استان کردستان: راهنمای جامع
راهنمای جامع سفر به استان کردستان
حتی نوشتن درباره کردستان هیجان‌انگیز است. حالا تصور کنید قرار باشد سفری چند روزه به این دیار داشته باشید؛ از همین ابتدای کار صابون یک سفر رویایی را به دلتان بزنید. استان کردستان به مرکزیت شهرستان سنندج، یکی از استان‌های غربی کشور است که طبیعت فوق‌العاده زیبا، آداب و رسوم و فرهنگ اصیل و دیدنی‌اش سالانه عده زیادی از مردم را به سوی این دیار می‌کشاند. کردها که به مهمان‌نوازی شهره‌اند ، در طول سال با مهربانی از این گردشگران پذیرایی می‌کنند.
کردستان یک استان مرزی است که حدود 200 کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق دارد. از استان‌های همسایه این منطقه می‌توان به استان آذربایجان غربی و استان زنجان از شمال، استان همدان از شرق و استان کرمانشاه از جنوب اشاره کرد. این استان دارای 10 شهرستان، 29 شهر، 31 بخش، 86 دهستان و شمار زیادی آبادی دارای سکنه و خالی از سکنه است. شهرستان‌های کردستان عبارتند از کامیاران، دهگلان، سنندج، سقز، بانه، مریوان، بیجار، قروه.
اولین بار به طور رسمی در زمان سلجوقی از کلمه کردستان به عنوان نام استان استفاده شد. کردستان از کلمه کرد و پسوند ستان درست شده و به معنی سرزمین کردها است. از زمان سلجوقیان به بعد این خطه هم به طور رسمی و هم غیر رسمی با این نام زیبا شناخته شد. در مطلب راهنمای جامع سفر به استان کردستان قصد داریم سیر تا پیاز این دیار از فرهنگ و تاریخ گرفته تا جغرافیا و جاذبه های گردشگری آن را بررسی کنیم. اگر شما علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، با ما تا انتهای این مطلب از دکوول همراه باشید.
آنچه باید درباره تاریخ کردستان بدانید
زمانی که مادها به ایران آمدند، سرزمین کردستان را نیز تحت سلطه خود قرار دادند. این منطقه در کتیبه‌های آشوری و اوراتویی به نام پرسوا یا پارسوا ثبت شده است. اولین بار که به نام پارسوا در تاریخ اشاره شده، مربوط به کتیبه‌ای است که حمله سلمنسر سوم را روایت می‌کند. تاریخ این کتیبه به سال 838 قبل از میلاد باز می‌گردد.
کردستان تنها در حکومت مادها نقش پررنگی نداشته بلکه در تمام ادوار این نقش را حفظ کرده است. در طول جنگ تحمیلی کردستان به دلیل هم مرز بودن با عراق نقش به سزایی را ایفا کرد و همچنین آسیب‌های زیادی از جنگ بر این دیار وارد شد.
اما سنندج شهریت خود را در زمان حکومت صفویه به دست آورد. در این زمان به یک منطقه مستقل با چهار حاكم نشین خورخوره، جوانرود، اورامان و الكاء بانه تبدیل شد. همچنین در اولین تصمیم‌گیری برای تقسیمات کشوری جدید، در 1316/9/9 شمسی ایران به 6 قسمت تقسیم شد که قسمت غرب آن شهرستان‌های كردستان، كرمانشاهان و گروس را شامل می‌شد.
کردستانی‌ها از تبار آریایی‌هایی هستند که چندین هزار سال قبل از میلاد پا به ایران گذاشته‌اند. تا قبل از اسلام تاریخ روشنی درباره این دیار (به جزو ذکر چند باره نام در کتیبه‌ها) وجود ندارد. با این وجود می‌دانیم که در همان زمان مثلا هنگام حکومت مادها نیز این منطقه پراهمیت بوده است.
آنچه باید درباره فرهنگ کردستان بدانید
اکثر ساکنان کردستان، همانطور که از نام این دیار پیداست، کرد تبار و کرد زبان هستند. البته در بخش‌های مختلف استان مردم با لهجه‌های مختلف کردی صحبت می‌کنند. هموطنانمان در کردستان بیشتر پیرو دین اسلام و اهل تسنن هستند. اقلیت‌های مذهبی و همچنین شیعیان نیز در این سرزمین زندگی می‌کنند.
