هر زمستان، افراد زیادی در کوه‌های سرتاسر جهان بر اثر هیپوترمی جان خود را از دست می‌دهند. در زمستان و در شرایطی که در کشور پر از کوهستان خودمان ایران داریم همواره کوهنوردان و طبیعت گردان در معرض هیپوترمی قرار می‌گیرند. حال در صعود یک روزه به قله توچال باشد یا در صعودهای جدی همانند صعودهای خط الراسی یا صعود زمستانی به قله دماوند. پس آشنایی با هیپوترمی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این مقاله از دکوول: رسانه ادونچر و کوهنوردی ایران همراه شماست تا به بررسی کامل هیپوترمی بپردازد. پس با ما همراه باشید.
فهرست:
هیپوترمی: مرگ ناشی از سرما
در شرایط سرد و مرطوب، بدن می‌تواند به سرعت گرما را از دست بدهد. لباس‌های محافظ هوا را به دام می‌اندازند، که به عنوان عایق عمل می‌کند، اما اگر لباس‌ها اشباع شوند، عایق به شدت کاهش می‌یابد. بدون محافظت در برابر باد، از دست دادن گرما می‌تواند حتی سریع‌تر شود.
با سرد شدن بدن، رگ‌های خونی منقبض می‌شوند و جریان خون به اندام‌ها کاهش می‌یابد، که منجر به از دست دادن حس در دست‌ها و پاها می‌شود. لرزیدن گرما تولید می‌کند و به طرز چشمگیری مؤثر است، اما از نظر مصرف انرژی گران است، به طوری که یک کوهنورد ناآماده، گرسنه یا آسیب دیده برای حفظ گرمای مرکزی خسته می‌شود و به سمت بی‌هوشی و در نهایت مرگ پیش می‌رود.
عواملی که به خطر ابتلا به هیپوترمی کمک می‌کنند عبارتند از:
- لباس مرطوب – ناشی از تعریق در حین فعالیت
- لباس خیس – ناشی از باران یا برف
- لباس ضد باد یا عایق ناکافی
- غذا و مایعات ناکافی قبل و در طول فعالیت
- بی حرکت ماندن برای مدت طولانی. در کمتر از 15 دقیقه، اگر بی حرکت بمانید، می‌توانید سرد شوید، مگر اینکه لایه‌های اضافی اضافه کنید.
- روحیه ضعیف. ترس، تردید، عدم اطمینان یا شوک همگی می‌توانند در این امر نقش داشته باشند.
- آسیب یا بیماری
- خستگی. این ممکن است به دلیل یک مسیر بیش از حد بلندپروازانه باشد.
- نبود پناهگاه
- شرایط آب و هوایی شدید. به عنوان مثال، بادهای شدید یا برف عمیق می‌تواند سفر را خسته کننده یا حتی غیرممکن کند.
اقداماتی برای جلوگیری از ابتلا به هیپوترمی
برای جلوگیری از هیپوترمی، آمادگی کامل و داشتن تجهیزات مناسب ضروری است. لباس‌های پوسته و عایق، از جمله کلاه و دستکش اضافی، نقش حیاتی در حفظ گرمای بدن دارند. همیشه یک ژاکت لحاف مصنوعی همراه داشته باشید که بتوانید در مواقع توقف برای غذا خوردن یا در شرایط اضطراری روی سایر لباس‌ها بپوشید. تغذیه مناسب نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. قبل و در طول فعالیت‌های فضای باز، از مصرف غذا و نوشیدنی کافی اطمینان حاصل کنید. تنقلات پرانرژی را در جیب‌های قابل دسترس قرار دهید تا بتوانید به طور منظم میان‌وعده بخورید.
در برنامه‌ریزی مسیرهای خود، محافظه‌کار باشید. به یاد داشته باشید که اضافه کردن به مسیر آسان‌تر از کوتاه کردن آن است. همیشه یک کیسه بیواک اضطراری و پناهگاه گروهی همراه داشته باشید تا در صورت نیاز به پناهگاه اضطراری دسترسی داشته باشید. این اقدامات پیشگیرانه می‌توانند به شما در حفظ ایمنی و جلوگیری از هیپوترمی در شرایط سرد و مرطوب کمک کنند.
