که بیشتر هنر دست عشایر است. از میان این صنایع دستی می‌توان به قالی، جاجیم، سیاه چادر، گلیم، چیغ بافی، گیوه دوزی و نمدمالی اشاره کرد. همچنین هنرهای دیگری مانند معرق روی چوب، طراحی روی سفال، قلمزنی روی مس، منبت چوب، گلیم نقش برجسته و ... در میان هنرمندان این استان رواج دارد.

    مردم ایلام مراسم مذهبی و باستانی را به بهترین شکل ممکن برگزار می‌کنند. از میان مراسم‌هایی که در این استان برگزار می‌شود می‌توان به عید فطر، مراسم عروسی، مراسم چمر و ... اشاره کرد.

آنچه باید درباره جغرافیای استان ایلام بدانید

    استان ایلام یک منطقه نیمه مرطوب کوهستانی است که از نظر وسعت جایگاه بیست و دوم در ایران را دارد. یکی از جذاب‎ترین مناظر طبیعی که می‌توانید در استان ایلام ببینید، کوه‌ها هستند. هر کدام از کوه‌های این استان جاذبه‌های مخصوص به خود را دارند. در شمال و شمال شرقی استان، دشت‌های پرشیب و مرتفع وجود دارد که میان کوه‌ها قرار گرفته‌اند. در جنوب و جنوب غربی نیز دشت‌های باز و پهناور را خواهید دید. به‎طور کلی کوه‌های این استان را می‌توان به چهار بخش به  ترتیب زیر تقسیم کرد:

• ارتفاعات دینارکوه، اناران، سیاه کوه،
• ارتفاعات مانشت کوه و رنو مسلط بر دشت ایوان
• سلسله ارتفاعات کبیرکوه
• رشته کوه‌های کم ارتفاع مرزی غرب پشتکوه مشرف بر دشت‌های بین‌النهرین

    جدا از کوه‌ها، ایلام را می‌توان سرزمین دشت‌های وسیع و حاصل‌خیز نیز دانست که جایی مناسبی برای پرورش دام هستند. از میان مهمترین دشت‌های این استان می‌توان به دشت محسن آباد، صالح آباد، آسمان آباد، مهران، هلیلان، ایوان و ... اشاره کرد. استان ایلام از نظر ریزش برف و باران وضعیت مناسبی دارد. رودخانه‌های کوچک و بزرگ زیادی نیز در این منطقه وجود دارد که منابع اصلی آب این استان به حساب می‌آیند. همچنین در ایلام چند آبشار وجود دارد که هر کدام یک جاذبه گردشگری فوق‌العاده محسوب می‌شوند. درباره پوشش گیاهی استان نیز باید گفت، این منطقه حدود 500 هزار هکتار جنگل دارد که معمولا در این جنگل‌ها درختانی همچون بلوط، پسته کوهی، انجیر کوهی، گیلاس وحشی، زالزالک و ... یافت می‌شوند.

آشنایی با جاذبه‎ های گردشگری استان ایلام

    تا اینجای مطلب راهنمای جامع سفر به استان ایلام اطلاعات زیادی درباره فرهنگ، تاریخ و جغرافیای این دیار به دست آوردیم. اما یقینا مهمترین چیزی که در طول سفر به استان ایلام به کار خواهد آمد لیستی از جاذبه های گردشگری این استان است. در ادامه به معرفی برخی از این جاذبه‌ها خواهیم پرداخت. طبق روال همیشه ابتدا درباره آن دسته از جاذبه‌های استان حرف خواهیم زد که در فهرست آثار جهانی یا ملی ثبت شده‎اند و سپس دیگر موارد را معرفی خواهیم کرد. در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

تپه شیروان

• ثبت در فهرست آثار ملی: 24 شهریور 1310

    یکی از جاذبه‌های تاریخی استان ایلام تپه شیروان نام دارد. این تپه که مربوط به دوره ساسانیان است، در شهرستان چرداول، روستای سرداب قرار گرفته. به این تپه سراشکفت نیز می‌گویند. باستان شناسان توانسته‌اند از این تپه اطلاعات فراوانی درباره زندگی انسان‌ها در این منطقه، قبل از اسلام به دست آوردند. اگر علاقمند به بازدید از یک جاذبه تاریخی هستید، این تپه گزینه مناسبی برای شماست. در کنار آن می‌توانید از دیگر جاذبه‌های شهرستان چرداول نیز دیدن نمایید.

