تپه هگمتانه

هگمتانه دقیقا کجاست؟

• آدرس دقیق: استان همدان، شهر همدان، انتهای خیابان اکباتان، میدان اکباتان، پایگاه ملی میراث فرهنگی و گردشگری هگمتانه

    محوطه باستانی هگمتانه به ‌صورت پشته‌ای بیضی ‌شکل در دل بافت قدیمی شهر همدان در خیابان اکباتان قرار گرفته. ضلع جنوبی و شرقی اون رو مسیر رودخانه نظر بیک، بلوار هگمتانه و ۲۴ متری سرگذر محاط کرده و جانب غربی اون به بازار شهر و بخش شمالی به بلوار الوند منتهی می‌شه.

مسیر دسترسی به هگمتانه چطور هست؟

    از تهران تا همدان حدود ۳۲۰ کیلومتر راه در پیش دارین که تقریبا سه تا چهار ساعت طول می‌کشه. وقتی به همدان رسیدین، به میدان اصلی شهر یعنی میدان امام خمینی برین. با رسیدن به خیابان اکباتان می‌تونین از مجموعه تاریخی تپه هگمتانه دیدن‌ کنین.

هگمتانه رو بیشتر بشناس

    شهر تاریخی هگمتانه به ‌دلیل قرار‌گیری در دل تپه‌ای وسیع، به تپه‌ هگمتانه معروف هست. وسعت تپه‌ مذکور که از اون به ‌عنوان پهناورترین تپه‌ باستانی ایران یاد می‌شه، به ۳۰ هکتار می‌رسه. این وسعت با توجه به احتساب قسمت‌هایی که در گذشته بخشی از تپه‌ باستانی بودن، از ۳۵ هکتار بیشتر هستن. حدود ۱۰ هکتار از شهر باستانی هگمتانه در تملک شخصی قرار داشته که خوشبختانه در سال‌های ۱۳۴۷ و ۱۳۴۸ هجری شمسی خریداری و به هگمتانه‌ اضافه شد.

    شهر باستانی هگمتانه دارای معماری و نقشه بسیار منظم، شبکه آبرسانی عظیم، معابری از سنگ ‌فرش و آجرهای مربعی، حصاری طولانی و... هست و از همین رو بازدید از اون قطعا برای علاقه‌مندان به تاریخ این مرزوبوم ارزشمند هست. این شهر کهن، نخستین پایتخت ایران بوده و به‌همراه آتن در یونان، رم در ایتالیا و شوش در خوزستان، از معدود شهرهای باستانی جهان به شمار می‌ره که همچنان پابرجا مونده.

تاریخچه‌ هگمتانه رو بخون

دوره مادها

    با توجه به آثار به ‌جا مونده از ایران کهن به نظر می‌رسه شهر هگمتانه توسط اقوام آریایی ماد در قرن ۱۷ قبل از میلاد تاسیس شده و به‌ عنوان پایتخت اولین امپراطوران و پادشاهان ایرانی شناخته می‌شده. در واقع، نظرات متعددی در مورد این شهر تاریخی و ارزشمند وجود داره؛ به‌ طوری که بعضی کارشناسان اون رو مکانی متشکل از کاخ‌ها، عمارت‌ها و آثار باقی مونده‌ از حکومت مادها و هخامنشیان می‌دونن.

    تعدادی از باستان‌شناسان هم طبق موقعیت مکانی و استراتژیک شهر احتمال می‌دن که اینجا حدودا ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح اشغال شده. البته شواهد تاریخی معتبری در اثبات این احتمال وجود نداره. هردوت، تاریخ ‌نگار یونانی معتقد بود که مادها ۸۰۰ سال پیش از میلاد حضرت مسیح (ع) این شهر رو به ‌عنوان پایتخت خودشون انتخاب کردن. بر اساس توصیفات ایشون، این مجموعه‌ شاهانه روی یک تپه‌ واقع شده و دارای هفت دیوار متحدالمرکز بوده که بخش درونی هر دیوار از دیوار بخش بیرونی ارتفاع بیشتری داشته.

