بازی‌ها به عنوان یک رفتار اجتماعی، آینه‌ای از هنجارها و آداب و رسوم جامعه در قالب و محتوا هستند. آنها از فعالیت‌های اساسی برای کودکان به شمار می‌آیند، و مجموعه‌ای از نیازهای ضروری کودکان در فعالیت‌های هیجانی برای آنها در مسیر رشد و تکامل قرار دارد. در واقع بازیهای کودکانه فراموش شده نقش مهمی در رشد جسمی و ذهنی کودکان داشته و دارند. این بازی‌ها که در دهه‌های 60 و 70 به صورت گروهی و بیرونی (به معنی بازیهایی که در کوچه و محله و پارک و حیاط منازل به صورت دسته جمعی انجام می‌شد) صورت می‌گرفت، گذشته از یک سرگرمی صرف از مهمترین عوامل مورد نیاز برای رشد و آماده سازی کودکان برای بزرگسالی نیز برخوردار هستند.
بچه‌هایی که در دهه‌های گذشته شانس پیوستن و تجربه حضور در بازیهای کودکانه فراموش شده امروزی را دارند، از طریق بازیهای به ظاهر ساده، توانسته‌اند مهارت‌های فردی و اجتماعی ضروری‌ای را که برای زندگی آینده خود لازم داشتند، کسب نمایند. امروزه بسیاری از کارشناسان آموزشی و مربیان مهد و دوره ابتدایی از گنجاندن بازیهایی از همان جنس در آموزش کلاس درس بسیار حمایت می‌کنند.
بازیهای کودکانه فراموش شده که مجموعه‌ای از بازیهای ساده اما بسیار تاثیرگذار و سازنده هستند، نه تنها یادگیری مهارت‌های حیاتی زندگی را برای کودکان تسهیل می‌نمایند، بلکه از طریق تعاملات اجتماعی و حضور کودکان در گروه‌های هم سن نیز، باعث ایجاد شدن حس شادی و خوشحالی می‌گردد و تعلق داشتن به اجتماع هم سن و سالها افزایش دهنده حس اعتماد بنفس در کودکان می‌شود.
در ادامه‌ی این مطلب، از سری مطالب وب سایت دکوول در خدمت شما عزیزان هستیم، تا به بازیهای کودکانه دهه‌های پیشین که امروزه به ندرت توسط کودکان شهرشین شناخته و بازی می‌شود، از طریق مروری بر خاطرات گذشته نگاهی متفاوت کنیم. بازیهایی مانند: گرگم به هوا و لی‌لی و الک دولک و هفت سنگ و ...
خالی از لطف نیست تا نگاهی به تاثیرات مثبت و مزایایی که این بازیهای کودکانه فراموش شده بر کودکان دارند بیاندازیم و برای عزیزانی که تمایل دارند برخی از این بازی‌ها را به کودکان خود بیاموزند نیز، آموزش‌های کوتاهی را ارائه نماییم.
آنچه میخواهید درباره بازیهای کودکانه فراموش شده بدانید:
بازیهای کودکانه فراموش شده و مروری بر خاطرات
چند دقیقه‌ای باقی مانده بود تا زنگ آخر به صدا در آید؛ این دقایق برایمان طولانی‌ترین لحظات عمر محسوب می‌شد! شوقی وصف ناپذیر به خروج از مدرسه و رسیدن به محله داشتیم. کیف و لباس مدرسه را هنوز کامل از تن در نیاورده بودیم که با دسته‌ای کارت بازی و یا جیبی پر از تیله، از خانه خارج می‌شدیم.
هر سری در یک گوشه از محله جمع می‌شدیم. گاهی در عقب رفتگی درب ورودی خانه‌ای که سایه‌ی درختی آنجا را خنک و دلپذیر کرده بود و گاهی هم مقابل خانه‌ی دیگران روی زمین چمباتمه می‌زدیم. دسته‌ای کارت بازی در از جیب‌ها بیرون می‌آمد و چند نوع کارت بازی و بعد از برد و باخت بسیار، چاله‌ای کوچک با سر انگشتان و یا چوب بستنی حفر می‌کردیم و تیله بازی آغاز و کری خواندهایش می‌شد.