کردستان فرهنگ منحصر به فرد و اصیلی دارد. لباس محلی، بازی‌های محلی، جشن‌ها ، غذاها و موسیقی محلی همه و همه نشانه‌هایی از این اصالت هستند. بیشتر جشن‌ها و مراسم‌هایی که در کردستان برگزار می‌شود، ریشه در اعتقادات باستانی این مردم دارد. از میان این جشن‌ها می‌توان به مراسم میرمرین یا امیربهادری، مراسم کوسه‌گردی ، مراسم سمنوپزان، مراسم پیر شالیار و... اشاره کرد. کردستان همچنین دیار غذاهای محلی خوشمزه است از میان این غذاها می‌توان از دوخوا، شل کینه، یک آبه، کلانه، کباب کردی و... نام برد.
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های فرهنگ استان کردستان لباس محلی مردم آن است. بهطور کلی می‌توان پوشاک مردان و زنان کرد را به سه بخش تن‌پوش، سرپوش و پای افزار تقسیم کرد که بسته به فصل، نوع کار و معیشت، جنس آنها تغییر می‌کند. البته لازم به ذکر است که در بخش‌های مختلف کردستان لباس‌ها کمی با هم متفاوت است. اما اگر جزئی‌تر بخواهیم درباره لباس‌های محلی کردستان حرف بزنیم باید بگوییم، پوشاک مردان در این دیار شامل جوخه، پانتول، ملکی، شال، دستار، فرنجی و کله بال می‌شود و لباس زنان نیز از جافی، کلنجه، شال، کلاو و کلکه تشکیل شده است.
درباره موسیقی کردستان نیز باید گفت به موسیقی رایج در میان کردها، موسیقی کردی می‌گویند. این موسیقی غنی که از تاریخ، اعتقادات و باورهای این مردم بر می‌آید به دو بخش کلاسیک و مدرن تقسیم می‌شود. در موسیقی این استان از سازهای بادی، زهی و ضربی استفاده می‌شود. رایج‌ترین آلات موسیقی در کردستان عبارتاند از: نی، سرنا، دهل، دف، تنبور و شمشال
مراسم پیر شالیار
از آنجایی که مراسم پیرشالیار یکی از مشهورترین و مهم‌ترین مراسم‌ها در استان کردستان است، در بخش فرهنگ به معرفی جداگانه آن خواهیم پرداخت. این مراسم همه ساله در روستای هورامان یا اورامان تخت در نیمه‌های فصل زمستان برگزار می‌شود. انجام این مراسم که سه روز به طول می‌انجامد، در روز چهارشنبه آغاز و در آن قربانی و خیرات انجام می‌شود. عده زیادی از گردشگران برای دیدن مراسم پیر شالیار در در فصل زمستان به کردستان سفر می‌کنند.
آنچه باید درباره جغرافیای اقلیم کردستان بدانید
استان کردستان، یکی از استان‌های غربی ایران در مجاورت با کشور عراق است. مساحت این استان حدود 1.7 درصد از خاک کل کشور را شامل می‌شود و می‌توان آن را از نظر وسعت در رتبه شانزدهم قرار داد. استان کردستان را باید منطقه‌ای کوهستانی با دره‌های پهن و دشت‌های مرتفع دانست. جالب است بدانید میان بلندترین و پست‌ترین نقطه از این استان حدود 2 هزار و چهارصد متر اختلاف وجود دارد. این امر به این معناست که اقلیم‌های متنوعی را در کردستان داریم. در نزدیکی کردستان دریا وجود ندارد اما می‌توان منبع و سرچشمه بخشی از آب‌های آزاد و دریای خزر را در کوه‌های این منطقه جستجو کرد.
آب و هوای کردستان را می‌توان تحت تاثیر توده‌های هوای گرم و مرطوب مدیترانه دانست. بنابراین در فصل بهار شاهد بارندگی‌های بسیار و در فصل زمستان شاهد بارش برف در این استان هستیم. کردستان حدود 500 میلی لیتر در سال بارندگی دارد و روزهای یخبندان آن نیز به 106 روز می‌رسد. بنابراین بهترین زمان سفر به کردستان از نظر آب و هوایی را باید بهار و تابستان دانست. جدا از بارندگی‌های سالانه رودخانهها نیز منبع آب مهمی برای تامین آب استان به حساب می‌آیند. از میان مهم‌ترین رودخانه‌هایی که در استان کردستان وجود دارند، می‌توان به قزن اوزون، سیروان، زرینه رود، گاورود و برده سور اشاره کرد.