    بعضی دیگه از کارشناسان و باستان‌شناسان معتقد هستن که احداث شهر هگمتانه به دستور جمشید پادشاه یا سمیرامیس افسانه‌ای صورت گرفته. عده‌ای هم ساخت و احداث اون رو به فرورتیش، سومین پادشاه سلسله‌ ماد نسبت دادن. طبق اطلاعات دانشنامه‌ ایرانیکا، سلسله‌ ماد توسط دیاکو تاسیس و هگمتانه به ‌عنوان مرکز یا پایتخت اون انتخاب شد.

    بررسی‌های تاریخی و باستان‌شناسی اذعان می‌کنن که هگمتانه و همدان یکی هستن؛ اما متاسفانه به‌ دلیل کمبود آثار باقی‌مونده‌ از دوران قبل از اسلام، کاوشگران اروپایی، مناطقی مثل تخت سلیمان، شوش و کنگاور رو برای هگمتانه در نظر گرفته بودن. جالب اینه که در سکه‌های کشف ‌شده از زمان حکومت ساسانیان، اهمتان به‌عنوان محل ضرب معرفی شده و اولین متن‌هایی که در اون نام مادها و مناطق مربوط به اون‌ها ذکر شده، تقویم ۲۴ شارل مانزر سوم هست. در این متون به قوم و سرزمین اون‌ها به نام مادای یا آمادای اشاره می‌شه.

دوره هخامنشی 

    بعد از مادها، هگمتانه مرکزیت اول خودش رو نداشت؛ ولی به خاطر قرارگیری در مسیر راه شاهی به ‌عنوان پایتخت تابستانی هخامنشیان مورد توجه خاصی بود و از همین جهت اون رو آباد کردن. زمانی که داریوش سوم با اسکندر مواجه شد، هگمتانه به شکل ویرانه‌ای دراومده بود. داریوش سوم دستور داد تا در میانه شهر، کوشکی بزرگ بسازن. در این کوشک، ۳۰۰ مخفیگاه برای گنجینه‌ها و دارایی‌ها ایجاد شد و برای اون هشت در آهنی ساختن.

دوره اشکانی

    طبق سنگ‌نوشته یونانی روی تندیس هرکول در بیستون که قدمت اون به سال ۱۴۸ پیش از میلاد می‌رسه، مثل اینکه هگمتانه تا زمان پادشاهی مهرداد یکم، سقوط نکرده بود. آنتیوخوس هفتم در سال ۱۳۰ پیش از میلاد به قصد بازگردانی قدرت سلوکی به ایران احتمالا برای مدت کوتاهی در هگمتانه توقف می‌کنه؛ به طوری که تیگران دوم هم در سال بعد برای حمله به مهرداد دوم، مدتی رو در هگمتانه بود. اشکانیان هم از هگمتانه به‌ عنوان پایتخت تابستانی و ضرابخانه سلطنتی استفاده می‌کردن.

معنی کلمه هگمتانه رو می‌دونی؟

    از نکات جالب و قابل‌ توجه در مورد شهر هگمتانه، نام شهر هست که در سنگ‌نوشته‌ای باقی مونده از بیستون متعلق به داریوش اول، نام‌های «همگمتان» به زبان فارسی باستان، «آک-م-د-ن» به زبان ایلامی و «آ-گ-م-ت-ن»‌به زبان اکدی روی اون نوشته شده. در زبان‌های دیگه هم برای شهر باستانی همدان اسم‌های مختلفی وجود داره که می‌تونم به اکباتانا، اگباتانا در زبان یونانی، اکباتانا، اکباتانیس پارتیوروم در زبان لاتین، آحمت در زبان آرامی، آحمتن، همتن، اکباتان در زبان ارمنی و همدان در زبان فارسی میانه اشاره کنم. مفسران بر باورن که این واژه به ‌معنای محل گردآمدن هست که از کلمه‌ «هنگمت» ریشه می‌گیره. با توجه به ‌معنای اون، احتمال گردهمایی گروهی مردم، اون هم پیش از تشکیل سلسله‌ ماد دور از تصور نیست.

بهترین زمان سفر به هگمتانه رو بدون

    بهترین زمان بازدید از تپه هگمتانه در همدان، اواخر فصل بهار و فصل تابستان هست. در اوایل بهار همچنان یکم سرما در شهر وجود داره و به همین دلیل گردشگران کمتری رو شاهد هستیم. در فصل پاییز و زمستان هم بارش برف و باران و هوای سرد بازدید از جاهای دیدنی همدان رو کمی چالش برانگیز می‌کنه. 

