حافظیه شیراز

راهنمای بازدید از آرامگاه حافظ

    شیراز، شیراز زیبا و دوست داشتنی، شهر شاعران و هنرمندان پر از جاذبه‌هایی است که هیچ کدام نیاز به معرفی ندارند. یکی از این جاذبه‌ها که سالانه عده زیادی گردشگر برای بازدید از آن راهی شیراز می‌شوند، حافظیه است. آرمگاه حافظ شیرازی، شاعر پر آوازه و مشهور ایرانی که به حق می‌توان آن را معروف‌ترین شاعر تاریخ ایران دانست؛ یکی از این جاذبه‌هایست که در این مقاله قصد داریم درباره آن حرف بزنیم.

آرامگاه حافظ، به فرمان رضا شاه بازسازی شد و به شکل امروزیش در آمد. علی اصغر حکمت، وزیر آموش و پرورش بر اساس طرحی از آندره گدار کار بازسازی این بنا را آغاز کرد. در واقع این بازسازی در سال 1314 را باید آخرین اقدام برای بازسازی حافظیه دانست. تا قبل از آن بارها و بارها در دوره‌های مختلف از جمله تیموری، صفوی، افشاری و زندیه این بنا مورد بازسازی قرار گرفته است. اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، با ما تا انتهای این مطلب از وب سایت دکوول همراه باشید.

معرفی آرامگاه حافظ

    حافظیه، آرامگاه خواجه حافظ شیرازی است که در شمال شهر شیراز از استان فارس قرار گرفته است. در واقع  این جاذبه گردشگری در نزدیکی دروازه قرآن قرار دارد. با ده دقیقه پیاده‌روی می‌توانید خود را از این دروازه به حافظیه برسانید. همچنین باغ ارم، مسجد نصیر الملک و بسیاری دیگر از جاذبه‌ های گردشگری شیراز در نزدیکی این مقبره قرار دارند.

    سالانه شاهد اجرای مراسمات زیادی در حافظیه هستیم زیرا این شاعر بزرگ، جایگاه ویژه‌ای در قلب تمام ایرانیان خصوصا مردم شیراز دارد. در ایران هیچ خانه‌ای را نمی‌توانید پیدا کنید که یک نسخه از دیوان حافظ در خانه‌اش نباشد. اگر چه شیراز پر از زیبایی و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی است اما نمی‌توان این مساله را هم انکار کرد که شاعرانی مانند حافظ، سعدی، خواجوی کرمانی و ... نیز نقش پر رنگی در معروفیت این شهر ایفا کرده‌اند.

    خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاالدین حافظ شیرازی، در واقع شاعر قرن هشتم بوده که در سال 727 هجری قمری در شیراز دیده به جهان گشود. 65 سال در این شهر زیست و در سال 792 هجری قمری در همین شهر در گذشت. با وجود گذشت قرن‌ها از تولد و مرگ این پدیده ادب پارسی، هنوز هم باید او را یکی از غزل سرایان شگفتی ساز دانست که اشعارش نه تنها به گوش تمام ایرانیان رسیده، بلکه شهرت جهانی پیدا کرده است.

مختصری از تاریخچه آرامگاه حافظ

    حافظ در سال 692 هجری قمری دار فانی را وداع گفت اما آرامگاهش را 64 سال بعد، یعنی در سال 856  میلادی ساختند. در ابتدای امر شخصی به نام محمد یغمایی که وزیر میرزا ابوالقاسم گورکانی حاکم فارس بود، ساخت این آرامگاه را آغاز نمود. یک سازه گنبدی شکل با یک حوض بزرگ جلوی آن که آبش هم از طریق جریان آب رکن‌آباد تامین می‌شود، آرامگاه ابتدایی حافظ را تشکیل می‌دادند.

    زمانی که حکومت صفویه در ایران دایر شد، شاه عباس دستور مرمت آرامگاه را داد. در زمان حکومت افشاریان نیز بار دیگر این سازه مرمت شد. اما در زمان حکومت زندیه علاوه بر مرمت، چیزهایی نیز به این بنا اضافه شد. تالاری با چهار ستون سنگی را در جلوی مقبره ساخته شد که دو درب جلو و عقب داشت. دو اتاق نیز در دو قسمت این تالار به بنا اضافه شدند. در این زمان یک باغ سرسبز نیز در محوطه جلوی مقبره ساخته شد. اضافه شدن یک سنگ قبر مرمر قرمز به مقبره را نیز می‌توان دیگر تغییر در این زمان دانست.

