استان هرمزگان: راهنمای جامع

راهنمای جامع سفر به استان هرمزگان

    وقتی که می‌گوییم ایران کشوری پر از شگفتی است، دروغ نگفته‌ایم. زمانی که به گوشه گوشه این خاک نگاه کنیم زیبایی و منحصر به فرد بودن را می‌بینیم. ایران پر است از مقاصد سفر که هر کدام از این سفرها یک دنیای پر از شگفتی را پیش چشم‌مان می‌آورند. استان هرمزگان یکی از این مقاصد است که اگر چه مانند شیراز و اصفهان و مشهد مشهور نیست و آنطور که باید بدان پرداخته نشده اما بعید است کسی پا به این دیار بگذارد و نمک گیرش نشود. بهترین زمان سفر به استان هرمزگان اواخر پاییز تا اردیبهشت ماه است. از آنجایی که این استان گرمسیری است، امکان دارد گرمای تابستان باعث آزار مسافران شود.

    سفر به استان هرمزگان هم برای علاقمندان به طبیعت‌گردی و هم برای علاقمندان به جاذبه‌های تاریخی جذاب خواهد بود. اما نکته‌ای که قبل از سفر باید بدانید این است که ازآنجایی که استان هرمزگان بسیار گسترده است، در یک سفر کوتاه نمی‌‌‏توان از تمام جاذبه‌های این منطقه دیدن کرد، بنابراین یا باید یک بخش از این استان را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب نمایید و یا باید برنامه یک سفر طولانی مدت را بریزید.

    در مطلب راهنمای جامع سفر به استان هرمزگان قصد داریم شما را با این استان سرتاسر شگفتی آشنا کنیم. کمی درباره تاریخ، فرهنگ و جغرافیای این دیار حرف بزنیم و سپس به معرفی جاذبه های گردشگری بی‌شمارش بپردازیم. اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

گزیده ای از تاریخ استان هرمزگان

    تا سال 1316، استان هرمزگان بخشی از  ایالت بنادر و جزایر خلیج فارس بوده است. شهر بوشهر را به عنوان مرکز این ایالت می‌شناختند. در آبان‎ ماه سال 1316 براساس تقسیمات استانی جدید این منطقه در مجموعه استان جنوب قرار گرفت. دی ماه همان سال در یک تقسیم‌بندی جدید بخش‌هایی از استان هرمزگان کنونی در مجموعه استان هشتم به مرکزیت کرمان و بخش‌های دیگری از آن در مجموعه استان هفتم به مرکزیت شیراز درآمد. به مروز زمان برخی از روستاها و شهرهای کوچک در این منطقه مانند بندر لنگه و میناب به شهرستان تبدیل شدند و در سال 1346 با دیگر بخش‌های این منطقه در یک مجموعه به نام استان ساحلی، بنادر، جزایر خلیج فارس و دریای عمان قرار گرفتند. نام این مجموعه بعدها در سال 1355 به استان هرمزگان تغییر پیدا کرد. این نام را به دلیل وجود تنگه هرمز در این منطقه و به این دلیل که این تنگه موقعیت و ارزش خاصی برای کشور دارد، هرمزگان گذاشتند.

    تاریخ دور و دراز هرمزگان به روایت برخی به دوره هخامنشیان و به روایت برخی دیگر به دوره اردشیر یکم می‌رسد. به دلیل وجود منابع فراوان و همچنین قرار گرفتن در گذرگاه‌های مهم در طول تاریخ مردم این منطقه بسیار مرفه و ثروتمند بوده‌اند. حتی مارکوپولو نیز از این بخش از خاک ایران دیدن کرده و در سفرنامه خود به تجارت ابریشم و جواهرات در بندرعباس اشاره کرده است.