در این نوع از بازیهای کودکانه فراموش شدهۀ کلکسیونر‌هایی بودیم برای خودمان، تیله‌های سه پر و حتی پنج پر در رنگ‌های مختلف جمع می‌کردیم. بینمان رسم بود که اگر کارت و تیله بخریم یعنی جربزه برنده شدن نداریم، هرکی کارت و تیله‌های قدیمی‌تر و کهنه تری داشت بازیکن حرفه‌ای تری محسوب می‌شد.
اما در بین تمام این لحظات، آنروزهایی که مادرها دم دمای غروب بیرون می‌زدند چیز دیگه‌ای بود، حالا که به آن لحظات فکر می‌کنیم گویی در بهشتی کوچک و زیبا زندگی می‌کردیم که فرشته‌هایش همگی صورتهایی آشنا داشتند. این غروب‌ها کوچه از همیشه شلوغتر می‌شد و دخترها هم به جمع پسرها اضافه می‌شدن. آن موقع بود که بساط بازیهایی مثل هفت سنگ و وسطی تا زو جور می‌شد. با تاریک شدن هوا هم از چند دقیقه باقی مونده استفاده می‌کردیم و وارد مرحله آخر می‌شدیم و برای بچه‌های کوچکتر، داستانهای من درآوردی ترسناک تعریف می‌کردیم که حالا بیشتر به نظرمان خنده دار می‌آیند تا ترسناک.
اما بازیهای بیرونی که امروزه دیگر نام بازیهای کودکانه فراموش شده برایشان انتخاب شده، هنوز هم تحت عنوان بازیهای سنتی گاهی مواقع دست کم گرفته می‌شوند. با این وجود که توسط اندیشمندان حوزه کودک و جامعه شناسانی که دل در گرو فرهنگ غنی ایران زمین دارند، به دنبال معرفی بازیهای کودکانه دهه 60 و 70 می‌باشند که سراسر مملو از آموزش و درس‌های ارزشمند برای کودکان هستند.
این بازی‌ها درسهایی به کودکان می‌دادند که امروزه جای خالی آنها را در نسل‌های جدید به وضوح مشاهده می‌کنیم. بازیهای کودکانه فراموش شده به ما درسهایی فراموش نشدنی آموختند، درسهایی در مورد همکاری، احترام به بزرگ‌ترها و حتی تعامل و همکاری با هم سن و سال‌ها‌ی خودمان، که همگی ابزارهایی شدند برای روزهای سخت تک تک بچه‌های محله.
اما امروزه برخلاف نسل‌های گذشته کودکان زندگی متفاوتی دارند، که باعث شده الویت آنها به لطف بازیهای الکترونیکی مانند رایانه، پلی استیشن و ایکس‌باکس فرد محوری و رسیدن به خواسته‌های شخصی خودشان شود. دنیایی که با بازیهای بسیار خشونت آمیز غرق در جنگ و خون‌ریزی، در گوشه‌ای از اتاق کودکان تنها را در هزارتویی از افکار سمی رها می‌کنند.
اگر شما هم تمایل دارید تا با آگاهی از مزایای بازیهای کودکانه فراموش شده و جانی دوباره بخشیدن به آنها از طریق آگاهی بخشی، کمکی در گسترش دوباره بازیهای سازنده و شادی آفرین در چهارچوب و سبک زندگی کنونی باشید، لطفا با ما تا انتهای این مطلب همراه شوید.
مزایای بازیهای کودکانه فراموش شده
بازیهای سنتی یا همان بازیهای بیرونی در دهه‌های پیشین، مانند دهه‌های 60 و 70 از توجه و استقبال زیادی از سمت کودکان برخوردار بودند. اکثر قریب به اتفاق بچه‌ها ساعت‌ها در روز مشغول این بازی‌ها در کوچه‌های محله و یا حیاط همسایه می‌شدند. تمامی بازیهای کودکانه فراموش شده در کنار بعد سرگرمی و لذت جویی برای کودکان، دارای جنبه‌های آموزشی و پرورشی بسیاری بودند.
آن بازیهای کودکانه جذاب و دوست داشتنی نیاز به تحرک جسمی بالا در کنار تمرکز کافی داشت، و بدون ارتقاء و افزایش این توانایی‌ها امکان موفقیت و برنده شدن در آنها کم می‌شد و کودک هر لحظه به دنبال ارتقاء مهارت‌های فردی خود می‌دوید. بازیهای کودکانه فراموی شده علاوه بر ایجاد مهارت‌ها خاص در کودکان به رشد تواناییهای مختلف دیگر نیز در آنان کمک می‌نمود.
