روستای ابیانه: معرفی جامع و راهنمای کامل

معرفی روستای ابیانه

    روستای ابیانه یک جاده زیبا و سرسبز دارد که در هر فصل از سال یک چشم‌اندازه فوق‌العاده در اختیار بیننده قرار می‌دهد. این جاده در نهایت شما را به روستایی سرخ به رنگ یاقوت راهنمایی می‌کند. زمانی که وارد این روستا می‌شوید، خانه‌های سرخ رنگ توجهتان را به خود جلب خواهد کرد و بعد مردمانی را می‌بینید که لباس‌های محلی رنگارنگ در رفت‌و‌آمد هستند.

    روستای ابیانه، یک روستای تاریخی با معماری پلکانی است که نزدیک به شهر کاشان و در استان اصفهان قرار دارد. به نظر می‌رسد این روستا 1500 سال قدمت دارد و آنطور که تاریخ‌دانان می‌گویند، یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های حاشیه دشت کویر محسوب می‌شود. ساخت سازه‌هایی همچون آتشکده، مسجد جامع و امامزاده که در این روستا وجود دارد مربوط به دوره‌های ساسانی، سلجوقی، صفوی و قاجار است. ظاهرا شاهان صفوی از این محل به عنوان ییلاق استفاده می‌کرده‌اند.

    در روستای ابیانه سه محله اصلی با نام‌های هرده-پایین ده، یوسمون، پل-بالاده وجود دارد که یوسمون و پل قسمت ارباب‌نشین روستا هستند. ابیانه به دلیل جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی زیادی که در خود جای داده، در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

جاهای دیدنی روستای ابیانه

    در روستای ابیانه بناهای تاریخی زیادی به عنوان جاذبه گردشگری وجود دارد که در طول بازدید از این روستا می‌توانید از تک‌تک این بناها دیدن کنید. در ادامه برخی از این جاذبه‌ها را به شما معرفی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

معماری خاص خانه‌های ابیانه

    در همان ابتدای امر که وارد روستا شدید، خانه‌هایی را می‌بینید که از کاهگل قرمز ساخته شده‌اند و پنجره‌های مشبک چوبی و ظاهری سنتی و زیبا دارند. این خاک از معدنی در نزدیکی روستا استخراج می‌شود. سرخی خاک این منطقه باعث شده، ابیانه به روستای سرخ شهرت پیدا کند. روستای ابیانه بافتی نیمه‌ پلکانی دارد به صورتی که در برخی قسمت‌ها حتی تا چهار طبقه هم خانه‌ها را پشت‌به‌پشت ساخته‌اند.

    ساختار خانه‌ها در دوره‌های مختلف تاریخی، تغییر کرده است.  خانه‌های ساخته‌شده در دوره سلجوقی فاقد حیاط بوده و یک ایوان جنوبی به ارتفاع ۵ متر دارند. این مدل خانه‌ها دارای یک فضای باز مسقف هستند که به عنوان حیاط از آن استفاده می‌شود. حیاط مسقف که به آن صفه هم گفته می‌شود در مراسم عزا و عروسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اتاق‌ها دورتا‌دور همین صفه ساخته شده‌اند.

    تفاوت خانه‌های ساخته‌شده در دوره صفوی با خانه‌های دوره‌های قبل و بعد، توجه بسیار زیاد به تزئینات داخلی و تعداد صفه‌ها است. در این دوره، شاهد ساخت خانه‌هایی با چهار صفه هستیم. تزئینات داخلی هم کاملا متفاوت صورت گرفته و قرینه‌سازی به یکی از مهم‌ترین اصول در این تزئینات تبدیل شده است.

    درخانه‌های ساخته‌شده در دوره قاجاریه شاهد تغییرات زیادی نیستیم. تنها موردی که می‌توان به آن به عنوان تغییر اشاره کرد، وجود دو کوبه در دو لنگه در خانه‌های ابیانه در دوره قاجار است. یکی از کوبه‌ها (کوبه سمت راست و چکشی شکل) برای استفاده مردان و کوبه سمت چپ (حلقوی شکل) برای استفاده خانم‌ها بوده و به منظور مطلع کردن صاحب‌خانه از محرم یا نامحرم بودن شخص مراجعه کننده تعبیه شده بودند.