    ثروتمند بودن این خاک آسیب‌های زیادی به آن زده است. بارها بیگانگان برای غارت به آن یورش برده‌اند. برای مثال در سال 1508 پرتغالی‌ها به بهانه حفاظت از این منطقه آن را در اختیار گرفتند و ایران تا زمان حکومت شاه عباس صفوی نتوانست این منطقه را از چنگ این بیگانگان درآورد. در همان زمان شاه عباس بخشی از خاک استان هرمزگان در استعمار انگلیسی‌ها و هلندی‌ها بود. در حال حاضر نیز با وجود منابع فراوان و با ارزشی که در این استان وجود دارد و پتانسیل بالای گردشگری این دیار، باید آن را از مناطق محروم کشورمان دانست.

گزیده ای از فرهنگ استان هرمزگان

    قبل از اینکه درباره فرهنگ مردم هرمزگان چیزی بخوانم هر وقت نام این استان به گوشم می‌خورد به یاد چادرهای رنگی و برقع زنان قشمی و لباس‌های محلی زیبا و پر از رنگ مردم بندرعباس می‌افتادم. اما بعدتر متوجه شدم فرهنگ این خطه بسیار بیشتر و زیباتر از چیزی است که من از آن می‌دانم. استان هرمزگان در مجاورت با دریا قرار دارد بنابراین از قدیم به دلیل رفت و آمد تجار به این خاک مردم آن با فرهنگ‌های متنوعی آشنا می‌شده‌اند و بخش‌هایی از این فرهنگ‌ها را نیز به یادگار نزد خود نگه داشته‌اند.

    بیایید بحث فرهنگ را با مراسمات محلی هرمزگان ادامه دهیم. مراسم‌های بسیاری در این استان برگزار می‌شود که برپایی آن در استان‌های دیگر کمرنگ یا منسوخ شده و یا اصلا از ابتدا چنین رسمی در این استان‌ها وجود نداشته است. از میان این رسم‌ها می‌توان به زنبیل گردانی (برای راه افتادن زودتر نوزاد)، مولوی خوانی، قربانی برای بارش باران، مراسم‌زار (برای بیرون راندن بیماری از جسم بیمار) و ... اشاره کرد.

    یکی دیگر از راه‌های شناخت فرهنگ یک منطقه بررسی هنرها و صنایع دستی آنهاست. صنایع دستی هر منطقه می‌تواند نشان دهنده تاریخ، جغرافیا، مذهب و نوع زندگی در آن منطقه به صورت غیر مستقیم باشد. مهم‌ترین صنایع دستی مردم استان هرمزگان عبارتند از: قالی بافی، سوزن دوزی، چنته بافی، سفالگری، حصیر بافی، سبدبافی و ... همچنین این موارد را از روی غذاهای بومی موجود در هر منطقه نیز بررسی کرد. از میان غذاهای محلی استان هرمزگان می‌توان به مواردی همچون کباب ذغالی، دوپیازه میگو، نان توموشی، هزاری، برنج دیشو، زیبون، هواری، موفلک و ... اشاره کرد.

    مردم استان هرمزگان به گویش بندری با لهجه‌های مختلف آن صحبت می‌کنند. این گوش از زیرشاخه‌های زبان فارسی و بازمانده‎ای از پارسی میانه و باستانی به حساب می‌آید. همچنین در بخش‌هایی از استان مانند جزیره قشم گویش جزیرتی رواج دارد. این گوش را باید ترکیبی از گویش بندری و زبان عربی دانست. درباره مذهب در هرمزگان نیز باید گفت حدود 70 درصد از مردم این استان مسلمان هستند و 30 درصد باقیمانده در دسته اقلیت‌های مذهبی قرار می‌گیرند.

