زبان رسمی در کشور ایران، زبان فارسی است و مشخصا فارسی هم مانند هر زبان دیگری تاریخ و پیشینه‌ای دارد. در واقع فارسی یا پارسی، زبان ایرانی غربی و از شاخه‌های هندوایرانی، از خانواده هندواروپایی است. مردم کشورهایی مانند ایران، افغانستان، تاجکستان و ازبکستان، در حال حاضر به این زبان صحبت می‌کنند. البته در کشورهای ایران و افغانستان برای نوشتن این زبان از الفبایی که ریشه در عربی دارد استفاده می‌شود در حالی که، در کشورهای تاجکستان و ازبکستان از الفبای تاجیکی استفاده می‌شود. زبان فارسی در واقع ریشه در یک زبان کهن‌تر به نام پارسی میانه یا همان زبان پهلوی دارد. ریشه زبان پهلوی را نیز باید در پارسی باستان جستجو کرد. زادگاه هر دوی این موارد در استان فارس یا حوالی جنوب ایران (در حال حاضر) است. حکومت هخامنشیان زبان پارسی باستان را به عنوان زبان رسمی خود انتخاب کردند. شاهان ساسانی نیز پارسی میانه را به عنوان زبان رسمی خود برگزیدند.
فهرست:
هر آنچه باید درباره زبان فارسی بدانید
زبان فارسی کم کم در دیگر نقاط ایران نیز نفوذ پیدا کرد و جایگزین زبان‌های دیگر مانند بلخی و پارتی شد. همچنین بخش‌های وسیعی از مناطقی که ساکنانش خارزمی زبان و سُغدی زبان بودند شروع به استفاده از فارسی میانه که در حال حاضر بدان فارسی دری نیز می‌گویند، کردند. بعد از اسلام نیز فارسی میانه به عنوان زبان نوشتاری در خراسان رواج پیدا کرد. در مطلب هر آنچه باید درباره زبان فارسی بدانید، قصد داریم کمی درباره این زبان، تاریخچه و تمام نکات مهم دیگری که درباره آن وجود دارد، حرف بزنیم. اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، با ما تا انتهای این مطلب از وب سایت دکوول همراه باشید.
مختصری از تاریخچه زبان فارسی
زبان‌های ایرانی را به طور کلی می‌توان به سه دسته باستان، میانه و نوین تقسیم کرد. برای بررسی دقیق‌تر این دوره‌ها باید به صورت موازی تاریخ را نیز بررسی نمود. زبان فارسی باستان مربوط به دوره پادشاهی هخامنشیان است. دوره میانه را باید به تاریخ حکومت ساسانیان ربط دارد و دوره نوین را نیز از آغاز جکومت اسلامی به این سو می‌دانند.
جالب است بدانید زبان فارسی را تنها زبانی می‌دانند که میان دوره‌های تاریخی مختلف آن ارتباط نزدیک برقرار است. یعنی در واقع فارسی باستان، میانه و نوین هر سه از یک خانواده هستند و تغییرانی در آنها رخ داده اما ریشه یکی است. در زبان‌های دیگر حتی آنهایی که در ایران وجود داشته‌اند مانند زیان سغدی چنین ارتباطی وجود ندارد. در ادامه دوره‌های مختف زبان فارسی را به اختصار بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
فارسی باستان
فارسی باستان، کهن‌ترین دوره زبان فارسی است که در زبان هخامنشیان به عنوان زبان رسمی کشور شناخته می‌شده است. قدیمی‌ترین متنی که به این زبان نوشته شده، مربوط به کتیبه بیستون در زمان پادشاهی داریوش است. همچنین شاید جالب باشد بدانید نوشته‌هایی به زبان فارسی باستان در کشورهایی همچون رومانی، بحرین، مصر، ترکیه، عراق و ارمنستان یافت شده است.