نکات مهم در پیشگیری از هیپوترمی
مدیریت تعریق
- تعریق در حین فعالیت‌های سنگین کوهنوردی اجتناب‌ناپذیر است. اما تعریق بیش از حد می‌تواند لباس‌ها را خیس کرده و خطر هیپوترمی را افزایش دهد.
- برای مدیریت تعریق، از لباس‌های زیر با قابلیت جذب رطوبت (مانند پشم مرینوس یا الیاف مصنوعی) استفاده کنید.
- در صورت امکان، در فواصل کوتاه استراحت کنید و لباس‌های خیس را تعویض کنید.
- تنظیم سرعت حرکت و شدت فعالیت به گونه‌ای که تعریق بیش از حد ایجاد نشود.
تغذیه و هیدراتاسیون مناسب
- بدن برای تولید گرما به انرژی نیاز دارد. بنابراین، مصرف منظم غذاهای پرکالری و پرانرژی در طول کوهنوردی ضروری است.
- کم‌آبی بدن نیز می‌تواند خطر هیپوترمی را افزایش دهد. بنابراین، به طور مرتب آب و مایعات گرم بنوشید.
- حمل فلاسک با نوشیدنی گرم در کوهنوردی های زمستانه.
توجه به شرایط آب و هوایی
- قبل از شروع کوهنوردی، شرایط آب و هوایی را به دقت بررسی کنید و برای هرگونه تغییر ناگهانی آماده باشید.
- در صورت پیش‌بینی هوای سرد، باد شدید یا بارش برف، از کوهنوردی خودداری کنید یا برنامه خود را تغییر دهید.
- آگاهی از تاثیر ارتفاع و باد بر حس سرما.
اهمیت همراه داشتن تجهیزات مناس
- علاوه بر لباس‌های عایق و ضدآب، تجهیزات دیگری مانند کلاه، دستکش، جوراب‌های ضخیم، عینک آفتابی، کرم ضدآفتاب و پماد لب را همراه داشته باشید.
- همیشه یک کیسه بیواک اضطراری و پناهگاه گروهی را در کوله‌پشتی خود قرار دهید.
- حمل کمک های اولیه مناسب برای کوهنوردی
آموزش و آگاهی
- در دوره‌های آموزشی کوهنوردی شرکت کنید و اطلاعات خود را در مورد هیپوترمی و سایر خطرات کوهستان افزایش دهید.
- به علائم اولیه هیپوترمی در خود و همراهانتان توجه کنید و در صورت مشاهده هرگونه علامت، اقدامات لازم را انجام دهید.
- یادگیری استفاده از نقشه و قطب نما و همچنین جی پی اس.
با رعایت این نکات، می‌توانید خطر هیپوترمی را در کوهنوردی به حداقل برسانید و از یک تجربه ایمن و لذت‌بخش در طبیعت لذت ببرید.
علائم و نشانه‌های هیپوترمی
در مراحل اولیه هیپوترمی، ممکن است فرد علائم زیر را تجربه کند:
- تلو تلو خوردن: عدم تعادل و مشکل در راه رفتن
- من‌من کردن: گفتار نامفهوم و بریده بریده
- بدخلقی: تحریک‌پذیری و غرغر کردن
- دست و پا چلفتی شدن: ناتوانی در انجام حرکات ظریف و دقیق
- لرزیدن: لرزش غیرقابل کنترل بدن
- تغییرات شخصیتی: به ویژه سکوت و گوشه‌گیری
- دمای پایین بدن: دمای بدن پایین‌تر از حد طبیعی، اما معمولاً بالاتر از 32 تا 33 درجه سانتیگراد (90 تا 92 درجه فارنهایت)
علاوه بر این موارد، ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر نیز مشاهده شود:
- بی‌حالی
- بی‌تفاوتی
- کاهش تصمیم‌گیری منطقی
- لغزش و زمین خوردن.