جاذبه‌های گردشگری استان کردستان
استان کردستان مقصد مناسبی برای علاقمندان به طبیعت‌گردی است اما این بدان معنا نیست که جاذبه‌های تاریخی در این استان وجود ندارد. مردانی که در طول این تاریخ دور و دراز در این منطقه می‌زیسته‌اند هرکدام آثار و یادگارهایی از خود به جا گذاشته‌اند. در ادامه مطلب راهنمای جامع سفر به استان کردستان به معرفی جاذبه های گردشگری این دیار خواهیم پرداخت. طبق روال همیشه ابتدا درباره آثار و بناهایی حرف خواهیم زد که در فهرست میراث جهانی و ملی ثبت شده‌اند و سپس دیگر جاذبه‌های استان را به شما معرفی خواهیم کرد. در ادامه مطلب با ما همراه باشید.
بازار سنندج
- ثبت در فهرست آثار ملی: سال 1375
یکی از جاذبه‌های تاریخی استان کردستان، بازار سنندج نام دارد. به نظر می‌رسد برای ساخت این بازار از میدان نقش جهان الگو گرفته شده است زیرا، برخلاف بیشتر بازارهای قدیمی ایران که به صورتی خطی هستند، بازار سنندج به صورت مستطیلی طراحی شده. درحال حاضر متاسفانه به دلیل احداث خیابان انقلاب بازار به دو بخش مجزا تقسیم شده است. قدمت بازار سنندج به دوره حکومت صفویه باز می‌گردد. این بازار به وسیله سلمان خان اردلان و به دستور شاه صفی ساخته شده است.
سنگ نبشته اورامان
- ثبت در فهرست آثار ملی: 25 اسفند 1380
سنگ نبشته اورامان یکی از جاذبه‌های تاریخی مربوط به دوره آشوریان در کردستان است که آن را به نام کتیبه تنگی ور نیز می‌شناسند. این سنگ نبشته شامل یک نقش برجسته و یک کتیبه به خط میخی است. این اثر در شهرستان کامیاران قرار دارد. این نقش برجسته دارای ارتفاع 120 سانتیمتر و پهنای 170 سانتیمتر است که در سال 706 پیش از میلاد حجاری شده است. این نقش برجسته نیم رخ یک انسان در لباس شاهی را نشان می‌دهد.
اورامان تخت
- ثبت در فهرست آثار جهانی یونسکو: 5 مرداد 1400
روستای اورامان تخت یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های استان کردستان است که آن را با لقب هزار ماسوله نیز می‌شناسند. این روستای کوهستانی در منطقه اورامانات واقع شده و روستاهای سیروان و لیله نیز از آن می‌گذرند. به جز این دو رودخانه جاذبه‌های طبیعی دیگری مانند چشمه بل نیز در اورامان تخت وجود دارند. همچنین وجود جنگل‌های بزرگ با درختانی همچون بلوط، زالزالک و گلابی وحشی باعث سرسبزی این روستا شده است. خانه‌های این روستا از سنگ ساخته شده‌اند و چینششان به صورت پلکانی است. جالب است بدانید اورامانات از دو بخش تشکیل شده که بخش کوچک آن در کشور عراق و بخش بزرگترش در ایران قرار دارد.
عمارت خسروآباد
یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی استان کردستان که در سنندج قرار دارد، عمارت خسروآباد است. این عمارت بی نظیر که مرکز حکومت اردلان بوده، در مرکز شهر قرار گرفته و مردم آن را به نام شبلی نیز می‌شناسند. دیرینگی این اثر به زمان حکومت قاجارها می‌رسد. در سال 1223 این بنا توسط امان الله خان اردلان والی، که آن زمان حاکم کردستان بود ساخته شد. این عمارت از بخش‌هایی همچون قصر سلطنتی با ورودی ستوندار، ساختمان شرقی، ساختمان بیرونی، حمام، اتاق قاپچیان و ... تشکیل شده است. نمای شرقی عمارت را با آجر و گچ‌بری‌های بسیار زیبا تزئین کرده‌اند. در حالی دیگر بخش‌ها با آجرهای سادهتر تزئین شده است. حوض‌ها و فواره‌های فراوانی در این عمارت وجود دارند، به طوری که حتی در طبقه سوم نیز حوض و فواره تعبیه شده است.
پل قشلاق
از دیگر جاذبه‌هایی که باید در مطلب راهنمای جامع سفر به استان کردستان به آن اشاره کرد، پل قشلاق است. این پل که در شهر سنندج قرار دارد مربوط به زمان صفویه و زندیه است. پل قشلاق در زمان شاه صفی ساخته شده اما امان الله خان اردلان آن را مرمت کرده است. این پل یک بار دیگر هم توسط میرزارضا وزیر کردستانی بازسازی شده است. از ویژگی‌های پل قشلاق می‌توان به 78 متر درازا، سه متر پهنا و شش دهانه اشاره کرد. دهانه‌ها توسط طاق‌های جناغی به هم وصل شده. کف پل نیز با سنگ فرش تزئین شده است.