تپه‌های لارت

• ثبت در فهرست آثار ملی: 24 شهریور 1310

    یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی به یادگار مانده از دوره ساسانی در ایلام، تپه‌های لارت نام دارد. این تپه‌ها در 5 کیلومتری غرب روستای لارت، در شهرستان بدره قرار دارند. درواقع این تپه‌های باستانی و شهر تاریخی لارت در تنگه لارت قرار گرفته‌اند. جالب است بدانید اطراف تپه‌ها را جنگل‌هایی با پوشش گیاهی تنک زاگرسی پوشانده است. بنابراین شما با بازدید از این تپه‌ها، علاوه بر اینکه از یک جاذبه تاریخی دیدن می‌کنید، می‌توانید از طبیعت بکر و زیبای این منطقه نیز لذت ببرید.

پل تاریخی گاومیشان

• ثبت در فهرست آثار ملی: 3 اسفند 1377

    یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی فوق‌العاده ارزشمند که در مرز بین لرستان و ایلام، در 10 کیلومتری شهر دره قرار دارد، پل گاومیشان است. قدمت این پل به زمان ساسانیان باز می‌گردد. پل گاومیشان حدود 175 متر طول و 8 متر عرض دارد. همچنین دهانه این پل را با عرض 50 متر، بزرگترین دهانه پل کشور می‌دانند. این پل یک بار در جریان حمله اعراب به ایران خراب شد و به نظر می‌رسد مرمت‌هایی در زمان‌های صفویه و قاجاریه روی آن انجام شده است. پس از آن تا سال 1384 که گاومیشان نیاز به مرمت فوری پیدا کرده، پل را به حال خود رها کرده‎ بودند. این پل که در قدیم آن را به نام گاماسا می‌شناختند از ملات، آجر و سنگ ساخته شده است.

آتشکده سیاهگل

• ثبت در فهرست آثار ملی: 16 مهر 1379

    وجود یک یا چند آتشکده در مناطق قدیمی ایران مانند استان ایلام که در زمان گرایش مردم به دین زرتشت از مناطق مهم کشور بوده است، امری طبیعی به شمار می‌آید. آتشکده سیاهگل یکی از همین موارد است که در روستای سرتنگ، از توابع شهرستان ایوان قرار دارد. ساخت این آتشکده مربوط به دوره ساسانیان است و از ویژگی‌های آن باید به ایوانی مربعی شکل، دیوارهایی به قطر یک متر و آتشدانی در قسمت فوقانی بنا اشاره کرد. آتشکده سیاهگل را اولین بار یک باستان‎شناس بلژیکی به نام واندنبرگ  کشف کرد و قدمت آن را تشخیص داد. این بنا را از سنگ قلوه، ملات و گچ ساخته‌اند. جالب است بدانید کشفیات باستان‎شناسان نشان می‌دهد تا مدت‌ها بعد از ورود اسلام به ایران، مردم این منطقه هنوز به دیدن زرتشت اعتقاد داشته‌اند.

کاخ فلاحتی

    یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی که در مطلب راهنمای جامع سفر به استان ایلام باید بدان اشاره کرد، کاخ فلاحتی است. این کاخ که مربوط به دوره حکومت قاجارهاست، در شهرستان ایلام واقع شده. درحال حاضر کاخ فلاحتی در محوطه جهاد کشاورزی استان قرار دارد و به همین جهت به آن کاخ کشاورزی نیز می‌گویند. به نظر می‌رسد بخشی از فضای این کاخ به مروز زمان به خیابان اضافه شده. کاخ فلاحتی از دو اتاق تودرتو و یک هال در وسط تشکیل شده است. جلوی هال نیز یک ایوان قرار دارد. کاخ فلاحتی از مصالحی همچون چوب و ورق گالوانیزه، آجر، تیرهای چوبی و ... ساخته شده است.

تنگه ارغوان

    حیف است اگر به ایلام سفر کنید و از تنگه زیبای ارغوان دیدن ننمایید. این تنگه در 3 کیلومتری شمال شرقی شهر ایلام قرار دارد؛ یکی از مهمترین زیستگاه‌های گیاهان درحال انقراضی همچون ارغوان است. همچنین گیاهان دیگری مانند بلوط، زالزالک و دافه نیز در این تنگه 170 هکتاری وجود دارد. نام این منطقه در گذشته تنگه گاوز بود اما به دلیل وجود اغوان‌ها به تنگه ارغوان مشهور شد. بهترین زمان بازدید از این منطقه را باید اردیبهشت ماه دانست زیرا در اردیبهشت ماه شکوفه‌های گیاه ارغوان دره را به رنگ‌های صورتی و بنفش در می‌آورند.