گزیده ای از جغرافیای استان هرمزگان

    استان هرمزگان را باید جنوبی‌ترین استان ایران دانست. این منطقه ساحلی در مجاورت دریای عمان و خلیج فارس قرار دارد. این استان وسیع 8 درصد از مساحت کل کشور را در بر می‌گیرد و به دلیل قرارگیری در کنار دریای عمان و خلیج فارس از اهمیت استراتژیکی برخوردار است. این استان 14 جزیره بزرگ و کوچک دارد که تعدادی از آنها به دلایل سیاسی و بین‌المللی و تعداد دیگر به در زمینه گردشگری دارای اهمیت هستند. کیش و قشم را باید مهم‌ترین و بزرگ‌ترین جزایر این استان دانست. هرمزگان با استان کرمان، سیستان و بلوچستان، بوشهر و استان فارس همسایه است. در این منطقه تنوع آب و هوایی به چشم می‌خورد. بخشی از آن تحت تاثیر سواحل دارای آب و هوای مرطوب است و قسمت‌های دیگر نیز آب و هوای گرم و خشک دارد. جالب است بدانید در سردترین روزهای سال دمای هیچ نقطه‎ای از این استان به زیر 10 درجه نخواهد رسید.

    استان هرمزگان به مرکزیت بندرعباس ناهمواری‌های متنوعی را در خود جای داده است. به دلیل این تنوع گونه‌های جانوری گرمسیری مانند بزمجه، شتر و کمنزیل به راحتی در این منطقه زندگی می‌کنند. پوشش گیاهی رایج در استان نیز شامل گیاهان گرمسیری مانند نخل می‌شود. نخلستان‌های وسیع در این استان بخشی از جاذبه‌های طبیعی هرمزگان به حساب می‌آید که به هیچ عنوان نباید فرصت بازدید از آنها را از دست داد.

آشنایی با جاذبه های گردشگری استان هرمزگان

    تا اینجای مطلب راهنمای جامع سفر به استان هرمزگان اطلاعات ارزنده‌ای درباره تاریخ، جغرافیا و فرهنگ این دیار به دست آوردیم. اما اگر قصد سفر به این استان را داشته باشیم، این اطلاعات به تنهایی نمی‌تواند کارگشا باشد. دانستن درباره تاریخ، فرهنگ و جغرافیای هرمزگان زمانی ارزشمند است که ما هنگام بازدید از یک جاذبه گردشگری در این استان با این اطلاعات بتوانیم این جاذبه گردشگری را بهتر درک کنیم. در ادامه به معرفی بخشی از جاذبه‌های این منطقه شگفت‌انگیز خواهیم پرداخت. طبق روال همیشه ابتدا درباره آثاری حرف خواهیم زد که در فهرست میراث جهانی یا ملی ثبت شده‌اند و سپس به معرفی دیگر جاذبه های گردشگری استان خواهیم پرداخت. در ادامه با ما همراه باشید.

حمام گله داری

• ثبت در فهرست آثار ملی: سال 1374

    یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی که می‌توان در سفر به استان هرمزگان از آن دیدن کرد حمام گله داری نام دارد. قدمت این حمام که در بندرعباس قرار گرفته به دوره حکومت قاجارها باز می‌گردد. تا سال 1340 از این حمام تاریخی استفاده می‌شده است اما از آن پس و بعد از لوله کشی شهری کم‌کم این مکان به بنایی متروکه و در بهترین حالت انبار تبدیل شد. در دهه 70 سازمان میراث فرهنگی نگاهی دوباره به این حمام انداخت. آن را ثبت و مرمت کرد و به عنوان یک جاذبه تاریخی بازدید عمومی برای آن گذاشت. این حمام را احمد گله داری برای بندرعباسی‌ها تاسیس و وقف مسجد معروف گله داری کرد.

بازار بستک

• ثبت در فهرست آثار ملی: 25 اردیبهشت 1380

    مجموعه بازار بستک، یکی از جاذبه‌های‎ تاریخی استان هرمزگان به شمار می‌آید که در شهرستان بستک قرار گرفته است. این مجموعه سه بازار را شامل می‌شود که قدمتشان به دوره‌های صفویه و قاجاریه می‌رسد. این بازار که در نوع خود معماری منحصر به فردی دارد به صورت مربعی شکل ساخته شده است. اگر چه بازار بستک هنوز هم دایر است اما متاسفانه مانند قدیم رونق ندارد. این بازار که در ساختش از مصالحی مانند سنگ و گچ استفاده کرده‌اند، در طول سال‌های حیات خود چندین بار مرمت شده است.