توجه به این نکته ضروری است که علائم هیپوترمی می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید فوراً اقدامات لازم برای گرم کردن فرد و جلوگیری از پیشرفت هیپوترمی انجام شود.
علائم و نشانه‌های هیپوترمی شدید
- دمای بدن زیر 32 درجه سانتیگراد (90 درجه فارنهایت)
- توقف لرزیدن، همراه با عدم هماهنگی شدید
- عدم انسجام گفتار و تفکر (گیجی و هذیان)
- پارادوکس لباس درآوردن (فرد به طور غیرمنطقی احساس گرما می‌کند و شروع به درآوردن لباس‌های خود می‌کند).
مقابله با هیپوترمی
پس از مشاهده هیپوترمی خفیف تا شدید در افراد بلافاصله باید اقدامات کافی برای جلوگیری و پیشگیری از آسیب‌های بیشتر را باید بگیرید. در این بخش با تقسیم هیپوترمی به دو بخش هیپوترمی خفیف و شدید قصد داریم به بعضی از این اقدامات اشاره کنیم.
درمان هیپوترمی خفیف
- از منطقه سرد خارج شوید.
- لباس‌های عایق بیشتری بپوشید.
- لباس‌های زیر خیس را با لباس‌های خشک جایگزین کنید.
- برای تولید گرما، به صورت کوتاه مدت ورزش کنید.
- کم‌آبی بدن را درمان کرده و اطمینان حاصل کنید که انرژی کافی در دسترس است.
درمان هیپوترمی شدید
فردی که دچار هیپوترمی شدید شده در وضعیت بحرانی قرار دارد. به دلیل احتمال فیبریلاسیون بطنی (اختلال در ریتم قلب)، باید با دقت بسیار زیاد درمان شود. بهترین درمان شامل محافظت از فرد در برابر عوامل محیطی و گرم کردن او در همان محل است.
اقدامات اضافی برای درمان هیپوترمی
- توقف، عایق، تغذیه: همانطور که پیش‌تر گفته شد، در صورت مشاهده علائم هیپوترمی، فوراً توقف کنید، فرد را با لباس‌ها و پتو عایق کنید، و به او غذا و نوشیدنی گرم بدهید.
- ارزیابی وضعیت: اگر پس از این اقدامات بهبودی مشاهده شد، از کوتاه‌ترین مسیر به سمت پایین تپه حرکت کنید.
- درخواست کمک: اگر بهبودی مشاهده نشد، قربانی را تا جایی که می‌توانید با تجهیزاتی که دارید عایق کنید و فوراً با تیم نجات کوهستان تماس بگیرید.
کلام آخر
هیپوترمی، یا افت دمای بدن، وضعیتی خطرناک و حتی مرگبار است که در اثر قرار گرفتن در معرض سرما ایجاد می‌شود. پیشگیری و آگاهی از علائم آن، کلید حفظ ایمنی در شرایط آب و هوایی سرد است. با رعایت نکات ساده‌ای مانند پوشیدن لباس‌های مناسب، تغذیه کافی، و برنامه‌ریزی دقیق، می‌توان از این خطر جدی جلوگیری کرد. به یاد داشته باشید که در صورت مشاهده علائم هیپوترمی، اقدامات سریع و صحیح می‌تواند جان افراد را نجات دهد.
اینجا دکوول است رسانه ادونچر و کوهنوردی ایران و قصد داشتیم شما را با یکی از رایج‌ترین مشکلات پزشکی که می‌تواند در زمستان آسیب‌های شدیدی به کوهنوردان وارد کند آشنا سازیم. با ما همراه باشید.
یوسف تقی زاده
علاقه شخصی من به کوهنوردی و صعودهای بلند هیمالیایی منجر شد که به شکل حرفه‌ای این ورزش رو دنبال کنم و به سمت مربی شدن و راهنمای کوهستان شدن برم.