موزه تاریخ طبیعی ایلام

    موزه تاریخ طبیعی ایلام در یک ساختمان دو طبقه در شهرستان ایلام قرار دارد. علاقمندان به تاریخ می‌توانند در این موزه فسیل‌هایی از دوران مختلف زمین را ببینند. اگرچه کلنگ ساخت این موزه در سال 1384 زده شد اما ساخت آن تا سال 1393 به طول انجامید. از میان بخش‌های مختلف موزه تاریخ طبیعی ایلام می‌توان به تاکسی درمی جانوران و پرندگان، بخش حشرات، بخش دیرینه شناسی، تاریخچه زمین و سیر تکامل جانوران و گیاهان اشاره کرد.

بام استان ایلام

می‌خواهیم درباره بام غربی‌ترین استان ایران یعنی ایلام صحبت کنیم که هرساله کوهنوردان بسیاری به واسطه پروژه سیمرغ قلل ایران برای صعود آن راهی این استان می‌شوند. در واقع این استان در مرز بین کشور ایران وعراق قرار دارد. بام استان ایلام قله کان صیفی نام دارد که قسمت ی از رشته کوه کبیرکوه محسوب می شود و این رشته کوه زیر مجموعه رشته کوه بزرگ زاگرس است که از شهر ایلام آغاز و تا خوزستان نزدیک شهرستان اندیمشک امتداد می‎‌باید ودر نهایت با رسیدن به رودخانه کرخه به پایان می‌رسد و طول تقریبی آن در حدود 225 کیلومترمی باشد وقسمت اعظم آن در استان ایلام قرار گرفته و در طول این رشته کوه بلند، قلل مختلفی قرار گرفته است از جمله می‌توان به کان صیفی، ورزرین، سیوان، گردل و ... اشاره کرد، که بلندترین قله آن کان صیفی به ارتفاع حدودی 2805 متر می‌باشد. علت نام گذاری این قله و در واقع وجه تسمیه آن را باید در دامنه شمالی کوه جست، به این ترتیب که چشمه‌ای به نام صیفی در آنجا می‌جوشد و زمین را بارورمی‌سازد و بواسطه این چشمه این نام برای این قله انتخاب شده است.

• جهت مطالعه بیشتر درباره قله کان صیفی به مقاله قله کان صیفی مراجعه نمایید.

کلام آخر

    در مطلب راهنمای جامع سفر به استان ایلام جاذبه‌های فراوان دیگری نیز می‌توانست جا بگیرد که فرصتی برای پرداختن به آنها ایجاد نشد. از میان این جاذبه‌ها می‌توان به غار طلسم خان، قلعه قیران، قلعه والی، کوه مانشت، شهر باستانی سیروان، کوه قلاقیران، سرکل ملکشاهی و ... اشاره کرد.

    ایلام یکی از استان‌هایی است که اگر چه هم از نظر تاریخی و هم از نظر طبیعی پتانسل بالایی برای جذب گردشگر دارد اما متاسفانه کمتر به آن پرداخته شده است. البته این مساله به بکر ماندن طبیعت این منطقه کمک زیادی کرده. بنابراین اگر ایلام را به عنوان مقصد سفرتان انتخاب می‌کنید، سعی کنید طبیعت آن را همانطور بکر و دست نخورده  حفظ کنید تا این گنجینه به آیندگان انتقال پیدا کند. همچنین نکته دیگری که در طول سفر خوب است بدان توجه نمایید احترام گذاشتن به آداب و رسوم مردم ایلام است. کردها مهمان نواز و شیرین هستند. از مهمان آنها بودن تنها خاطرات خوش باقی می‌ماند. با احترام گذاشتن به رسم و رسوم این مردم از شما هم خاطره خوبی برای آنها به جا می‌ماند.

    نکته آخر اینکه اگر قصد تهیه سوغات و یادگاری در طول سفر به ایلام را دارید، یک یادگار از میان صنایع دستی این استان انتخاب کنید. با این کار هم به هنر و هم به اقتصاد مردم ایلام کمک خواهید کرد. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد.