کنوانسیون رامسر

کنوانسیون رامسر چیست؟

    در این نوشته همانطور که از عنوان پیداست، قصد داریم سیر تا پیاز را درباره کنوانسیون رامسر و این مهم و تاریخی که نام یکی از شهرهای ایران را نیز روی خود دارد؛ بررسی کنیم. ابتدا مختصری درباره پیشینه آن حرف خواهیم زد و سپس اطلاعات مهم دیگر درباره این معاهده و جزئیات آن را بررسی خواهیم کرد. اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید و دوست دارید بیشتر درباره کنوانسیون رامسر بدانید، با ما تا انتهای این مطلب از وب سایت دکوول همراه باشید. 

    کنوانسیون رامسر یکی معاهده تاریخی در حوزه محیط زیست است که با تاکید بر حفاظت از طبیعت جهان کار خود را آغاز کرد. این کنوانسیون در فوریه 1971 در شهر  رامسر بسته شد. در سال 1975 نیز جنبه قانونی پیدا کرد. این معاهده در واقع سعی دارد تالاب‌های دارای اهمیت زیست محیطی را تحت نظارت خود در آورد تا با استفاده از قانون گذاری بیشتر از این تالاب‌ها محافظت کند.

    نام اصلی این معاهده کنوانسیون تالاب‌های بین‌المللی به ویژه به عنوان زیستگاه پرندگان آبزی است که به اختصار به آن کنوانسیون رامسر می‌گویند. در واقع این کنوانسیون را باید قدیمی‌ترین معاهده در زمینه محیط زیست دانست که بر حفاظت از طبیعت جهان تاکید دارد و یک هدف جهان شمول را دنبال می‌کند. تاکید این معاهده بین‌المللی بر روی حفافظت و بهره برداری معقول و منطقی از تالاب‌ها و همچنین فراهم کردن زیستگاه‌های مناسب برای پرندگان آبزی است.

    در حال جاضر پیشرفت این کنوانسیون آنقدر زیاد بوده که شمار زیادی از کشورها را به عضویت خود در آورده و تعداد زیادی تالاب را نیز در به لیست خود اضافه کرده است. از نظر قوانین هم کار خود را گسترش داده و ابعاد بیشتری را در جهت حفاظت از تالاب‌ها و بهره برداری منطقی از آنها به قوانین خود اضافه کرده است. در واقع این معاهده تالاب‌ها را اکوسیستم‌هایی می‌داند که در زندگی بشری اهمیت زیادی دارند و به همین منظور باید از آنها حفاظت شود. شاید برایتان جالب باشد که بدانید کنوانسیون رامسر بعدها نام خود را به کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها تغییر داد اما هنوز هم اکثر مردم جهان آن را به نام قبلیش می‌شناسند. 

پیشینه کنوانسیون رامسر

    شخصی به نام اسکندر فیروز، که رییس وقت سازمان محیط زیست ایران بود؛ تلاش کرد تا این معاهده را برقرار کند. اگرچه نام تالاب بر روی این کنوانسیون است اما تالاب در این معاهده شامل مرداب‌ها، لجن‌زارها و باتلاق‌ها هم می‌شود. حتی طبق تعریفی که از تالاب‌ها در این معاهده شده آب‌های طبیعی و مصنوعی، دائمی و موقت و حتی شور یا شیرین نیز می‌توانند در این لیست قرار بگیرند. بنابراین این کنوانسیون به راحتی می‌تواند زیستگاه‌ها و اکوسیستم‌های مختلفی را در بر بگیرد. 

    ایده اصلی چنین کنوانسیونی از سال 1962 میلادی شکل گرفت اما هشت سال طول کشید تا این ایده خام که در زمان خود بسیار روشنفکرانه بود، تحقق پیدا کند. در طول این هشت سال، یعنی تا سال 1971 میلادی، چندین نشست بین کشورهای مختلف در این خصوص برگزار شد. در نهایت در سال 1971 یا همان 1349 اسکندر فیروز که از او به عنوان پدر محیط زیست ایران یاد می‌شود، توانست این ایده را عملی کند. 