روستای گردشگری صلوات آباد
روستای صلوات آباد در 15 کیلومتری جاده سنندج-همدان، در جنوب شرقی این شهر قرار دارد. این روستا را باید با 5 هزار نفر جمعیت، یکی از پرجمعیت‌ترین روستاهای استان کردستان دانست. این روستا تا همین 100 سال پیش نامان، نام داشت اما بعدها به نام صلوات آباد تغییر پیدا کرد. به جز جاذبه‌های طبیعی و تاریخی آرامگاه مشاهیری مانند بابا شهاب الدین و سید علی اصغر کردستانی نیز در این روستا قرار دارد. در روستای صلوات آباد گیاهان دارویی فراوانی نیز یافت می‌شود.
آبیدر
آبیدر یک کوه مشرف بر شهر سنندج است. این کوه تفریحگاه‌ها و چشمه‌های فراوانی در دل خود جای داده و از آنجایی که بسیار به شهر سنندج نزدیک است، علاوه بر گردشگران، میان بومیان نیز محبوبیت بسیاری دارد. در دامنه آبیدر خانه‌های زیادی ساخته شده که مردم در روزهای تعطیل از این خانه‌ها استفاده می‌کنند. جالب است بدانید یکی از بزرگ‌ترین سینماهای رو باز جهان با گنجایش 10 هزار نفر در پارک جنگلی آبیدر قرار دارد. از دیگر جاذبه‌های این کوه باید به مجسمه یادبود مقاومت مردم کردستان (پدری که دو فرزندش را در آغوش کشیده) اشاره کرد.
بام استان کردستان
استان کردستان نیز مانند دیگر استان‌های ایران قله‌ی به عنوان بلندترین کوه خود در لیست سیمرغ کوه‌های ایران دارد که در اینجا به بررسی آن خواهیم پرداخت. یکی از قله‌هایی که علاقمندان پروژه سیمرغ جزو لیست اهدافشان قرار می‌دهند قله زلیخا یا قولی زلیخا به ارتفاع 3196 متر است. صعود به کوه‌های با پیشینه زمین‌شناسی خاص در استان‌های مختلف همیشه یک هدف بسیار مهم برای تمامی کوهنوردان بوده است. تجربه قله‌های مختلف، آشنایی با تنوع آداب و رسوم مناطق در کنار صعود به قله‌ها مبحثی بوده است که همیشه در سفر به افزایش تجربه و شناخت سرزمین انسان تأثیر می‌گذارد.
قله زلیخا با ارتفاع ۳۱۹۵ متر در مرز بین شهرستان‌های دیواندره و سقز در استان کردستان قرار گرفته است. طبق طبقه بندی کوه‌های ابران این کوه در قسمت شمالی رشته کوه زاگرس و در کوه‌های کردستان قرار گرفته است. جهت مطالعه بیشتر درباره این کوه به مقاله قله زلیخا در وب سایت دکوول مراجعه کنید.
کلام آخر
استان کردستان دیار سرسبزی‌ها و دیار مردم خونگرم و مهربان است. این خطه جاذبه‌های فراوانی دارد که در این مقاله فرصت پرداختن به همه آنها را نیافتیم. اما بازدید از این جاذبه‌ها خالی از لطف نیست. در طول سفر به کردستان و بازدید از هر جاذبه طبیعی، محافظت از طبیعت را از یاد نبرید. این گنجینه، میراثی است که باید به دست آیندگان برسانیم. کردستان پر است از دستان هنرمندی که صنایع دستی بسیار زیبا خلق می‌کنند.
اگر قصد خرید سوغات دارید، سعی کنید حتما از هنر دست این مردم خریداری نمایید. به این صورت هم از هنر و هم از اقتصاد آنها حمایت خواهید کرد. بیشتر جاذبه‌های استان کردستان طبیعی است، بنابراین برای اینکه بتوانید از تمام این جاذبه‌ها دیدن نمایید، باید برای سفری چند روزه برنامه‌ریزی کنید. در نهایت در طول سفر به کردستان میل کردن دنده کباب سنندج را از یاد نبرید تا طعم سفر خوش به کردستان تا همیشه زیر دندانتان بماند. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد.
عضویـــت در خبـــرنامه
تمامی حقوق برای هلدینگ دکووِل محفوظ می‌باشد.
