یکی از جذابترین مکانهای گردشگری در کشورهای اسلامی به ویژه کشورهایی که زمانی امپراطوریهای بزرگ اسلامی داشتهاند، مساجد هستند. ترکیه به عنوان کشوری که وارث امپراطوری بزرگ عثمانی شناخته میشود، هزارن مسجد بزرگ و کوچک دارد که برخی از آنها در نوع خود بینظیر هستند و از شاهکارهای معماری اسلامی به حساب میآیند. در ادامه با ۱۰ مسجد معروف ترکیه که در شهرهای مختلف این کشور قرار دارند آشنا میشویم.
فهرست:
مسجد ایاصوفیه در استانبول
معروفترین مسجد ترکیه ایاصوفیه است که قدمت آن به حدود ۱۵۰۰ سال پیش میرسد. مسجد ایاصوفیه استانبول که از سوی سازمان یونسکو به عنوان میراث جهانی ثبت شده است، در واقع کلیسایی مربوط به امپراطوری روم شرقی بوده و بارها عنوان و کارکرد آن تغییر کرده است. این شاهکار معماری بیزانسی زمانی کلیسای جامع مسیحی ارتدوکس، در برههای از تاریخ کلیسای جامع کاتولیک رومی، زمانی مسجد عثمانی و زمانی دیگر موزه بوده است. سال ۲۰۲۰ رئیس جمهور ترکیه بار دیگر ایا صوفیه را مسجد خواند و اکنون از نظر طبقهبندی اماکن تاریخی و میراثی باید به این بنا مسجد گفت.
معماری این بنا که مورد احترام مسیحیان و مسلمانان است، تلفیقی از معماری رومی و اسلامی است. ساختمان اولیه ایاصوفیه که توسط مسیحیان ساخته شده تا به عنوان کلیسا مورد استفاده قرار گیرد، معماری بیزانسی دارد. در طول تاریخ مدام چیزهایی به این بنا اضافه شده است که از جمله معروفترین آنها تغییراتی است که در زمان عثمانیان در ایاصوفیه داده شده است. سه مناره این مسجد یکی در زمان بایزید دوم و دو تای دیگر در زمان سلیم دوم ساخته شده اند. این به جز تغییرات کوچکتری است که مرمتهای گوناگون در ایاصوفیه ایجاد کرده است.
هر چند ایا صوفیه بارها بین مسیحیان و مسلمانان دست به دست شده و به رغم تغییرات گسترده در آن، این بنا همچنان یکی از زیباترین و جذابترین مکانهای گردشگری ترکیه است. ایا صوفیه بیش از هر بنای دیگر تنوع فرهنگی استانبول را نشان میدهد و بیشتر از هر مکان تاریخی دیگر در ترکیه دستخوش تغییرات مذهبی و سیاسی شده است.
مسجد جامع بورسا
شهر بورسا یا بورسه که چهارمین شهر بزرگ ترکیه است، مسجد جامعی دارد که از جمله قدیمیترین و معروفترین مساجد ترکیه است. مسجد جامع بورسا که در زمان بایزد اول ساخته شده متاثر از معماری سلجوقی است. معماری سلجوقی از جمله شناخته شدهترین نمونههای معماری اسلامی است که به ویژه خود را در مساجد نشان داده و در ایران چندین مسجد جامع در شهرهای مختلف معماری سلجوقی دارند.
یکی از ویژگیهای جالب توجه مسجد جامع بورسا این است که این مسجد ۲۰ گنبد دارد. دلیل وجود این ۲۰ گنبد به نذر سلطان بایزید اول برمیگردد که در سال ۱۳۹۶ میلادی قول داده بود در صورت پیروزی در نبرد نیکوپولیس ۲۰ مسجد بسازد. از جمله دیگر ویژگیهای مسجد جامع بورسا وجود دو مناره با معماری خاص، یک چشمه برای وضو گرفتن و منبر چوبی حکاکی شده است.
مسجد سلیمانیه استانبول
در زمان سلطان سلیمان اول و در بین سالهای ۱۵۵۰ تا ۱۵۵۷ میلادی مسجدی در استانبول ساخته شد که اکنون به مسجد سلیمانیه معروف است. این مسجد که دومین مسجد بزرگ استانبول و یکی از نمادهای این شهر آسیایی – اروپایی است، گنبد و منارههای مرتفعی دارد که تقریبا از همه جای استانبول قابل مشاهده است. گنبد این مسجد ۵۷ متر ارتفاع دارد و ارتفاع بلندترین مناره آن به ۷۶ متر میرسد.
معماری مسجد سلیمانیه ترکیبی از معماری اسلامی و بیزانسی است. این بنای زیبا که سالانه هزاران گردشگر را به خود جذب میکند چند ساختمان جنبی مانند مدرسه، حمام، کاروانسرا، کتابخانه، بیمارستان و آشپزخانه عمومی دارد و در باغ پشت آن مقبره چند سلطان عثمانی واقع شده است.
مسجد سلطان احمد استانبول
مسجد سلطان احمد، مسجد آبی یا مسجد کبود، یکی از زیباترین بناهای تاریخی استانبول و در نزدیکی مسجد ایاصوفیه است که در زمان سلطان احمد اول و بین سالهای ۱۶۰۹ تا ۱۶۱۹ میلادی ساخته شده است. دلیل اینکه این مسجد با عنوان مسجد آبی هم شناخته میشود، استفاده از کاشیهای فیروزهای در تزئینات آن است. استفاده از همین کاشیها و همین رنگ باعث شده غربیها به آن لقب مسجد کبود را بدهند.