    او در ابتدای امر 18 کشور جهان و برخی از نهادهای غیر دولتی مهم جهان مانند یونسکو و فائو را دور هم در شهر رامسر جمع کرد. آنها قوانین معاهده را تنظیم کردند و در نهایت نیز سند کنوانسیون رامسر به امضای آنها رسید. این اتفاق به میزبانی ایران در روز 13 بهمن سال 1349 در شهر رامسر افتاد و به همین دلیل هم نام رامسر را روی آن گذاشتند. جالب است بدانید مقر اصلی و دائمی این کنوانسیون در کشور سوئیس قرار دارد. 

    شاید برایتان جالب باشد که بدانید تاریخی که این کنواسیون در آن به ثبت رسید را روز جهانی تالاب‌ها نام‌گذاری کردند. اگرچه این معاهده در سال 1971 ثبت شد اما تا سال 1975 جنبه قانونی نداشت. در این سال از نظر قانونی به رسمیت شناخته شد و بنابراین کشورهایی که عضو آن بودند موظف شدند به قوانین ثبت شده در آن عمل کنند. 

همه چیز درباره کنوانسیون رامسر

    متن کنوانسیون رامسر شامل یک مقدمه و 12 ماده است. همچنین یک فهرست از تالاب‌های مهم جهان نیز در این معاهده ذکر شده است. کشورهایی که این سند را امضا کرده‌اند، وظیفه دارند تالاب‌های مهم کشورشان را از نظر زیست محیطی شناسایی کنند و نقشه‌های اصلاحی به منظور حفظ، نگهداری و همچنین بهره برداری صحیح از این تالاب‌ها بکشند. 

    وظیفه دیگر کشورهای عضو این است که برنامه‌هایی برای افزایش پرندگان آبزی در این تالاب‌ها بریزند و این برنامه‌ها را به مرحله اجرا برسانند. این کشورها همچنین باید برای حفاظت از پرندگانی که از قبل در این تالاب‌ها زندگی می‌کنند نیز باید تسهیلات و امکانات لازم را فراهم نمایند. در ایران سازمان محیط زیست نماینده این کنوانسیون است و طبیعتا مسئولیت تمام مواردی که در بالا ذکر شد را بر عهده دارد. این سازمان یک کمیته به نام کنوانسیون رامسر تشکیل داده است که نمایندگانی از وزارت علوم، وزارت نفت، وزارت امورخارجه، وزارت جهاد کشاورزی و همچنین دو نماینده غیر دولتی عضو آن هستند. 

    از کشورمان 22 تالاب در کنوانسیون رامسر ثبت شده است که از میان آنها می‌توان به تالاب‌های «شورگل، یادگارلو و درگه سنگی»، «مجموعه تالاب انزلی»، «شادگان، خورالامیه و خورموسی»، «نیریز و کمیجان»، «انتهای جنوبی هامون پوزک» و «هامون صابری و هامون هیرمند» اشاره کرد. موارد ذکر شده در معرض تغیرات زیستی هستند و به همین دلیل هم نامش در فهرست مونتروی کنوانسیون به ثبت رسیده است. 

    اما دلیل اصلی تاکید این سازمان بر روی تالاب‌ها این است که تالاب‌ها اهمیت زیست محیطی و اکوسیستمی بسیار بیشتری نسبت به جنگل‌ها و سایر طبیعت دارند. همچنین تالاب‌ها بیشتر در معرض تغییر قرار می‌گیرند و تغییرات آنها نیز بر روی کل اکوسیستم اعم از تمام حیوانات و انسان‌ها تاثیر می‌گذارد. در طول این سال‌ها قوانین کنوانسیون رامسر ابعاد جامع‌تر و گسترده‌تری را در بر گرفته و همانطور که بالاتر هم ذکر شد از نظر وسعت و تعداد تالاب‌ها  تعداد کشورهای عضو نیز بسیار گسترش پیدا کرده است. 