این بازی‌ها که شامل فعالیت‌های بدنی قابل توجهی بودند، از طریق ارتباطات دوستانه با هم سن و سالها و حضور در کنار دوستان باعث افزایش حس شادی و لذت در کودکان می‌شدند. به عنوان مثال، بازی "هفت سنگ" را در نظر بگیرید. بیش از آنکه یک آموزه بسیار جدی در پذیرش مسئولین فردی است، می‌تواند توسعه گر بینش کودک در افق تواناییهای مربوط به همکاری و کار گروهی باشد و شروع دوباره و برخاستن پس از هر شکست را به کودک بیاموزد.
هفت سنگ می‌تواند به خوبی چنین درسهایی را به کودکان در خلال سرگرمی و بازی انتقال دهد. در ادامه به معرفی چند عنوان از بازیهای کودکانه فراموش شده می‌پردازیم و از مزایایی که هر یک از بازی‌ها دارند نیز اطلاعات مفیدی را در اختیار شما عزیزان قرار خواهیم می‌دهیم. لطفا با ما در این خاطره گردی شیرین همراه باشید.
هفت سنگ
هفت سنگ یکی از بازیهای کودکانه فراموش شده است، یک بازی لذت بخش و ساده که برای همه کودکان قابل دسترس است. برای شرکت در این بازی، به تجهیزات بسیار ساده‌ای مانند یک توپ کوچک (مانند یک توپ تنیس یا پلاستیکی) و هفت تکه سنگ که ترجیحا از سطوح صاف برخوردار باشند، نیاز دارید. این بازی به یک فضای باز احتیاج دارد، در پارکینگ و انتهای کوچه‌های بن بست و حتی در فضای سبز پارکها نیز در صورت تمایل می‌توان این بازی فوق‌العاده را شروع کرد.
یکی از نکات بسیار خوب بازی هفت سنگ تعداد زیاد شرکت کنندگان است، این بازی گروهی می‌تواند از 8 تا 16 نفر بازیکن را سرگرم کند که به دو دسته قابل تقسیم خواهند بود. البته هیچ گونه محدودیتی برای تعداد شرکت کنندگان وجود ندارد و در صورت بیشتر شدن تعداد بازیکنان تعداد گروه‌های بیشتری ایجاد می‌شود که هر گروه از سردسته خود برخوردار خواهد بود.
- شروع بازی هفت سنگ
در مرحله اولیه این بازی که از سری بازیهای کودکانه فراموش شده است، گروهی از بازیکنان برای ایستادن در فاصله‌ی مشخص شده از مجموعه چیده شده هفت سنگ که به صورت یک ستون در آمده انتخاب می‌شوند. آنها باید یک توپ را به عنوان هدف خود به سنگ‌های چیده شده پرتاب کنند و تلاش نمایند تا تمامی ستون چیده شده از بین برود و سنگها به روی زمین پخش شوند.
تیم دوم در پشت سنگها ایستاده است و منتظر نتیجه پرتاب است. اگر توپ تیم اول از دست برود، گروه جایش را با تیم بعدی برای پرتاب عوض می‌کند، اما اگر توپ به سنگها برخورد کند، تیم پرتاب کننده سریعا باید عقب نشینی کرده تا از برخورد توپی که اکنون در دست تیم دفاع کننده قرار دارد، در امان بماند و از حذف شدن افراد جلوگیری کند.
هفت سنگ که یکی از بازیهای کودکانه فراموش شده مربوط به دهه‌های پیش است، اهدافی خاص را دنبال می‌کند. هفت سنگ با هدف آموزش مفاهیمی مانند اعداد، توانایی تشکیل گروه و توانایی کار گروهی، افزایش تحرک بدنی، افزایش دقت در حرکات دست و پا، افزایش قدرت در هدف گیری و تکنیک‌های پرتاب توپ و اشیاء به کودکان ساخته شده و برای سالیان طولانی رد پایش بین نسل‌های مختلفی از کودکان قابل مشاهده است.