درباره معماری هگمتانه اینو بخون

قلعه‌ های تودرتو

    هگمتانه به شکل قصری وسیع، زیبا و با استحکام بسیار طراحی و در زمینی به وسعت ۳۵ هکتار ساخته شده. معماران این اثر تاریخی و زیبا، اونو به ‌صورت هفت قلعه‌ متصل و تو درتو طراحی و احداث کردن. به نظر می‌رسه که ساختمون‌های مسکونی در مجاورت قلعه‌ها قرار داشتن. مورخان علت این کار رو درخواست دیاکو مبنی بر نقل مکان قوم ماد از محل سکونت خودشون به نزدیکی کاخ شاهی عنوان کردن.

    هر کدوم از قلعه‌های متصل به هم طبق کاربری خاصی احداث شدن؛ به‌ طوری که قلعه‌ هفتم یا آخرین قلعه‌ درونی به ‌عنوان کاخ پادشاه مورد استفاده بوده. دیاکو به تقلید از رنگ ‌آمیزی قصرهای بابلی، دستور داد که کنگره‌های هر قلعه رو به رنگی مخصوص دربیارن. 

    از یک مورخ یونانی نوشته‌ای باقی مونده که به چوب‌های مورد استفاده در ساخت کاخ اشاره کرده و قصر شاهی رو پوشیده از طلا و نقره توصیف می‌کنه. همچنین از کنده‌کاری‌ها و تزیینات زیبا و فراوانی که روی درها، رواق‌ها و ستون‌های این بخش از مجموعه‌ هگمتانه به کار رفته، با زبان تمجید تعریف می‌کنه. اون تاکید می‌کنه که نمی‌تونیم‌ بخش یا دیواری از قصر پادشاهی رو بدون تزیین و ستون‌های فاقد طلا و جواهر ببینیم.

واحدهای مسکونی

    کاوش‌های باستان‌شناسی که از سال ۱۳۶۲ شروع شدن، نتایج درخشانی با خودش به ‌همراه داشت. نتیجه این کاوش‌ها در ۱۱ فصل به دست دکتر صراف شامل بقایای معماری خشتی گسترده‌ای می‌شد که به‌ صورت خیلی زیرکانه و بر اساس اصول مهندسی و نقشه‌های از پیش طراحی‌ شده در سطح وسیعی اجرا شد. این معماری خشتی از واحدهای ساختمانی در ابعاد ۵٫۱۷ در ۵٫۱۷ متر تشکیل می‌شده که هر واحد دارای یک پیشخوان در مقابل ورودی تالار مرکزی و اتاق‌های جانبی و دو انبار کوچیک در قسمت انتهایی بوده. 

    این پلان شکل قرینه داره و در حد فاصل دو سری از این واحدها معبری به عرض ۳٫۵ متر به دیده می‌شه؛ به ‌نحوی که در پلان کلی مجموعه در هر ۳۵ متر یک کوچه یا معبر وجود داره و بین اون‌ها واحدهای معماری قرار گرفتن. بر اساس کاوش‌هایی که در قسمت‌های مختلف تپه هگمتانه همدان صورت گرفته، این نقشه به ‌شکل یکسان در کل سطح تپه اجرا شده.

    این مجموعه معماری رو حصارهایی محافظت می‌کردن که در فواصل ۹۰ متری، برج‌هایی مربع شکل ازبین اون‌ها به چشم می‌خوردن. تاریخ احداث مجموعه معماری داخل حصارها نمی‌تونن قدمتی قبل از دوره اشکانی داشته باشن و شاید بتونم بگم که روی آثار قدیمی‌تر ساخته شدن؛ هرچند این موضوع صرفا به دست باستان‌شناسان و با کاوش‌های میدانی و علمی گسترده مشخص می‌شه.