قلعه فین

• ثبت در فهرست آثار ملی: سال 1381

    یکی دیگر از جاذبه های گردشگری استان هرمزگان و بندرعباس که در فهرست آثار ملی ثبت شده است، قلعه فین نام دارد. قدمت این قلعه به قرون وسطی میانه اسلام باز می‌گردد. قلعه فین در 100 کیلومتری بندرعباس بر روی یک تپه مرتفع قرار دارد. این قلعه در سال 1386 بر اثر یک زلزله خسارت دید و متاسفانه در حال حاضر تنها بخشی از برج‌ها و معماری آن باقی مانده است. اگرچه در سال 1395 بخش‌هایی از قلعه فین مرمت شد اما هنوز هم احتمال ویرانی و ریزش آنچه که از قلعه باقی مانده بسیار زیاد است.

قلعه شیرآهن

• ثبت در فهرست آثار ملی: 23 بهمن 1385

    یکی دیگر از جاذبه‌هایی که در مطلب راهنمای جامع سفر به استان هرمزگان باید بدان اشاره کنیم، قلعه شیرآهن است. این قلعه که قدمتش به دوره‌های تاریخی پس از اسلام باز می‌گردد. این قلعه در یک کیلومتری روستای شیرآهن قرار گرفته. جالب است بدانید یک قلعه دیگر در همین مکان وجود دارد که به آن قلعه شیرآهن پایین گفته می‌شود. زمان ساخت هر دو قلعه به یک زمان باز می‌گردد.

آب انبارهای هرمزگان

    در استان هرمرگان آب انبارهای فراوانی وجود دارد که بخش زیادی از آنها در فهرست آثار ملی به عنوان یک میراث تاریخی ثبت شده‌اند. در ادامه برخی از مهم‌ترین آب انبارهای این منطقه را به شما معرفی خواهیم کرد.

• آب انبار هلر، واقع در جزیره قشم، مربوط به اواخر قاجار و اوایل پهلوی (ثبت در فهرست آثار ملی: 27 بهمن 1382)
• آب انبار حاجی ابراهیم، واقع در بندر لنگه، مربوط به دوره پهلوی دوم (ثبت در فهرست آثار ملی: 24 اسفند 1383)
• آب انبار حاجی محمد، واقع در بندر لنگه، مربوط به دوره پهلوی دوم (ثبت در فهرست آثار ملی: 24 اسفند 1383)
• اب انبار قصر صورت، واقع در جزیره هرمز، مربوط به دوره قاجاریه (ثبت در فهرست آثار ملی: 24 اسفند 1383)
• آب انبار عبدالله مداوی واقع در بندر خمیر، مربوط به اواخر دوره قاجاریه (ثبت در فهرست آثار ملی: 25 آبان 1384)

آسیاب‌های استان هرمزگان

    در استان هرمزگان به دلیل وضعیت آب و هوایی، برکه‌ها و آسیاب‌های قدیمی فراوانی وجود دارد. بخشی از این آسیاب‌ها ارزش تاریخی دارند و در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده‌اند. در ادامه برخی از مهم‌ترین آنها را به شما معرفی خواهیم کرد.

• آسیاب آبی فارغان، واقع در روستای فارغان، مربوط به دوره قاجاریه (ثبت در فهرست آثار ملی: 24 اسفند 1383)
• آسیاب تزرج، واقع در روستای طارم، مربوط به دوره قاجاریه (ثبت در فهرست آثار ملی: 25 آبان 1384)
• آسیاب بهرغ، واقع در روستای بهرغ، مربوط به دوره قاجاریه (ثبت در فهرست آثار ملی: 9 بهمن 1384)
• آسیاب مارم فین، واقع در روستای فین، مربوط به دوره قاجاریه (ثبت در فهرست آثار ملی: 9 بهمن 1384)