فارسی باستان را می‌توان یکی از کهن‌ترین زبان‌های هندواروپایی نیز دانست. خط نوشتاری این زبان میخی بوده و نسبت به فارسی در دوره‌های بعدی دستور نسبتا پیچیده‌ای داشته است. فارسی باستان بیشتر برای نوشته‌های ادبی و مراسمات رسمی به کار می‌رفته و به نظر می‌رسد استفاده از آن در میان مردم عادی زیاد رایج نبوده است. یک روایت تاریخی جالب درباره پیدایش زبان فارسی باستان وجود دارد که براساس آن، این زبان در هزاره اول قبل از میلاد در میان قبیله‌ای به نام پارسواش استفاده می‌شده. محل سکونت این قبیله جایی نزدیک به فارس کنونی بوده است. بعدها هخامنشیان این زبان را وام گرفته و آن را به زبان رسمی خود تبدیل کردند.
به نظر می‌رسد در ایران باستان سه گویش غیر رسمی دیگر به نام‌های مادی، سکایی و اوستایی وجود داشته است که در غرب و شمال ایران از این گویش‌ها استفاده می‌کرده‌اند. در حال حاضر اسناد و مدارک بسیار کمی از سکایی و مادی وجود دارد اما برخلاف آن از زبان‌های اوستایی و فارسی باستان دست نوشته‌ها و اسناد فراوانی باقی مانده است.
فارسی میانه
استفاده از زبان فارسی میانه از سده سوم قبل از میلاد، یعنی در زمان حکومت ساسانیان در ایران رایج شد. این زبان تا سده هفتم پس از میلاد نیز در ایران استفاده می‌شده است. فارسی میانه را می‌توان زبان ساده‌تر از فارسی باستان و با پیچیدگی‌های بیشتر از فارسی نوین معرفی کرد. اما به طور کلی فارسی میانه و نوین هم از نظر دستوری و هم از نظر واژگانی مشابهت‌های بسیار زیادی با هم دارند.
نام دیگر این زبان پارسینگ یا پارسیک بود و مبدا آن را منطقه فارس می‌دانند. برای نوشتن پارسی میانه از خط پهلوی استفاده می‌شود و استفاده از این زبان تا قرن نهم ادامه پیدا کرد. شاید برایتان گفته لودویگ پاول جالب باشد که معتقد است: "زبان شاهنامه را باید یکی از مصادیق توسعه مداوم تاریخی پارسی میانه به فارسی نو دانست.»
فارسی نوین
آخرین دوره زبان فارسی تاکنون را می‌توان فارسی نو یا نوین نامید. از سده‌های هشتم و نهم میلادی به این سو، یعنی در زمان حکوت عباسیان در ایران، فارسی نوین جایگزین فارسی میانه شد. خود این زبان را می‌توان به سه دوره آغازین، کلاسیک و امروزی تقسیم کرد. هیچگونه مرز مشخصی میان این دوره‌ها وجود ندارد. فقط به عقیده ژیلبر لازار از سده سیزدهم میلادی به بعد ویژگی‌های گویشی کم کم از زبان فارسی نوین حذف شده است.
فارسی نوین برای اولین بار به عنوان یک زبان مستقل در بلخ به وجود آمد. برای ساخت این زبان، از گونه‌های گفتاری پارسی میانه اقتباس‌هایی صورت گرفت. فارسی نو همچنین از زبان‌هایی که در شرق ایران رایج بودند مانند زبان سغدی تاثیر زیادی پذیرفت. این زبان در دوره حکومت طاهریان، صفاریان و سامانیان توانست نفوذ بیشتری در ایران پیدا کند. دوره آغازین فارسی نو، به گوش مردم معاصر تا حد زیادی آشنا به نظر می‌رسد.
فارسی نوین کلاسیک به زبان رایج مردم ایران در قرون وسطی اشاره می‌کند. از این زبان که مربوط به قرون 10 تا 12 است، در ادبیات فارسی استفاده می‌کرده‌اند. حتی از این زبان به عنوان یک میانجی در دربار مغول استفاده می‌شده است. زبان فارسی در این دوره از نظر ساختاری تغییرانی داشت اما هنوز هم به عنوان یک زبان ثابت شناخته نمی‌شد. در واقع در این دوره سه سبک رایج خراسانی، عراقی و هندی وجود داشت که هرکدام دارای ویژگی‌های خاص خود بودند. این زبان در کشورهایی همچون هندوستان و عثمانی، چین و شرق آفریقا نیز استفاده می‌شده است.