هفت سنگ دارای مزایای بسیار زیادی برای کودکان است، ازجمله:
- افزایش قدرت تمرکز
- افزایش هماهنگی اعضای بدن مانند چشم و دست
- افزایش روحیه کار تیمی
- رشد قوای تصمیم گیری سریع
- درس گرفتن از شکست و اقدام به شروعی دوباره
- به دست آوردن قدرت همکاری و حتی رهبری یک گروه
وسطی
بازی وسطی که یکی دیگر از بازیهای کودکانه فراموش شده و محبوب در دهه‌های گذشته است، تنها از یک توپ استفاده می کند. و می توانید هر تعداد شرکت کننده را در این بازی شرکت داده و به دو گروه تقسیم نمایید. یکی از گروه‌ها در قسمت وسط زمین قرار می‌گیرد و گروه دیگر نیز به دو دسته برای قرار گیری در دو طرف گروه اول تقسیم می‌شوند.
هدف گروهی که اکنون تقسیم شده به دو دسته جدا تغییر شکل داده است، این است که توپ را به هر نحوی که هست به سمت یاران خود پرت نماید و در این میان باید سعی کنند که توپ به تیم رقیب که در وسط بازی است برخورد کند و توپ به هرکه که بخورد، وی از بازی بیرون گذاشته می‌شود. فرد بیرون رفته تا زمانی که یکی از یارانش در وسط میدان اقدام به گرفتن توپ نماید که به آن بل گرفتن نیز می‌گویند، منتظر خواهد ماند. استفاده از یک بل گرفته شده باعث می‌شود که یک فرد بیرون رفته به بازی باز گردد.
از مزایایی که بازی وسطی برای کودکان دارد می‌توان به:
- افزایش دقت در سرعت عمل بالا
- افزایش هوشیاری و همکاری گروهی
- افزایش روحیه تعاون
- افزایش میزان انعطاف پذیری بدن
- افزایش میزان هماهنگی اعصاب با اعضای بدن
- افزایش قدرت نشانه گیری
- افزایش چابکی و تشخیص خطر در لحظه
لِی لِی بازی معروف جهانی
یکی دیگر از بازیهای کودکانه فراموش شده لی لی است، با این وجود که این بازی در سطح جهان بسیار شناخته شده و بازی‌ای معروف محسوب می‌گردد، متاسفانه در ایران و مخصوصا در بین کودکان شهری به دست فراموشی سپرده شده است. از اهداف و مزایایی که این بازی برای کودکان دارد می‌توان به ارتقای فعالیت و تحرکات بدنی در کودکان اشاره کرد.
لی لی در کنار افزایش و ارتقاء تحرکات فیزیکی و فعالیت‌های بدنی کودکان، ایجاد کننده احساس رضایت و نوع دوستی و افزایش دهنده و پرورش روحیه مسئولیت پذیری نیز می‌باشد. در این بازی فراموش شده و سنتی هر بازیکن در تیم خود تلاش می‌کند در لحظاتی که دیگر اعضای گروه خسته و ناتوان شده‌اند، کم کاری و خستگی آنان را با افزایش تلاش خود جبران کند، و این درسی بزرگ برای کودکان است و در آن لحظه نیز می‌تواند باعث پیروزی گروه شود.
در کل لی لی بین بازیهای کودکانه فراموش شده از معروف‌ترین بازی‌ها در جهان است که نه تنها در ایران و دهه‌های پیشین، بلکه در سطح دنیا به اشکال مختلف بازی می‌شود. از مهمترین آموزه‌های این بازی نیز می‌توان به درک اهمیت کمک متقابل در میان دوستان اشاره کرد که به کودک در حین انجام این بازی آموزش داده می‌شود. ارتقاء مهارت‌های حیاتی از نظیر واکنش سریع نیز از دیگر مزایای بسیار مهمی است که لی لی برای کودکان در پی دارد.
در کل روند آغاز این بازی با کشیدن مربع‌هایی روی زمین با استفاده از گچ و یا زغال شروع می‌شود و اولین بازیکن سنگی را به صورت دقیق روی یکی از شماره‌های نوشته شده در مربع‌های کشیده شده می‌اندازد. با پریدن به صورت یک پایی باید سعی کند مسیر را طی کرده و از روی سلولی که تکه سنگ در آنجا قرار دارد نیز بپرد و واردش نشود.