جاذبه‌های گردشگری ابیانه

زیارتگاه هینزا (معبد هنزا)

    در سرتاسر ایران معابد و زیارتگاه‌هایی را می‌توانید پیدا کنید که روایات متعددی درباره علل پیدایش آنها گفته شده است. یکی از این معابد که برخی آن را به آناهیتا نسبت می‌دهند، در جنوب شرقی ابیانه و در میان دره‌ای باریک قرار گرفته است. زیارتگاه هینزا در یک تورفتگی غار مانند ایجاد شده و آن را متعلق به بی‌بی زبیده خاتون، دختر موسی بن جعفر می‌دانند. محلی‌ها می‌گویند، ایشان زمانی که داشت از دست تعقیب کنندگان فرار می‌کرد، مدتی در این محل مخفی شد و سپس راهی روستای هنجن شد و به همین دلیل این مکان محل دفن ایشان نیست.

زیارتگاه شاهزاده یحیی و شاهزاده عیسی

    زیارتگاه شاهزاده یحیی و شاهزاده عیسی در محله هرده و در شرق روستای ابیانه واقع شده است. بنا برخلاف سایر بناهای روستا یک حیاط مرکزی دارد که آب نمای بزرگی در وسط آن قرار دارد. یک ایوان جنوبی با ستون‌هایی به رنگ سفید و پنجره‌های مشبک چوبی آن را تزئین کرده و منبری قدیمی در آن قرار دارد. این زیارتگاه در عین سادگی، زیبایی خاصی هم دارد.

مسجد جامع روستای ابیانه

    مسجد جامع روستای ابیانه را باید یکی از ۹ مسجد معروفی دانست که در ابیانه وجود دارد. این مسجد دارای قدمت زیادی است و با دو شبستان در محله "میون ده" قرار دارد. شبستان قدیمی دارای کف‌سازی چوبی است و با یک در کوتاه به کوچه اصلی راه دارد. محرابی که در دیواره جنوبی مسجد قرار دارد را باید یک اثر تاریخی ارزشمندی دانست قدمت آن به ۴۷۷ هجری قمری بر می‌گردد.

    قدمت منبر مسجد هم به سال ۴۶۶ هجری قمری باز می‌گرد و به نظر می‌رسد که مسجد مربوط به دوره سلجوقیان باشد. در تزئینات این منبر طرح‌ها و نقوش گل و بوته، گل هشت‌پر و نوشته‌هایی به خط کوفی را می‌توانید ببینید. درب مسجد هم یکی از آثار تاریخی روستا محسوب شده و خود از تزئینات زیبایی بهره می‌برد.

مسجد پرزله

    یکی دیگر از بناهای تاریخی روستا مسجدی است متعلق به دوره ایلخانی که به آن پرزله می‌گویند. این مسجد قدیمی‌ترین در ورودی روستای ابیانه را به خود اختصاص داده است. تاریخ ساخت این درب که در قسمت شرقی مسجد تعبیه شده، سال ۷۰۱ هجری قمری را نشان می‌دهد. درب غربی نیز مربوط به ۱۰۵۸ قمری بوده و متعلق به زمان شاه اسماعیل صفوی است.

مسجد یوسمون

    مسجد یوسمون یک بنای دو طبقه است که علاوه بر برگزاری نماز، محل نگهداری "علم" روستا که به آن "شده" می‌گویند، نیز هست. در قدیم مکان‌های مشخصی در این مسجد وجود داشت که به خانواده‌های یوسمونی مختص بود. هنگام روضه‌خوانی، این خانواده‌ها از آن استفاده می‌کردند.

مسجد حاجتگاه

    در کنار قبرستان قدیمی روستا یک مسجد با ۴۰۰ سال قدمت وجود دارد که نمای آن آجری است. در این مسجد دریچه‌ها و پنجره‌های مشبک هلالی، زیبایی خاصی را می‌توانید ببینید. در گذشته از طبقه بالای این مسجد برای دفن اربابان استفاده می‌شده است. علاوه بر این چهار مسجد، چند مسجد دیگر هم در روستای ابیانه وجود دارند از میان آنها می‌توان به مسجد پالیزه، پنجه علی، دم دروازه، چهل انگشت، سرچشمه و سرقنات برقه اشاره کرد.

