برج دختر

آشنایی با برج دختر

    برج میدن (Maiden's Tower) یا برج دختر استانبول، یک ساختمان کوچک اما فریبنده دارد که مانند نگینی بر جزیره‌ای کوچک در میان تنگه بسفر می‌درخشد و باید آن را یکی از جاذبه‌های محبوب گردشگری در شهر استانبول دانست. این برج که با نام لیندر و دامالیس هم آن را می‌شناسند، پیشینه‌اش به دوران بیزانسی ترکیه، یعنی نزدیک هزار سال پیش باز می‌گردد. درست است که استانبول شهر پل‌ها و ساختمان‌های تاریخی است اما قطعا قلعه دختر یا به قول ترک‌ها Kiz Kulesi جایگاه خاصی در میان تمام آنها دارد.

    این برج در دوره‌های مختلف کاربری‌های مختلفی داشته است؛ زمانی به عنوان محل دریافت عوارض، در دوره‌ای به عنوان برج دفاعی و وقت دیگری نیز به عنوان فانوس دریایی از آن استفاده می‌گرده‌اند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در قرن 19 میلادی از این برج به عنوان بیمارستان موقت و ایستگاه رادیویی هم تخت استفاده قرار گرفته است. در حال حاضر برج دختر را به‌عنوان یکی از موزه‌های استانبول می‌شناسند که در خود یک رستورانی نُقلی و دوست داشتنی را نیز جای داده است.

    از آن جا که از ساخت برج دختر، بیش از هزار سال می‌گذرد، طبیعی است که در این هزار سال فراز و نشیب‌ها و اتفاقات زیادی را پشت سر گذاشته باشد. این برج در دوره‌ای  تنها 9 متر ارتفاع و شکلی مربعی داشت؛ اما بر حسب گذر زمان، تغییرات بسیاری پیدا کرد و امروزه وقتی برای بازدید از برج میدن اقدام کنید، با چیزی متفاوت از شکل اولیه آن مواجه خواهید شد.

    در حال حاضر برج دختر سازه‌ای مربعی در پایه است که با بالکنی هشت ضلعی آن را تزئین کرده‌اند. درست در بالای تنها اتاق برج، یک گنبد سنگی خواهید دید که در مرکز آن میله‌ای بلند قرار گرفته است. امروزه ارتفاع کلی برج با احتساب میله به 23 متر تخمین زده می‌شود. لازم به ذکر است که بدنه برج نیز از بتن ساخته شده است.

    در صورتی که خود را به اسکله اوسکودار استانبول برسانید، به آسانی می‌توانید با کمک قایق، فاصله 200 متری تا برج میدن را طی کنید و خود را به این برج زیبا و سفید رنگ برسانید. زمانی که وارد برج و موزه دختر می‌شوید؛ نقاشی‌های دیواری و بزرگ را می‌توانید مشاهده کنید که با کمک آنها از داستان‌های برج دختر سر در بیاورید. سپس باید از پله‌ها بالا رفته و برای صرف غذا به رستوران برج مراجعه کنید. یکی دیگر از ویژگی‌های برج دختر این است که به شما اجازه می‌دهد تا از بالای برج و یا با استفاده از دوربین‌های دوچشمی کنار جزیره، شهر زیبای استانبول را تماشا کنید.

برج دختر استانبول در گذر زمان

    جزیره کوچکی که برج میدن بر روی آن ساخته شده، در زمان‌های بسیار قبل بخشی از سواحل نزدیک تنگه بسفر به حساب می‌آمد اما به مرور زمان از این تنگه جدا شد. و اما داستان ساخت برج دختر از کجا آغاز شد و قدمت این داستان به چه سالی باز می‌گردد؟

    بررسی این موضوع قدری پیچیده به نظر می‌رسد، چرا که تاریخ نشان می‌دهد که از سال‌های خیلی دور و پیش از تولد حضرت مسیح، سازه‌ای برج مانند درست در همین نقطه که برج امروزی قرار دارد، وجود داشته است. همه چیز از آن جا آغاز شد که آلکیبادس  (Alcibiades)، ژنرال و سیاستمدار یونانی در سال 410 قبل از میلاد مسیح، به منظور سر و سامان دادن به کنترل قایق‌های عبوری تنگه بسفر، دستور به ساخت یک برج بر روی این جزیره داد.

    تمام کشتی‌های ورودی از دریای سیاه، برای رسیدن به سواحل شهر قسطنطنیه (استانبول باستانی) باید از کنار این برج عبور می‌کردند و به این ترتیب آمار قایق‌ها در دست حکومت بود و از آنها مالیات و عوارض دریافت می‌شد.

برج دختر در زمان امپراتوری روم شرقی

    برخی از منابع می‌گویند چند سال پس از احداث این برج، در سال 341 پیش از میلاد، یکی دیگر از فرماندهان یونانی به نام چارلز، درست در همین محل و بر بالای ستون‌های مرمرین برج، مقبره‌ای به یاد همسر از دست رفته‌اش بنا کرد. در طی آن سال‌ها برج مورد نظر معماری خاصی نداشت تا آن که هزار و اندی سال از این وقایع فاصله گرفت.

    در سال 1110 میلادی، آلکسیوس یکم امپراتور وقت روم شرقی، دستور داد دو برج مراقبت را در تنگه بسفر بسازند. محل ساخت یکی از این برج‌ها منطقه مانگانا (Mangana) محل کنونی کاخ توپکاپی و بخش اروپایی استانبول و محل ساخت برج دیگر در جزیره کوچک و نزدیکی ساحل آسیایی در نظر گرفته شد. در واقع هدف این پادشاه ایجاد یک  برج مراقبت بود که با کمک آنها رفت و آمد کشتی‌های خارجی را کنترل نماید.

    برجی که بر روی جزیره ساخته شد، دارای یک ساختمان چوبی بود که با دیواری سنگی مورد حافظت قرار می‌گرفت و با زنجیری آهنی به برج دیگر در مانگانا وصل می شد. خود ساختمان نیز با یک دیوار دفاعی به ساحل متصل می‌شد. جالب آن که امروزه بخش‌هایی از این دیوار داخل آب باقی مانده است.

    در اواخر قرن چهاردهم بود که روز به روز بر قدرت حکومت عثمانی افزوده شد، بخش‌های بیشتری از بالکان و سرزمین‌های امپراتوری روم شرقی را در اختیار می‌گرفت و تا اروپا پیش رفت. در طی این سال‌ها جنگ‌های بسیاری درگرفت و عثمانی‌ها پیشروی‌های قابل توجهی انجام دادند که نتیجه آن، فتح قسطنطنیه در سال 1453 میلادی بود.

    پیش از آن که شهر مهم قسطنطنیه به دست حکومت عثمانی و سلطان محمد دوم بیفتد، درگیری‌های بسیاری رخ داد و این شهر 53 روز در محاصره بود. جالب است بدانید که در این مدت برج دختر نیز نقشی نه چندان کوچک داشت و در واقع پایگاه نظامی امپراتوری روم شرقی و جمهوری ونیز در تنگه بسفر بود.

    جمهوری ونیز که سرزمین‌های خود را از دست داده بود و در جنگی طولانی و چند ساله با عثمانی‌ها قرار داشت، به نوعی از متحدان امپراتوری روم شرقی به شمار می‌رفت. در تصویر زیر تصویری بسیار قدیمی و تاریخی از این قلعه زیبا را مشاهده خواهید کرد.

برج دختر در امپراتوری عثمانی

    پس از آن که امپراتوری عثمانی توانست قسطنطنیه را فتح کند، دستور داد تا برج دختر استانبول را با سنگ بازسازی نمایند و چندین توپ درون آن قرار دهند تا به وقت نیاز بتوانند کشتی‌ها و قایق‌های دشمن را مورد هدف توپ قرار دهند و از شهر دفاع کنند. با این همه از این سازه بیشتر به عنوان برج دیده‌بانی و محلی برای برگزاری تشریفات نظامی استفاده می‌شده است.

    چیزی که در حال حاضر از معماری برج باقی مانده را مدیون بازسازی و رسیدگی‌ها در دوره عثمانی هستیم. این برج فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته و بارها ویران شده است. به طور مثال در سال 1510 میلادی برج دختر در اثر زلزله‌ای شدید نابود شد؛ اما چیزی نگذشت که به دستور امپراتور وقت، سلطان سلیم، خسارات آن جبران شد. پس از آن برج دختر با شکل و شمایل تازه‌اش، یک کاربری جدید پیدا کرد و این بار به عنوان فانوس دریایی از آن استفاده کردند.

    توپ‌های که در این جزیره وجود دارند نیز وجهه جنگ طلبانه‌شان را از دست داده‌اند و از آنها هنگام جشن و شادی استفاده می‌کرده‌اند. مثلا هنگامی که سلطان سلیم برای تاج گذاری وارد استانبول شد، در مراسم جشن و پایکوبیش توپ در کردند. یکی از خساراتی که به برج دختر وارد شد حادثه آتش‌سوزی در سال 1719 میلادی بود. در این حادثه دیواره‌های برج دختر همگی سنگی بودند؛ اما بخش‌های داخلی همچنان از جنس چوب بودند. سپس داخل برج، زیر نظر صدراعظم سلطان محمد سوم یعنی داماد ابراهیم پاشا بازسازی شد. در همین زمان بود که گنبدی سُربی و فانوس دریایی از جنس سنگ به برج دختر اضافه شد.