فارسی امروزی
پس از مشروطیت، زبان و ادبیات فارسی با چهره جدیدی رو به رو شد که با آنچه در سال‌های قبل از آن وجود داشت، متفاوت بود. فرهنگستان فارسی تاسیس شد، نهضت ترجمه آغاز شد، داستان نویسی به سبک اروپایی رواج پیدا کرد و تمام این مسائل تغییرات زیادی را در ساختار زبان فارسی به وجود آورد.
زبان فارسی میانه در اواخر عمر خود با تجاوزات زیادی روبه رو شده بود و فرهنگستان زبان فارسی کمک به زدودن واژه‌های بیگانه و معادل‌سازی برای آنها کرد. در واقع این فرهنگستان توانست زبان فارسی را نجات دهد. در حال حاضر زبان فارسی در ایران در حال توسعه و شکوفایی است اما در دیگر کشورهای فارسی زبان با ضعف‌ها و مشکلاتی رو به رو شده است.
کلام آخر
زبان فارسی اگرچه در طول تاریخ تغییراتی داشته اما به طور کلی ایرانیان توانسته‌اند آن را حفظ کنند. با وجود تمام جنگ‌ها و تعدد بیگانگانی که روزگاری بر این خاک مسلط شده‌اند و قطعا زبان مخصوص به خود را داشته‌اند. این کار آنقدر آسان به نظر نمی‌رسد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در سال 1872 نشست ادیبان و زبان شناسان اروپایی در برلین برگزار شد که در جریان این نشست زبان‌های فارسی، سانسکریت و لانین به عنوان زبان‌های کلاسیک جهان انتخاب شدند.
البته این بدان معنا نیست که این زبان کلاسیک دیگر کارکردی ندارد. در پاسخ به این سوال که کشورهای پارسی زبان کدامند، بلکه حدود ۷۰ میلیون نفر در کشور ایران، ۲۵ میلیون نفر در کشور افغانستان، ۹ میلیون نفر در کشور تاجیکستان و حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیون نفر نیز در کشور ازبکستان از زبان فارسی استفاده می‌کنند و این نشان می‌دهد جمعیت زیادی از مردم جهان، یعنی حدود 120 میلیون نفر هنوز هم با این زبان کلاسیک درگیر هستند.
اهمیت زبان فارسی در جهان بر کسی پوشیده نیست. این زبان قرن‌های متمادی زنده مانده و توانسته به عنوان یک زبان میانجی عمل کند. از نظر دایره واژگان این زبان را می‌توان به عنوان یکی از غنی‌ترین زبان‌ها دانست. جالب است بدانید در حال حاضر اهمیت زبان فارسی به حدی است که در 340 دانشگاه جهان آن را آموزش می‌دهند و بسیاری از رسانه‌های معتبر و بزرگ جهان مانند بی بی سی، صدای آمریکا، یورو نیوز، نشنال جئوگرافیک و ... شبکه‌هایی به زبان فارسی دارند. فارسی در حال حاضر هفتمین زبان رسمی سازمان بین‌المللی شناخته می‌شود.
در مطلب هر آنچه باید درباره زبان فارسی بدانید اطلاعات زیادی درباره زبان رسمی ایران و برخی از کشورهای همسایه به دست آوردیم. درباره ریشه‌ها و تاریخ این زبان حرف زدیم ودیگر نکات مهم درباره این زبان را بررسی نمودیم. به طور کلی می‌توان گفت خلاصه تاریخ زبان فارسی در این مطلب بررسی شد. اگر نکته دیگری درباره زبان فارسی وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده نمایید.
اگر دوست دارید بیشتر درباره ایران بدانید توصیه دکوول به شما این است که مقالات نگاه کلی به ایران و ساختار فرهنگی ایران را نیز بخوانید.