آتشکده هارپاک

    آتشکده هارپاک یکی از معابد زرتشتی است که به شکل چهارطاقی ساخته شده و در محله میان ده قرار دارد. چهارطاقی‌ها دارای پوششی گنبدی و چهار ورودی طاق مانند در چهار طرف بنا هستند. در مورد نام این مکان داستان‌های مختلفی وجود دارد. برخی از افراد این آتشکده را منسوب به هارپاک وزیر آژدهاک، آخرین پادشاه سلسله مادها می‌دانند. عده دیگری نام آن را برگفته از گویش محلی "هر" به معنی زیر و "پگ" به معنی پله، یعنی بنایی که روی شیبی پست و بلند قرار دارد؛ می‌دانند. هرشوگاه و دژآتون دو آتشکده دیگری هستند که در روستای ابیانه قرار دارد و متاسفانه امروز چیزی از آنها باقی نماینده است.

موزه مردم‌شناسی روستای ابیانه

    در سال ۱۳۸۴ یکی از بناهای قدیمی روستا مرمت و بازسازی شد و از آن به عنوان موزه مردم‌شناسی استفاده کردند. در این موزه می‌توان ظروف پخت‌و‌پز، اسلحه شماری، قرآن‌های خطی، وسایل کشاورزی، نقره‌جات و زیورآلات، پوشاک سنتی، وسایل دامپروری و ...  را ببینید.

قبرستان قدیمی روستای ابیانه

    قبرستان قدیمی ابیانه که سر راه رفتن به روستا واقع شده و قبل از رسیدن به روستا به آن بر می‌خورید. سنگ قبرهای موجود در گورستان مثلثی شکل هستند و تصاویر عجیبی روی آنها حک شده و مشخصات متوفی روی آن نوشته شده است. سنگ قبرهای متعلق به خانم‌ها معمولا با تصویر یک شانه همراه شده است.

حسینیه‌های ابیانه

    در روستای ابیانه می‌توانید از دو حسینیه یکی در محله بالای ده و دیگری در محله هرده دیدن کنید. نخل‌های مراسم محرم هر دو محله در این حسینیه‌ها نگهداری می‌شوند. حسینیه دیگری نیز در سال‌های اخیر ساخته شده که آن حاجتگاه می‌گویند.

قلعه‌های ابیانه

    بقایای سه قلعه با نام‌های پال هونه یا تخت ماهان، هرده و پاله در روستای ابیانه پیدا شده است. تخت ماهان در جنوب غربی این روستا قرار گرفته است و قدمت آن به حدود ۲۰۰ سال پیش بر می‌گردد. هرده نیز در شمال شرقی روستا واقع شده و دارای دیوارهایی با ضخامت یک متر و ارتقاع ۴ تا ۵ متر است. مصالح به کار رفته در هر سه قلعه خاک رس بوده اما در ساخت هرده از سنگ‌های درشت هم استفاده شده است. پله هم در شمال غربی ابیانه قرار گرفته و متعلق به محله پل است.

آسیاب‌های روستای ابیانه

    در سمت غرب روستای ابیانه، یعنی در مسیر رودخانه داریون سه آسیاب قدیمی را می‌توانید ببینید که در زبان محلی به آن‌ها "آره" می‌گفتند. این آسیاب‌ها، آره هره، آره میون و آره داریون نام دارند.

خانقاه‌های ابیانه

    یکی دیگر از آثار تاریخی دوره صفوی، خانقاهی است که در گذشته درویشان و صوفیان از آن به عنوان محلی برای برگزاری فعالیت‌ها و گردهمایی‌های مختلف استفاده می‌کردند. ساختمان خانقاه در محله “پ خونه قاه” یا “پس خانقاه” قرار گرفته  و زمان ساخت آن به شاه عباس صفوی بر می‌گردد. دارای سه طبقه مختلف و نمای آجری است و از طاق‌های ضربی برای ساخت سر در ورودی و نقاشی‌های خاص دوره صفوی برای تزئینات آن استفاده شده است.

کاروانسرا و اشترخانه‌‌های ابیانه

    در قدیم در ابیانه هم مانند دیگر مناطق کویری، کاروانسراهایی برای استراحت کاروان‌ها ساخته بودند. در حال حاضر به دلیل سیل، هر سه کاروانسرا موجود در این روستا تخریب شده‌اند. اشترخانه‌ها هم که محلی برای رفت‌و‌آمد کاروان‌های شتر و استراحتگاه مسافران بوده‌اند، دچار سرنوشتی مشابه با کاروانسرا هم شده‌اند.