شبکه آبرسانی

    کاوش‌ها و حفاری‌ها، پرده از بقایای شبکه‌ آبرسانی کاملا پیشرفته و منظمی بر داشتن. طراحان این شبکه رو به‌ شکلی احداث کرده بودن که در فاصله‌ بین کانال‌های آب‌، راه‌های عبوری با عرضی بالغ بر ۳٫۵ متر قرار می‌گرفتن. مسیر این راه‌های عبور از شمال شرق به جنوب غرب ادامه داشتن و کف اون‌ها با آجرهای مربعی شکل و کاملا یکسان پوشانده شده بودن.

حفاری های هگمتانه 

    پیشینه حفاری‌های علمی هگمتانه به سال ۱۹۱۳ میلادی برمی‌گرده؛ زمانی که گروهی فرانسوی از طرف موزه لوور پاریس به سرپرستی شارل فوسی، کاوش‌هایی در تپه هگمتانه انجام دادن؛ ولی نتایج این کاوش‌ها هیچ‌ وقت منتشر نشد.

    در طی ۱۰ فصل حفاری از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۸ که حدود ۱۴,۰۰۰ متر مربع از بقایای شهر مورد کاوش قرار داده شد، یکی از قدیمی‌ترین دوره‌های تمدن بشری رونمایی شد. کاوش‌های علمی سال ۱۳۶۲ تا الان که به سرپرستی محمدرحیم صراف انجام شده، به شناسایی شهری بزرگ در دل تپه هگمتانه منجر شده.

آثار باستانی هگمتانه رو یکی یکی با هم می‌خونیم!

لوح زرین ارشام

    آثار ارزشمند و مهمی در طی حفاری‌‌ها به‌ دست‌ اومدن که از آن جمله می‌تونم به «لوح زرین ارشام» اشاره کنم. این لوح با طلای اصل ساخته شده و ابعادی برابر با ۱۳ در ۸ سانتی‌متر داره. نوشته‌ای به خط میخی مربوط به دوره حکومت هخامنشی روی لوح حک شده. متاسفانه این لوح در اختیار سازمان میراث فرهنگی کشور نیست و در مجموعه‌ شخصی مارسل ویدال آمریکایی قرار داره.

لوح زرین آریارمنه

    لوح آریارمنه قدیمی‌ترین اثر تاریخی اکتشافی در هگمتانه به شمار می‌اد که در موزه برلین آلمان نگهداری می‌شه. ابعاد این لوح ۱۲ در ۸ سانتی‌متر هست و ۱۰ سطر با متن پارسی باستانی و به خط میخی داره. این لوح متعلق به آریارمنه (آریارمن) پسر کوچیک چیش‌پیش و نواده هخامنش (موسس سلسله هخامنشی) هست که قسمتی از اون از بین رفته و ترجمه اون رو براتون در ادامه می‌ذارم:

    این کشور پارس که از آن من است که دارای اسب‌های خوب و مردان نیک است، اهورامزدا آن را به من بخشیده است. از مرحمت اهورامزدا من شاه این کشور هستم.

لوح داریوش دوم

    لوح دیگه‌ای به نام داریوش دوم در هگمتانه وجود داره که از جنس طلای اصل با ابعاد ۲۰٫۵ در ۱۸٫۵ سانتی‌متریه و خط نوشته‌هایی شامل ۲۳ سطر به ‌صورت میخی بروی اون حک شدن. همچنین لوح دیگه‌ای با ۲۹ سطر به خط میخی از این شهر باستانی به دست اومده که ابعاد اون به ۱۶٫۲ در ۱۳ سانتی‌متر می‌رسه. ظاهرا این دو لوح قبلا در خارج از کشور بودن و بعد از پیگیری‌های سازمان میراث فرهنگی از مالک خریداری و به کشور بازگردانده شدن. در حال حاضر هر دو لوح در موزه‌ ایران باستان نگهداری می‌شن.

جام طلایی و کاسه سیمین

    جامی طلایی (ریتون سرشیر) و کاسه سیمین خشایار شاه از دوره‌ هخامنشی یکی دیگه از اشیای کشف شده هستن.  

جام نقره اردشیر یکم

    بشقاب یا جام نقره مربوط به دوره اردشیر یکم هخامنشی که قطر دهانه اون به ۷٫۲۶ سانتی‌متر می‌رسه، از جزو اشیاء کشف شده هست. این بشقاب در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شه. در لبه داخلی بشقاب به خط میخی یک سطر طولانی نوشته شده‌ که ترجمه‌ی اون رو می‌بینیبن:

    اردشیر شاه بزرگ، شاه کشورها پسر خشایار شاه، خشایار شاه پسر داریوش شاه هخامنشی، این جام سیمین را برای کاخ پادشاهی خود پدید آورد.