    تا سال‌های 1830-1831 میلادی همه چیز مانند گذشته بود تا اینکه در این سال‌ها بیماری وَبا در میان مردم منطقه شهر قسطنطنیه شیوع پیدا کرد و برج دختر کاربرد جدیدی پیدا کرد. در این دوران برج میدن شاهد زخم‌ها و دردهای افراد مبتلا به وبا بود، چرا که از این برج برای محلی برای قرنطینه بیماران استفاده می‌شد.

    این وظیفه تا سال 1832 میلادی ادامه داشت و پس از آن بار دیگر برج میدن مورد توجه امپراتور قرار گرفت. به دستور سلطان محمود دوم، این برج را بار دیگر بازسازی کردند و آن را به دستور سلطان با خطاطی‌ها و تصاویری از نشان سلطان بر سر در و بخش مرمرین برج تزئین کردند.

    البته روزگار ناملایمتی‌هایش را همچنان ادامه داد و در طی سال‌های 1836 تا 1837 هیبت مرگبار طاعون بر شهر سایه انداخت. طاعون جان 20 تا 30 هزار نفر از شهروندان را گرفت. در این هنگام برج میدن دوباره به عنوان محل قرنطینه به بیماران پناه داد و به کمک مردم شهر آمد. همچنین جالب است بدانید در آخرین سال‌های حکومت امپراتوری عثمانی که آرامش در شهر از بین رفته بود، بار دیگر از توپ‌های جنگی موجود در جزیره برج دختر استفاده شدند و برج دختر هم در سال 1845 میلادی برای آخرین بار با مدیریت شرکتی فرانسوی انجام شد.

برج دختر در جمهوری ترکیه

    کارشناسان تاریخچه این برج را هزار سال تخمین زده‌اند. این برج به گونه‌ای ساخته شده است که در زمان‌های مختلف مورد استفاده قرار بگیرد که خوشبختانه این اتفاق افتاد؛ در زمان جنگ جهانی دوم بود که بازسازی دیگری روی این برج صورت گرفت، این بار قسمت‌های‌های چوبی و پوسیده بنا حذف و بخش‌هایی نیز برای تقویت سازه بتنی برج میدن افزوده شدند.

    کارهای دیگری هم برای حفاظت بیشتر برج انجام گرفت، برای مثال تخته سنگ‌هایی در سال 1943 در اطراف جزیره و برج اضافه شد. به این ترتیب از برخورد موج‌های دریا با بدنه برج دختر جلوگیری کردند و فرسایش آبی سازه هزار ساله را به حداقل رساندند. در همین دوره همچنین تمام وسایل اضافی اطراف و درون برج تخلیه و پاکسازی شدند.

    در اواسط قرن بیستم، یعنی در سال 1959 میلادی، اتفاق جالبی برای برج دختر رقم خورد و جمهوری ترکیه به سراغ این برج تاریخی رفت. نیروی دریایی ترکیه از این برج به عنوان ایستگاه رادار و مرکز کنترل جهت‌یابی دریایی و هوایی استفاده می‌کردند.

وضعیت کنونی برج دختر

    پس از آن که برج دختر دیگر ایستگاه رادیویی منطقه نبود، برای مدت‌ها استقاده‌ای از آن نمی‌شد تا آن که در سال 1995 میلادی شرکتی به نام هاموگلو (Hamoglu) سراغ این برج باستانی رفت و توانست مدیریت آن را به دست بگیرد. طبیعی بود که پیش از هر کاری یک بازسازی اساسی برای ظاهر و تحکیم‌سازی سازه برج نیاز است. همچنین پس از زلزله‌ای که در سال 1997 میلادی رخ داد، شماری ستون فولادی در اطراف برج برای محافظت از آن اضافه شد.

    در پایان پس از پنج سال، درهای برج دختر در سال 2000 میلادی به روی عموم باز شد. امروزه این برج از جمله موزه‌های شهر تاریخی استانبول محسوب می‌شود و با رستوران و کافه‌ای جذاب از بازدیدکنندگان و گردشگران به خوبی پذیرایی می‌کند.

کلام آخر

قصد داشتیم در این مقاله به بررسی تاریخچه کامل و زیبای برج دختر تنگه بسفر شهر زیبای استانبول بپردازیم. برجی که در طول تاریخ به دلیل موقعیت استراتژیک و خاص همواره مورد توجه پادشاهان و حاکمین منطقه بوده است. چه از دوران امپراتوری رم و چه در زمان عثمانیان کاربری‌های مختلفی برای برج در نظر گرفته شده بود. دکوول شما رو دعوت می‌کند تا با بازدید از این برج خود را در برهه‌های تاریخی مختلف حس کنید و به لذت سفر شما در ترکیه افزوده شود. همچنین لطفا نظرات خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.