آب انبارهای ابیانه

    ساخت آب انبار هم مانند کاروانسرا در مناطق کویری امری کاملا رایج بوده است. از این آب انبارها به عنوان محلی برای ذخیره آب باران و برف استفاده می‌شده تا در نیمه دوم سال مورد استفاده اهالی قرار بگیرد. در ابیانه چهار آب انبار وجود دارند که البته دیگر قابل استفاده نیستند.

حمام‌های ابیانه

    ابیانه دو حمام تاریخی در محله بالا و محله پایین دارد که از حمام محله پایین دیگر استفاده نمی‌شود. برای گرم کردن آب حمام از گیاه گون موجود در منطقه استفاده می‌شده است. جالب است بدانید در گذشته خانم‌ها هزینه حمام را با یک قرص نان پرداخت می‌کردند و مردان جوان تا قبل از ازدواج از پرداخت هزینه معاف بودند.

جاذبه‌های طبیعی روستای ابیانه 

    از جاذبه‌های طبیعی ابیانه می‌توان به چشمه‌های جوشان و باغ‌های سرسبز آن اشاره کرد.

چشمه‌های ابیانه

    ابیانه چشمه‌های متعددی دارد که تعدادی از آنها فصلی هستند و شماری هم در تمام طول سال آب دارند. مهم‌ترین منبع تامین کننده آب در غرب روستا، چشمه‌ای است به نام "دو آبی" که در تمام طول سال می‌توان از آب آن استفاده کرد. در همین منطقه، یعنی کمی بالاتر از آسیاب، یک چشمه دیگر به نام "رئیسون" قرار دارد که به اعتقاد مردم از زیر درخت زرشک سرچشمه گرفته است و نوشیدن آب آن باعث افزایش طول عمر خواهد شد. "تاردر" نام چشمه دیگری در شمال ابیانه است که به آن قنات تاردر هم گفته می‌شود.

    از چشمه‌های دیگری که در این روستا وجود دارد می‌توان به پی قستان، وشاسیدرا، پاشت لیل، په کی جا، پاش یووینگا، پال همون بالا در جنوب ابیانه و چشمه پال همون هره، هینزا و کرشک در شش کیلومتری شمال ابیانه اشاره نمود.

باغ‌‌های ابیانه

    در همه جای روستا باغ‌های سرسبزی وجود دارد که در فصل‌های مختلف، چشم‌اندازهای فوق‌العاده‌ای را خلق می‌کنند. در سفر به ابیانه زمانی را هم برای قدم‌زدن در کوچه باغ‌های کنار بگذارید. قدم‌زدن در این کوچه‌های سنگفرش شده در هوای دل‌انگیز پاییزی، یکی از بهترین تفریحات ابیانه است.

جاذبه‌های فرهنگی 

    یکی از جلوه‌های زیبای این روستا جاری‌بودن فرهنگ خاص ابیانه در گوشه‌گوشه روستاست. مردم در هر سن‌و‌سالی که باشند لباس محلی به تن کرده و به زبان محلی صحبت می‌کنند. حتی کسانی که دیگر در روستا زندگی نمی‌کنند، با لباس محلی قدم به ابیانه می‌گذارند. همه این‌ها باعث نوعی یکدستی و یک‌رنگی شده است. خانم‌ها چارقد سفید بر سر می‌اندازند و دامن‌هایی تا پایین زانو و کار شده با تزئینات مختلف می‌پوشند. مردان هم شلوارهای گشاد مخصوص همین منطقه را به تن می‌‌کنند.

تفریحات روستای ابیانه

    در روستای ابیانه حق انتخاب زیادی برای تفریح کردن خواهید داشت:

• گشت‌و‌گذار و عکاسی: در این روستا سوژه‌های زیادی برای عکاسی پیدا خواهید کرد. کوه‌های اطراف، باغ‌ها، کوچه‌های روستا و بنای تاریخی آن تعدادی از این سوژه‌ها هستند که شما می‌توانید از آنها عکاسی کنید.
• طبیعت‌گردی: ابیانه دارای یک طبیعت بسیار زیبا است. این روستا ارتفاعاتی دارد که برای یک کوهنوردی سبک انتخابی عالی هستند. از بالای این ارتفاعات می‌توانید مناظر بی‌نظیری را ببینید.
• پیک‌نیک: اگر دوست دارید که در حاشیه رودخانه پیک نیک کنید، نباید فراموش شود که وسایل مورد نیاز پیک نیک را همراه خود ببرید. کمپ کردن در اطراف رودخانه روستای ابیانه یقینا خاطرات خوبی را برایتان ایجاد می‌نمایند.
• دوچرخه‌سواری: در روستای ابیانه می‌توانید دوچرخه‌سواری کنید اما برای این کار باید هزینه‌ای پرداخت نمایید تا بتوانید از یک دوچرخه‌سواری لذتبخش در اطراف روستا لذت ببرید.
• تورهای گردشگری: مردم ابیانه تورهای را برای  بازدید از روستاها و طبیعت اطراف تدارک دیده‌اند. با شرکت در این تورها علاوه بر خود روستای ابیانه، امکان بازدید از روستاهای اطراف را هم خواهید داشت.

    سوغات ابیانه را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد. قالی، گیوه و دیگر صنایع‌دستی، خشکبار مانند گردو و بادام و ... بخشی از این سوغات هستند. علاوه بر این لبنیات محلی و میوه‌هایی چون سیب و آلو هم توسط اهالی به فروش می‌رسند.

غذاهای روستای ابیانه

    در روستای ابیانه امکان امتحان کردن طعم لذیذ انواع غذاهای محلی برای گردشگران وجود دارد. تعدادی از غذاهای محلی این روستا دارای اسامی عجیبی هستند که احتمال دارد تاکنون به گوش‌تان نخورده باشد. تعدادی از این غذاها هم ممکن است در مناطق دیگر هم وجود داشته باشد اما در اینجا با طعمی متفاوت تهیه شوند. "گپا" نوعی قرمه با گوشت گوسفندی، "کاروانی" غذایی شبیه به کله جوش، "جوبن" تهیه شده از جوی ترش و "آردینه" غذایی که با سبزی‌های محلی  و دوغ آماده می‌شود؛ را باید بخشی از غذاهای محلی ابیانه دانست. سایر غذاهای محلی ابیانه را حلیم جو، برشتوک، حلیم برگ مو، دلمه برگ مو، قلیه، آش کشک، کاچی و … تشکیل می‌دهند.

بهترین زمان برای سفر به ابیانه

    ابیانه از آب ‌و‌ هوایی معتدلی برخوردار است. بالاترین دما در این روستا مربوط به تیرماه و کمترین دمای آن هم مربوط به دی ماه است. از اواخر دی ماه هوا رو به گرمی می‌رود به طوری که در بهار هوای این روستا روستا گرم و مطبوع است و در تیر به اوج گرما می‌رسد. فصل سرما در این روستا فقط مختص ماه‌های زمستان است که به صورت بارش برف خود را نشان می‌دهد.

    بهترین فصل برای سفر به ابیانه بهار و پاییز است که هم هوا بسیار خنک و دلپذیر است و هم مناظر زیبای اطراف فوق‌العاده هستند. البته که زمستان این روستا هم تماشایی است.

مسیر دسترسی به ابیانه

    برای رفتن به ابیانه که در ۳۵ کیلومتری شمال غربی نظنز واقع شده، بهترین راه استفاده از اتوبان خلیج فارس است. این اتوبان قم را به اصفهان متصل می‌کند. در این اتوبان با عبور از شهر کاشان، به خروجی ابیانه خواهید رسید. این خروجی در ۵۰ کیلومتری جنوب کاشان و ۱۸ کیلومتری شمال نطنز قرار دارد. روستاهای هنجن، یارند، کمجان، برزه و طره در همین جاده واقع شده‌اند که باید از آنها عبور کنید. قبل از رسیدن به حریم روستا باید خودروی خود را پارک کرده و پیاده وارد روستا شوید.

کلام آخر

    در مطلب روستای ابیانه: معرفی جامع و راهنمای کامل، هر آنچه را که لازم بود درباره این روستای پلکانی زیبا بدانید بیان کردیم. ابتدا به معرفی این روستا پرداختیم و سپس درباره جاذبه‌ها، بخش‌های مختلف روستا، آداب و رسوم و... این روستا حرف زدیم. اگر نکته دیگری درباره این روستا وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد و یا اگر تجربه بازدید از ابیانه را دارید؛ حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید تا دیگران نیز بتوانند از آن استفاده کنند. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و از خواندن آن لذت ببرید.