    بسیاری از تالاب‌های جهان در حال نابودی است و در معرض تغییرات زیستی قرار دارد. این دسته از تالاب‌ها را در فهرست مونتروی کوانسیون رامسر یا همان لیست قرمز قرار می‌دهند. جالب است بدانید تا اوایل سال 2012، 48 سایت تالابی از 27 کشور جهان در این فهرست قرار گرفته بود و باید برای احیای آنها راهکارهایی اندیشیده می‌شد. کشورهای یونان با هفت تالاب، ایران با شش تالاب و جمهوری چک با چهار تالاب به ترتیب بیشتر تالاب‌های در معرض تغییر زیستی را در این لیست داشتند. جالب‌تر اینکه 32  تالاب از 20 کشور جهان نیز به دلیل بهبود شرایط زیستی از این لیست خارج شدند و این مساله اهمیت کنوانسیون را نشان می‌دهد. 

    کنوانسیون رامسر معیارهای جدیدی را برای شناسایی و تالاب‌ها اضافه کرده است که در ادامه به برخی از این معیارها اشاره خواهیم کرد:

• گروه A: جاهایی که شامل انواع تالاب شاخص، كمياب يا منحصر بفرد شود.
• معيار ۱: تالابي از نظر بين‌المللی اهميت دارد که نمونه‌ای طبيعی يا تقريبا طبيعی از انواع تالاب‌های شاخص، كمياب يا منحصر به فرد را شامل شود، که در جغرافيای زيستی مربوطه بتوان آن را پیدا کرد.
• گروه B: مكان‌هايی که براي حفظ تنوع زيستي اهميت بين‌المللی دارند.
• معیار 1: معيارهایی که در ارتباط با گونه‌ها و جوامع اكولوژيكی باشد. 
• معيار ۲: تالابی از نظر بين‌المللی اهميت دارد که بتواند از گونه‌هاي آسيب پذير یا در خطر انقراض يا در خطر انقراض بحراني و يا جوامع اكولوژيكي در معرض تهديد پشتيبانی كند.
• معيار ۳: تالابی از نظر بين‌المللی اهميت دارد که بتواند از شماری گياه يا جانور كه براي حفظ تنوع زيستی يك منطقه جغرافیایی زيستی خاص اهميت دارند پشتيبانی كند.
• معيار ۴: تالابی از نظر بين‌المللی اهميت دارد که بتواند از گونه‌هاي گياهي يا جانوری پشتيباني كند كه در مرحله بحرانی از چرخه زيستی خود قرار دارند.
• همچنین معیارهای ویژه‌ای بر اساس پرندگان آبی و ماهی‌ها نیز اضافه شده است که در این معاده می‌توانید بخوانید.

کلام آخر

    در مطلب کنوانسیون رامسر هر آنچه را که لازم بود درباره این معاهده بین‌المللی بدانید بیان کردیم. خوشبختانه این معاهده که با نام یکی از شهرهای ایران مزین شده و با تلاش پدر محیط زیست ایران به ثمر نشده است، تاکنون توانسته تالاب‌های زیادی را شناسایی کند. برخی از آنها را در لیست قرمز خود قرار دهد و با تلاش اعضایش برخی را از لیست قرمز در آورد. اهمیت این کنوانسیون بین‌المللی که دفتر اصلیش در کشور سوئیس قرار دارد آنقدر زیاد است که سالانه اعضای جدیدی به آن اضافه می‌شوند و کشورهای زیادتری خود را موظف می‌دانند با رعایت قوانینش تالاب‌های خود را به عنوان یکی از اصلی‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی حفظ کنند و از خطر تغییر اکوسیستم نجات دهند. 

    امید است روزی تمام مردم این جهان از این کنوانسیون و ماده‌ها و قوانینش آگاه شوند و در جهت حقظ تمام اکوسیتم‌های طبیعی جهان گام بردارند. اگر نکته دیگری درباره کنوانسیون رامسر وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد، حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده کنید.