    اما تغییرات آرامگاه در دوره زندیه متوقف نشد و بعد از آن هم ادامه داشت. این بنا بار دیگر در سال 1273 توسط شخصی به نام تهماسب میرزا مویدالدوله، حاکم وقت فارس مرمت شد و در سال 1295 نیز یک کوشک چوبی بدان اضافه شد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در سال 1317، شخصی به نام ملاشاه جهان زرتشتی ملقب به اردشیر که یک زرتشتی خوش قلب بود؛ تصمیم به ساخت یک آرامگاه باشکوه برای خواجه حافظ شیرازی گرفت اما هنوز کارش به پایان نرسیده بود که یک مذهبی متعصب به این بهانه که آرامگاه به نباید به دست فردی که مسلمان نیست ساخته شود، دستور به تخریب آن داد.

    پس از این واقعه شاهزاده ملک منصور شعاع السلطنه، فرزند مظفرالدین شاه دستور ساخت ضریح آهنی پیرامون مقبره حافظ را صادر کرد. در نهایت رضا شاه پهلوی دستور ساخت آرامگاه امروزی را صادر نمود که تا امروز هم پاپرجا مانده است. همین تاریخچه مختصر نشان می‌دهد که حافظ چقدر برای ایرانیان اهمیت داشته و همیشه مورد توجه و احترام بوده است. به گونه‌ای که همه سلسله‌هایی که پس از این شاعر بزرگ روی کار آماده‌اند سعی در حفظ و مرمت آرامگاه او داشته‌اند.

آشنایی با بخش‌های مختلف حافظیه

    زمانی که وارد حافظیه می‌شوید انگار موجی از انرژی خوب و آرامش وارد بدنتان خواهد شد. فقط کافی است لحظه‌ای چشمتان را ببندید و تصور کنید که در کنار بزرگ‌ترین غزل سرای تاریخ ادبیات ایران ایستاده‌اید. در کنار کسی که همیشه دیوانش در سفره هفت سین و سفره یلدای ما ایرانیان جایگاه ویژه‌ای داشته است. غرق در شعف و هیجان نمی‌شود؟ جدا از این آرامشی که به دلیل وجود مقبره این شاعر در دل‌ها برقرار می‌شود خود آرامگاه نیز بسیار زیباست و بخش‌های جذابی برای بازدید دارد. در ادامه این مطلب قصد داریم چرخی در حافظیه شیراز بزنیم. با ما همراه باشید.

    ابتدا باید وارد صحن یا حیاط جنوبی شوید. نارنجستان‌های زیادی در شرق و غرب این حیاط طراحی شده و زمانی که وارد آن می‌شوید بوی نارنج در مغزتان می‌پیچید. یک مسیر پیاده روی همراه با یک بلوار سرسبز و پر از گل در این صحن وجود دارد که باید آن را ادامه دهید تا به ایوانی برسید که با حدود 18 پله از سطح حیاط فاصله گرفته است. در اطراف این مسیر باغچه‌های سرو و کاج و دو حوض مستطیلی نیز وجود دارد که زیبای محیط را دو چندان کرده است.

    در ورودی به آرامگاه حافظ در جنوب صحن قرار دارد. این در به سوی خیابان گلستان باز می‌شود. سازه بعدی که در این آرامگاه وجود دارد تالار حافظیه است. یک ایوان بزرگ که بالاتر هم درباره‌اش حرف زدیم شما را به این تالار می‌رساند. در مسیر رسیدن به این تالار 20 ستون سنگی سر راهتان قرار دارد. تالار حافظیه 56 متر طول و هشت متر عرض دارد و وسط آن چهار ستون خواهید دید که در زمان زندیه در این تالار ساخته شده است.

    در دو طرف تالار دو اتاق وجود دارد که سر درشان را با اشعار حافظ مزین کرده‌اند. معماری این تالار را می‌توان ترکیبی از معماری هخامنشی و زندیه دانست. از دیگر سازه‌های موجود در حافظیه شیراز می‌توان به آرامگاه قوام اشاره کرد. قوام السلطنه یکی از سیاستمداران معروف ایرانی بوده است که جسدش را در مجاورت لسان الغیب به خاک سپرده‌اند. در واقع  این قوام را در سمت چپ تالار در یک اتاق بزرگ به خاک سپرده‌اند.

    زمانی که از ایوان و تالار عبور کنید به صحن شمالی مجموعه خواهید رسید. این صحن در زمان حیاط حافظ شیرازی یک قبرستان بوده و این شاعر را هم زمان فوتش در همین قبرستان به خاک سپرده‌اند. اما امروزه آن را به یک صحن زیبا تبدیل کرده‌اند که اطرافش را حوض‌های بزرگ مستطیلی، درختان سرو و کاج و باغچه‌های نارنج تزیین کرده است. روی دیوار شمالی این بیت زیبا از حافظ ذکر شده است: "سحرم هاتف میخانه به دولت خواهی/ گفت باز آی که دیرینه این درگاهی" در این صحن همچنین ساختمان‌هایی مانند ساختمان‌های حافظ‌شناسی، کتابخانه، فروشگاه محصولات فرهنگی و چایخانه سنتی وجود دارند.