در مسیر بازگشت نیز باید اقدام به برداشتن سنگ نموده و به خط پایان که همان نقطه آغازین است بازگردد. در ادامه نیز دو گروه سعی به خارج کردن یکدیگر از داخل خانه‌های کشیده شده می‌کنند و با دقت و حفظ تعادل خود می‌کوشند تا تیم خود را در این بازی به پیروزی برسانند.
جمع بندی
بازیهای کودکانه فراموش شده، بازیهایی هستند که در مقایسه با بازیهای امروزی شاید بسیار ساده و ابتدایی به نظر آیند. اما در عین سادگی، از مزایای بیشماری در زمینه‌های رشد ذهنی و جسمی کودکان برخوردارند. شاید همین سادگی است که باعث گردیده بسیاری آنطور که باید به این بازی‌ها توجه درخور را نشان نمی‌دهند و آنها را جدی نمی‌گیرند.
رویدادها و سفرهای خانوادگی و کمپینگ می‌تواند بهترین فرصت برای آموزش بازیهای کودکانه فراموش شده به کودکان امروزی باشد. زمانی که خانواده و دوستان و آشنایان در کنار هم جمع هستید، اگر فضای کافی وجود دارد به بازیهای فراموش شده بپردازید و این شانس را در اختیار کودکانتان قرار دهید، که با چنین فعالیت‌ها و بازیهای سازنده و سرگرم کننده آشنا شوند.
از دیگر بازیهایی که امروزه به عنوان بازیهای کودکانه فراموش شده شناخته می‌شوند می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- یه قول دو قول
- قلعه
- هپ
- اسم فامیل
- گرگم به هوا
- الک دولک
- شمع گل پروانه
- تیله بازی
- طناب کشی
- زو
- بالا بلندی
- دستش ده که به دست رشته معروف بود (خروس جنگی)
- و ....
به احتمال بسیار زیاد، جای چندین بازی دیگر نیز در این لیست خالی مانده، در این زمینه از شما عزیزان تقاضا داریم تا تجارب و خاطرات خود را با ما و دیگر کاربران سایت به اشتراک بگذارید. به حتم در کنار جذابیت‌های بازیهای کامپیوتری، این دست از بازیهای کودکانه فراموش شده نیز می‌توانند در اوقاتی که فامیل و خانواده‌ها و حتی دوستان هم سن کنار یکدیگر جمع می‌شوند، مزه یک بازی واقعی را به کام کودکان شما بچشاند.
کلام آخر
با تشکر فراوان از شما عزیزان که تا انتهای این مطالب همراه ما بودید، امیدواریم که در این مطلب نیز توانسته باشیم اطلاعات مفیدی را در اختیارتان قرار داده دهیم. در ابتدای این مطلب در قسمت مقدمه اطلاعاتی را در رابطه با بازی‌ها و تاثیراتی که بر روند رشد کودکان دارند پرداختیم، سپس مرور خاطراتی کردیم از حال و هوای دهه‌های 60 و 70 و شوق رسیدن به خانه و زنگ آخر مدرسه و دیدار دوباره بچه‌های محله و شروع بازیهای کودکانه فراموش شده. در این بین اشاره‌ای به چند بازی سنتی داشتیم.
سپس به توضیح مزایای بازیهای بیرونی یا همان بازیهایی که در کوچه و بیرون از خانه توسط بچه‌های هم سن و سال محله انجام می‌شد پرداختیم. از تاثیرات بسیار مثبتی که در رشد جسی و ذهنی کودکان داشتند سخت گفتیم و در ادامه با چند عنوان از معروف‌ترین بازیهای کودکانه فراموش شده که همگی با آنها خاطره داریم، تجدید خاطره کردیم. با مزایایی که هر یک از آن بازی‌ها در زمینه رشد مهارتی و شخصیتی کودکان داشتند آشنا شدیم و در کنار هر عنوان، از مزایای آن بازی نیز صحبت کردیم.
در آخر لیستی از چند بازی فراموش شده دیگر را خدمت شما عزیزان ارائه نمودیم. صمیمانه از شما عزیزان که همراهی و توجهی همیشگی به دکوول دارید تشکر می‌کنیم و خواهشمندیم تجارب و خاطرات خود در زمینه بازیهای کودکانه فراموش شده را با دکوول و سایر کاربران عزیز سایت در میان گذارید. در صورت تمایل نیز می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی موجود در سایت کلیه انتقادات و پیشنهادات خود را به دست کارشناسان مربوطه برسانید.
پوریا حبیبی