.

پایه ستون سنگی مربوط به اردشیر دوم هخامنشی

    پایه ستون سنگی متعلق به دوره حکومت اردشیر دوم، کتیبه‌ای مزین به خط میخی داره که نشون می‌ده این ستون مربوط به کاخ آپادانای اردشیر بزرگ، پسر داریوش، پادشاه هخامنشی هست. یک پایه ستون مربع شکل، اضلاعی با ۹۳ سانتی‌متر طول داره و از یک سنگ بزرگ ساخته شده. این اثر قبل از سال ۱۳۱۴ در تپه هگمتانه کشف شده بود و تا سال ۱۳۲۸ در امانت اداره فرهنگ وقت (آموزش‌وپرورش) بود. بعد در اختیار موزه ایران باستان قرار گرفت و حالا در این موزه نگهداری می‌شه.

    ته ‌ستون دیگه‌ای به نام اردشیر دوم هخامنشی با هفت سطر کتیبه به خط میخی در تپه هگمتانه همدان پیدا شده. در کتیبه اون این متن به چشم بیننده می‌خوره: اردشیر شاه بزرگ، این کاخ را به لطف اورمزد و ناهید و مهر پدید آوردم. مرا از همه بدی‌ها محافظت فرمایند و آنچه من ساخته‌ام از گزند و آسیب حفظ کنند.

از موزه هگمتانه حتما بازدید کن

    موزه هگمتانه که در بخشی از مجموعه تاریخی تپه هگمتانه قرار گرفته، بین سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ شمسی به‌ عنوان مدرسه ۶ کلاسه ایجاد شده و در دهه ۱۳۵۰ با هدف برنامه‌های پژوهشی و باستان ‌شناسی در اختیار مرکز باستان ‌شناسی قرار گرفته. بعد از کشف آثار تاریخی، این مکان به ‌عنوان مخزن نگهداری آثار شناخته شد و در سال ۱۳۷۲ به مناسبت برگزاری سمینار مدیران میراث فرهنگی، تیغه‌های کلاس‌ها حذف و کل بنا یک‌پارچه شد و تعمیرات جزئی درش ایجاد شد.

    در حال حاضر این موزه با یک سالن اصلی، یک سرسرا و دو راهرو در خودش 200 شئ مهم رو جای داده. زیربنای این موزه ۶۰۰ متر مربع هست که علاوه بر بخش نمایشگاهی شامل کارگاه مرمت آثار، کارگاه طراحی فنی از اشیا و کارگاه عکاسی (عکسبرداری از اشیای کشف شده) می‌شه .به‌طور کلی، اشیای این موزه رو می‌تونیم به دو بخش تاریخی و اسلامی تقسیم کنیم که از طریق کاوش در تپه هگمتانه، خرید، اهدا یا توقیف جمع شدن.

• بخش تاریخی موزه: اشیای این بخش در داخل راهروی غربی و تالار هگمتانه و بخشی از سرسرا به نمایش دراومدن و شامل ستون، ته‌ستون، شالی، ساقه و سرستون‌های سنگی و انواع خشت چهارگوش، کاسه و کوزه، انواع خمره‌های کوچک و بزرگ، انواع ظروف شیشه‌ای و مجسمه گلی، آبخوری، لیوان، تابوت سفالی و انواع سنگ‌های تزیینی می‌شن که از هگمتانه، روستای شورین، دروازه شیر‌سنگی و دبیرستان ابن‌سینا کشف شدن. مهر شیشه‌ای با نقش نیایشگر، انواع مهر تزیینی از جنس سنگ، استخوان، سرپیکان‌های مفرغی، پیکره‌های انسانی از جنس سفال و ستون کتیبه‌ای با خط میخی برای دوره اردشیر دوم هخامنشی، این بخش رو تشکیل می‌دن. اشیای بخش تاریخی به دوره‌های هخامنشی، اشکانی و ساسانی و همین طور نیمه دوم هزاره اول قبل از میلاد تا نیمه اول بعد از میلاد مسیح تعلق دارن.
• بخش اسلامی  موزه: این مجموعه که در راهروی شرقی و قسمتی از محوطه و سرسرا قرار گرفته، شامل انواع ظروف سفالی مثل حوض آب‌نما، قوچ‌سنگ و غیره می‌شه و به مناطقی مثل اسدآباد، فرسنج و برج قربان اختصاص دارن. از آثار دیگه‌ی این بخش می‌تونم به در بزرگ چوبی (اروسی) متعلق به دوره معاصر، انواع سنگ قبرهای دوره اسلامی آراسته شده به خط کوفی، ثلث و نستعلیق، تابوت‌هایی از جنس سفال و سنگ متعلق به دوره اشکانی و اسلامی و انواع خمره‌های سفالی با طرح و اندازه‌های متفاوت برای نگهداری آذوقه و مایعات اشاره کنم. اشیای این بخش مربوط به یک تا چهار هجری قمری، چهار تا هفت هجری قمری و هفت تا ۱۰ هجری قمری و همین طور قرن‌های معاصر (۱۰ هجری قمری تا الان) هستن.

بخش‌های دیگه‌ی موزه زو براتون نام می‌برم:

• دفتر موزه: این بخش در راهرو سمت چپ سالن مرکزی قرار داره و مسئولان در این بخش پاسخگوی سوالات بازدیدکنندگان هستن.
• کارگاه مرمت: این کارگاه که مجهز به لوازم بازسازی و مرمت آثار هست، به هنگام کشف آثار جدید از حفاری‌های باستان‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیره.
• کارگاه عکاسی: در این کارگاه که مجهز به لوازم عکاسی هست، از اشیا کشف شده عکاسی می‌کنن.
• کتابخانه: کتابخانه محوطه تاریخی هگمتانه در بخش اداری اون قرار گرفته. این کتابخانه با سه موضوع معماری، باستان‌شناسی و تاریخ پذیرای علاقه‌مندان و پژوهشگران خودش هست.

مجموعه کلیساهای هگمتانه رو می‌خوام براتون اینجا توضیح بدم

کلیسای گریگوری استپانوس

    در زمان جنگ جهانی اول، ارامنه زیادی به شهرهای غرب ایران از جمله همدان سفر کرده بودن. این عده که تعداد اون‌ها ۳۰۰ نفر تخمین زده می‌شه، به احتمال زیاد در زمان جنگ‌های شاه عباس اول با دولت عثمانی برای پس گرفتن اراضی اشغال شده خودشون از جمله ارمنستان، به همدان مهاجرت کردن. اون‌ها برای عبادت و اجتماع عمومی، کلیسای گریگوری استپانوس رو در شرق هگمتانه ساختن. استپان اولین شهید مسیحیان بوده و از ایشون با عنوان استپان مقدس یا استپانوس مقدس هم یاد می‌کنن.

    این کلیسا که از آثار ملی ایران به شمار می‌ره، در سال ۱۹۳۲ میلادی بازسازی شده. بنای کلیسا دو بخش اصلی داره: شامل سالن اصلی و کتابخانه. نمای داخلی کلیسا آجری و نمای بیرونی اون از خشت هست و طاق ‌نماهایی با قوس هلالی داره. برج ناقوس این کلیسا با استفاده از سبک گنبدهای رک، به ‌شکل مدور به زیبایی ساخته شدن. نور کلیسا از طریق ۱۲ پنجره مشبک با قوس جناغی تامین می‌شه که به ‌طور قرینه در اضلاع شمالی و جنوبی نصب شدن.

    این کلیسا دارای فضای ورودی چند وجهی، ناقوس، چهار ستون سنگی، تالار اصلی جهت گردهمایی ارامنه، سکو و محراب، اتاق اعتراف و اتاقی جهت اجرای مراسم مذهبی هست. در داخل اون هم سنگ ‌قبرهای شخصیت‌های بزرگ مذهبی دیده می‌شه که به رسم یادبود در دیوارهای تالار نصب شدن.