    مقبره حافظ نیز در همین قسمت شمالی قرار گرفته است. پنج ردیف پله مدور این آرامگاه را از سطح زمین فاصله داده است. از ویژگی‌های این مقبره می‌توان به ستورن‌های زیبایی دورتادور آرامگاه و یک گنبد سبز رنگ و زیبا اشاره کرد. نمای بیرونی گنبد را با ورقه‌های مسی تزئین شده است. داخل گنبد نیز به اشعار حافظ مزین شده است. کنار مقبره حافظ افراد مهم و سرشناس دیگری مانند شیخ محمد شیرازی (شاعر)، فرصت الدوله شیرازی (شاعر)، حاج ملا علی سمنانی (عارف) و ... به خاک سپرده شده‌اند.

    بخش بعدی آرامگاه حیاط غربی و مقبره الشعرا است. یک حیاط سرسبز با حوضی کوچک که پیکر افراد سرشناسی همچون دکتر لطفعلی صورتگر(شاعر)، رسول پرویزی (نویسنده و داستان‌نویس)، استاد جواد مصلح (فیلسوف)، محمد خلیل رجایی (استاد حکمت و ادب)، دکتر مهدی حمیدی شیرازی (شاعر و استاد دانشگاه)، دکتر عبدالوهاب نورانی وصال (استاد دانشگاه)، دکتر علی‌محمد مژده (استاد دانشگاه)، استاد حمید دیرین (موسس و رییس انجمن خوشنویسان فارس)، استاد نورالدین رضوی سروستانی (از بزرگان آواز و موسیقی اصیل ایرانی)، دکتر سید ابوطالب فنایی (نویسنده، مترجم و شاعر) را در خود جای داده است.

    بخش آخر آرامگاه نیز حیاط شرقی است که شماری طاق‌نمای زیبای مزین شده به اشعار حافظ در آن به چشم می‌خورد. تعداد این طاق‌نماها به عدد 14 می‌رسد. به طور کلی آرامگاه حافظ را می‌توان یک مجموعه جذاب گردشگری دانست که گردشگران در بازدید از آن با یک تیر چند نشان می‌زنند. هم سری به خواجه حافظ شیرازی می‌زنند و هم اوقاتی را در مجموعه‌ای زیبا می‌گذرانند.

نکات مهم درباره آرامگاه حافظ

• بهترین زمان بازدید از حافظیه شیراز فصل بهار خصوصا اردیبهشت ماه است. شیراز در این ماه طبیعت فوق‌العاده زیبا و هوای فوق‌العاده مطبوعی دارد و حافظیه هم از این قائده مستثنی نیست.
• مسیر دسترسی به حافظیه شیراز به این صورت است که باید خود را به خیابان گلستان شهر شیراز، بین چهار راه ادبیات و چهار راه حافظیه برسانید. اگر بخواهید با مترو یا اتوبوس به این جاذبه گردشگری بروید باید خود را به ایستگاه متروی زندیه و ایستگاه حافظیه در اتوبوس‌های پایانه خط شهید دستغیب به بلوار نارنجستان برسانید.
• در نزدیکی حافظیه جاذبه‌های گردشگری زیادی برای بازدید وجود دارد که از میان آنها می‌توان به دروازه قرآن، باغ جهان، موزه هفت‌تنان، پارک کوهپایه، آرامگاه سعدی، باغ ارم، باغ نارنجستان قوام، مسجد نصیرالملک و ... اشاره کرد.
• آرامگاه حافظ در تاریخ 18 آذر 1354 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

کلام آخر

    در مطلب راهنمای بازدید از آرامگاه حافظ هر آنچه را که لازم بود درباره این جاذبه مهم گردشگری که هم جنبه تاریخی و هم جنبه معنوی دارد؛ بیان کردیم. نمی‌توان به شیراز رفت که به آرامگاه حافظ سر نزد و غزلی زیبا بر سر مزار این شاعر دوست داشتنی نخواند. این آرامگاه بارها و بارها توسط حاکمان مختلف مرمت شده و این نشان می‌دهد که در همه این دوره‌ها حافظ چه جایگاهی در دل ایرانیان داشته است. جایگاهی که با گذشت زمان خدشه دار نمی‌شود.

    اگر نکته دیگری درباره آرامگاه حافظ وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد؛ حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده کنید. در پایان این نوشته را با دو بیت از لسان الغیب به پایان خواهیم رساند.

بیا که قصر امل سخت سست بنیادست                                                                                بیار باده که بنیاد  عمر  بر  بادست

غلام  همت  آنم  که  زیر  چرخ   کبود                                                                                     ز هر چه رنگ تعلق  پذیرد  آزادست