از ویژگیهای جالب توجه مسجد سلطان احمد این است که این بنا شش مناره دارد. این موضوع به این دلیل مهم است که سلطان احمد در واقع به تقلید از معماری مسجدالحرام که شش مناره داشت دستور به احداث شش مناره داد، اما بعد از ساخت مورد انتقاد قرار گرفت. او با پرداخت پولی اقدام به ساخت مناره هفتم در مسجدالحرام کرد تا مسجد کعبه یک مناره بیشتر از مسجدی داشته باشد که او ساخته است و جلو انتقادات مذهبی از او گرفته شود.
مسجد سلیمیه ادیرنه
مسجد سلیمیه که در شهر ادیرنه ترکیه قرار دارد، یکی دیگر از مساجد ترکیه است که در دوران عثمانیان ساخته شده است. تاریخ شروع ساخت این مسجد را سال ۱۵۶۸ میلادی عنوان کردهاند و کار ساخت آن حدود ۱۷ سال طول کشیده است. این مسجد زیبا گنبدی با ارتفاتع ۴۳ متر و چهار مناره دارد که ارتفاع بلندترین آنها به بیش از ۷۰ متر میرسد.
مسجد جدید استانبول
مسجد جدید استانبول بر خلاف عنوانش مسجدی نوساز نیست و تاریخ ساخت آن به بیش از ۴۰۰ سال پیش برمیگردد. دلیل اینکه این بنا را مسجد جدید استانبول مینامند، بازسازی آن است. این مسجد ابتدا مسجد والده سلطان نامیده میشد، اما بین سالهای ۱۶۶۰ تا ۱۶۶۵ میلادی یعنی حدود ۷۰ سال بعد از ساختش، بازسازی و مسجد جدید والده سلطان نامیده شد که این عنوان هم بعدا مخفف شده و تبدیل به مسجد جدید استانبول شد.
این بنا که یکی از جذابترین مکانهای تاریخی استانبول است ۶۶ گنبد و دو مناره دارد و مانند بسیاری دیگر از مساجد معروف و تاریخی ترکیه مجموعهای از بناهای جنبی مانند بیمارستان، حمام، مدرسه و… در مجاورت آن احداث شده است.
مسجد قوجاتپه آنکارا
مسجد قوجاتپه هر چند به نسبت دیگر بناهایی که نام بردیم نوسازتر است، اما به دلیل ویژگیهای خاصش به یک مکان گردشگری در ترکیه تبدیل شده است. ساخت این مسجد ۲۰ سال یعنی از سال ۱۹۶۷ تا سال ۱۹۸۷ میلادی طول کشیده است. مسجد قوجاتپه که بر اساس معماری عثمانی ساخته شده یک گنبد و چهار مناره دارد که ارتفاع بلندترین آنها به ۸۸ متر میرسد.
مسجد بزرگ سابانجی آدانا
مسجد بزرگ سابانجی در آدانا که پنجمین شهر بزرگ ترکیه است، یکی از زیباترین مساجد این کشور و حتی جهان به شمار میرود. این مسجد در قرن شانزدهم میلادی ساخته شده و معماری آن شبیه به معماری مسجد سلطان احمد است .
مسجد معمار سنان آتاشهیر
معمار سنان یکی از معروفترین معماران عصر عثمانی است که تعدادی از مساجدی را که نام بردیم معماری کرده است. این معمار برجسته ترک مسجدی هم به نام خود دارد که در آتاشهیر استانبول قرار دارد. هر چند مسجد معمار به نسبت چند مسجد معروف دیگر استانبول کوچکتر است، اما از آنجا که معمار سنان در ساخت این مسجد به صورت کامل سلیقه خود را پیاده کرده از اهمیت زیادی برخوردار است. این مسجد در بخش آسیایی استانبول واقع شده است.
مسجد احمد حمدی اکسکی آنکارا
در میان مساجدی که در این نوشته نام بردیم، مسجد احمد حمدی اکسکی یا مسجد آکساکی نوسازترین بناست. ساخت این مسجد بزرگ در سال ۲۰۱۳ به اتمام رسید. ویژگی بارز و قابل توجه این مسجد مساحت زیاد و تجهیزات آن است که این عبادتگاه را به یکی از مجهزترین عبادتگاههای جهان تبدیل کرده است.
کلام آخر
مساجد از جمله بارزترین جلوههای هنر و معماری در کشورهای اسلامی هستند و گردشگران فارغ از دین و مذهب از زیباییهای آنها لذت میبرند. ترکیه که در دورهای طولانی تحت تسلط عثمانیان بوده است، مساجد زیبایی دارد که به دلایلی در میان مساجد دیگر کشورهای مسلمان معروف هستند.
هم جواری ترکیه با اروپا و تاثیرپذیری ترکان عثمانی از معماری رومی منجر به ساخت مساجدی در این کشور شده که معماری آنها تلفیقی از معماری اسلامی و بیزانسی است. در مورد بخش اسلامی معماری مساجد ترکیه باید عنوان کرد که بیش از همه از معماری سلجوقی تاثیر پذیرفته و در مورد بخش بیزانسی آن باید از تاثیرپذیری معماری عثمانی از روم شرقی نام برد. مساجد ترکیه به ویژه در استانبول مکانهایی تاریخی هستند که بازدید از آنها گردشگران را سرشار از لذت و آرامش میکند.