کليسای ارامنه انجيلی

    در سال ۱۸۸۵ ميلادی ساخت کليسای آنجيلی استپانوس همدان (کلیسای حضرت مریم) توسط سه نفر از اعضای شورای کليسا با اخذ مجوز از ناصرالدين شاه و کمک‌های مالی ایشون و مردم شروع و سال ۱۸۸۶ تکميل شد. در روز افتتاحيه کليسا، ناصرالملک شهردار اون زمان همدان و برادر ناصرالدين شاه هم در مراسم شرکت داشتن. این کلیسا بعد از ۱۰۰ سال خدمت به مسيحيان همدان به‌ دلیل مهاجرت ارامنه تعطيل و به موزه تبديل شده. کليسای ارامنه انجيلی در تاریخ سه اسفند ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۲۳۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده.

    با مساحت ۳۰۰ متر مربع، کليسای ارامنه انجيلی از دو قسمت تشکيل شده که قسمت اول نسبتا جديدتر هست. این قسمت دو طبقه داره و از بالکنی با دو ستون چوبی، فضای پيش ورودی، دو اتاق جانبی در طبقه همکف، پلکانی با ۱۲ پله و سالنی برای اجرای امور دينی و سرودهای مذهبی تشکیل می‌شه. قسمت قديمی‌تر که فضای اصلی کليسا رو در بر می‌گیره، سالنی با چهار ستون آجری مدور و ديوارهای باربر با ۹ چشمه طاق هست. محرابی با طاق جناقی در انتهای سالن روی سکوی دو پله‌ای وجود داره. نور داخلی کليسا به ‌وسيله سه پنجره از ضلع شرقی تامين می‌شه.

    از افراد مهمی که در کليسای استپانوس مقدس آنجيلی دفن شدن، مي‌تونم به هارتون پطروسيان از بنيانگذاران کليسا، مگرديچ خان زهرابيان از نظاميان نامدار دوره قاجار، کاراپت خان زهرابيان و هوهانس ناهاپتيانس از روحانيون مشهور آنجيلی اشاره کنم.

با خانه کشیش گریگوری رو بیشتر آشنا بشو

    خانه کشیش گریگوری هگمتانه یکی از آثار تاریخی همدان هست که در ضلع شرقی کلیسای ارامنه قرار گرفته. این خونه ۱۰۰ متری، دو طبقه داره و نور اون از پنج پنجره چوبی نیم‌هلال تامین می‌شه. از این بنا که عمده مصالح اون خشت بوده، فقط قسمت جنوب شرقی باقی‌ مونده.

مدرسه نور

    مدرسه نور در سال ۱ ۹۴۱ بر اثر آتش‌سوزی تخريب و سال بعد به دست مهندس نشان لئونيان تجديد بنا شد. به ‌علت مهاجرت ارامنه در سال ۱۹۴۶ ميلادی به ارمنستان و کمبود امکانات زندگی، ادامه فعالیت مدرسه نور در سال ۱۹۵۸ متوقف شد. مدرسه نور پلانی مستطیلی با ۶ ستون سنگی داره و شامل هفت کلاس در يک طبقه می‌شه. 

گورستان

    گورستان قدیمی در بخش شرقی کلیسای پروتستان قرار گرفته و از تعدادی سنگ قبر با خطوط برجسته تشکیل می‌شه. همچنین تعدادی سنگ قبر از جنس مرمر و با مشخصات به خط آشوری هم به این منطقه منتقل شده.

نکاتی درباره بازدید از هگمتانه

• ساعات بازدید تپه هگمتانه در نیمه اول سال از ساعت ۹ تا ۱۹ و در نیمه دوم سال از ساعت ۹ تا ۱۷ هست.
• قیمت بلیط تپه هگمتانه در سال ۱۴۰2 برای هر نفر ۵۰۰۰ تومان محاسبه می‌شه.
• متاسفانه در این محل هیچ راهنمای گردشگری فعالیت نداره.
• برای بازدید از کل مجموعه به دو تا چهار ساعت زمان نیاز دارین.

کلام آخر

    از این که تا انتهای مقاله ما رو در دکوول همراهی کردین متشکرم امیدوارم از نکات و اطلاعاتی که در اختیارتون گذاشتم استفاده کنین و در سفرهای خودتون به همدان تجربیات و خاطراتتون رو با ما به اشتراک بذارین.