جزیره هرمز

    یکی از جذاب‌ترین بخش‌های گردشگری استان هرمزگان، جزیره هرمز است. این جزیره در سال‌های اخیر مورد استقبال بی‌نظیر گردشگران و علاقمندان به کمپ و طبیعت‎گردی، خصوصا در فصل زمستان، قرار گرفته است. توصیف جزیره هرمز در چند خط نمی‌گنجد بنابراین بعدها در مطلب مفصل درباره آن حرف خواهیم زد. جدا از زمینه گردشگری، این جزیره از نظر راهبری و بازرگانی نیز اهمیت ویژه‎ای دارد. هرمز در روزگار قدیم مکانی پر رونق در زمینه کشاورزی بوده اما حمله مغول این منطقه را به نابوده کشانده و مردم آن ابتدا به جزیره قشم و سپس به جزیره هرمز کنونی نقل مکان کرده‌‎‌اند. در 1622 میلادی این جزیره توسط شاه عباس صفوی از استعمار پرتغالی‌ها در آمد.

بازار مساح

    یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در استان هرمزگان، بازار مساح است که در بندر لنگه قرار دارد. این بازار را در سال های 1220 تا 1240 بر اساس نقشه‌ای که برای آن کشیده بودند، ساخته‌اند. در زمان به هیچ عنوان رایج نبود که در ساخت یک بنا از نقشه کشیده شده استفاده شود. از آن زمان به بعد بود که شغل مساحی و نقشه‌کشی در ایران رواج پیدا کرد. این بازار را باید اولین بازار تاریخی مدرن در کشور دانست که در آن همه چیز پیدا می‌شود. بازار مساح را باید یکی از بزرگ‌ترین بازارهای غرب ایران دانست.

بام استان هرمزگان

    وقتی زبان با نام استان هرمزگان کلام را آغاز می‌کند نام خلیج همیشه فارس، تنگه هرمز، زیبایی‌های بی‌نظیر کرانه‌های دریا بر ذهن می‌نشیند، اما در کنار تمام این زیبایی‌ها استان هرمزگان کوهستان بسیار زیبایی دارد و در پروژه سیمرغ کوه‌های ایران قله‌ی از این استان که بلندترین ارتفاع را دارد معرفی شده است، این قله تشگر نام دارد که ارتفاع آن 3268 متر است و در ارتفاعات هماک یا همای واقه شده است و با شهر ساحلی بندرعباس 60 کیلومتر فاصله دارد.

    این گونه می‌توان بیان کرد که این کوهستان در جنوب شهرستان حاجی آباد می‌باشد و نزدیک‌ترین سازه‌های انسانی به آن را باید روستای زاکین معرفی کرد. کوهنوردان که از شهرهای دیگر برای صعود این کوه می‌روند می‌توانند شب را در این روستا بگذرانند. اگر مایل هستید درباره قله تشکر بیشتر بدانید در مقاله قله تشکر با دکوول همراه بشوید.

کلام آخر

    نوشتن درباره هرمزگان کار ساده‌ای نیست. این منطقه پر است از تاریخ و فرهنگ و جاذبه گردشگری که اگر بخواهیم درباره همه آنها حرف بزنیم به صفحات سفید زیادی نیاز داریم. در مطلب راهنمای جامع سفر به استان هرمزگان به صورت خلاصه درباره این این موارد حرف زدیم و بخشی از جاذبه‌های استان را نیز معرفی کردیم. اما هرمزگان پر است از قلعه‌ها، مساجد، برکه‌ها، تپه‌ها و جزیره‌های فوق‌العاده زیبا که اگر چه فرصت معرفی آنها را نداشتیم اما این بدان معنا نیست که در سفر به این استان بازدید از آنها لطفی ندارد.

    از آنجایی که بیشتر کسانی که قصد سفر به این منطقه را دارند می‌خواهند در یکی از جزایر این استان کمپ کنند و در کنار دریا باشند، یادآوری این نکته ضروری است که بخش زیادی از زیبایی این منطقه به تمیز بودن آن است پس هنگام سفر سعی کنید در حفط آن بکوشید. تا آیندگان هم بتوانند این گنجینه را به همین زیبایی که شما دیده‎اید ببینند. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد.