راهنمای جامع طناب کوهنوردی

چگونه طناب کوهنوردی مناسب انتخاب کنیم؟

    اگر قصد خرید طناب متناسب با فعالیت خود را دارید باید چهار مشخصه اصلی آن را مورد توجه قرار دهید که عبارتند از نوع، قطر و طول، مشخصات رفتاری آن و درجه ایمنی طناب که در این بخش به ارائه تعریف نسبت به این موارد می‌پردازیم.

• نوع طناب: انواع مختلف طناب با توجه به کاربرد در بازار وجود دارد که تک طناب‌ها، نیم طناب‌ها، طناب‌های دو قلو و استاتیک از آن جمله هستند.
• قطر و طول: این دو پارامتر تاثیر مستقیمی روی وزن، کارایی و دوام طناب دارند.
• مشخصه رفتاری طناب: شاخصه‌هایی مانند خشک بودن طناب و یا دارا بودن نشانگر میانی از جمله مواردی هستند که می‌توانند در انتخاب شما تاثیرگذار باشند.
• درجه ایمنی: درجات ایمنی ارائه شده برای طناب‌ها معمولا متاثر از سه پارامتر بالا هستند، بنابراین مجموعه تست‌های استانداردی بر روی این تجهیزات انجام می‌شود و نتایج آن توسط تولید کننده در اختیار مصرف کننده قرار می‌گیرد.

انواع طناب

    می‌توان گفت دو نوع اصلی طناب وجود دارد: استاتیک (شبه استاتیک) و دینامیک. طناب‌های دینامیک به منظور جذب ضربه ناشی از سقوط حالت کشسان دارند. در حالی که خاصیت کشسانی طناب‌های استاتیک تقریبا قابل صرف نظر کردن است و می‌تواند در صورت سقوط سبب ایجاد آسیب در ورزشکار شود. این گروه از طناب‌ها بیشتر به منظور صعود بر روی طناب، امداد و نجات و بالا کشی مصدوم و وزنه مورد استفاده قرار می‌گیرند. حال آنکه طناب‌‌های دینامیک خود به دسته تک طناب، نیم طناب و طناب دوقلو تقسیم‌بندی می‌شوند.

تک طناب‌ یا Single Rope

    این طناب برای صعودهای سر طناب، صعود در دیواره‌های بلند، صعودهای اسپورت و همچنین صعودهای ترد (صعودهای معمول سنگنوردی) بهترین انتخاب هستند. به دلیل کاربری گسترده معمولا تعداد زیادی از صعود کنندگان شامل سنگنوردان، یخنوردان و کوهنوردان از تک طناب‌ها استفاده می‌کنند. عبارت "تک" به این معنی است که بدون نیاز به حضور طناب دیگر مجاز به استفاده از آن هستید. این نوع طناب‌ها در قطرها و طول‌های متنوعی در بازار وجود دارند.

    البته تک طناب‌ها را می‌توان به عنوان نیم طناب و دو قلو مورد استفاده قرار داد و در هر سه سبک صعودهای سنگ‌نوردی از آنها بهره گرفت. نیاز به یادآوری نیست که هر طنابی را باید با توجه به شرایط استاندارد و طراحی شده و مختص خودش مورد استفاده قرار داد. علامت تک طناب‌ها عدد یک است  که در داخل دایره قرار داده شده است و معمولا در بخش‌های انتهایی طناب چاپ شده است.

• تصویر برگرفته از وب سایت ellis-brigham.com

نیم طناب یا Double Rope

    این طناب‌ها کاربرد بسیار خوبی در صعودهایی از نوع ترد با مسیرهای چند طولی در کوهنوردی، یخ‌نوردی و سنگ‌نوردی دارند. در حین صعود با نیم طناب، کاملا مشخص است که از دو طناب استفاده می‌شود. باید توجه داشته باشید که در حین صعود یکی از طناب‌ها را در نقاط میانی سمت چپ و طناب دیگر را در میانی‌های سمت راست قرار داده می‌شوند. اگر این کار به درستی انجام شود دو طناب موازی در روی سنگ قرار می‌گیرد که ایمنی زیادی را برای صعود کننده ایجاد می‌کند.

    نیم طناب‌ها مزایا و معایبی نسبت به تک طناب‌ها دارند. از مزایای مهم نیم‌طناب‌ها می‌توان به کاهش کشش طناب در مسیرهای پر پیچ و خم دانست، همچنین در حین فرود سرعت عملکرد شخصی که فرود می‌آید را تا دو برابر افزایش می‌یابد. نکته مهم این است دو طناب ایمنی زیادی ایجاد می‌کنند و در صورتی که در حین صعود یا سقوط یکی از طناب‌ها دچار آسیب شود طناب دیگر به عنوان پشتیبان عمل می‌کند.

    از معایب این نوع طناب‌ها نیز این است که در حین صعود و حمایت اشخاص باید مهارت بالایی داشته باشند و کاملا آشکار است که وزن دو طناب در مجموع در مقایسه با تک طناب بالاتر است، البته توجه داشته باشید که می‌توانید وزن آنرا با هم همراه خود تقسیم کنید. نیم طناب‌ها را فقط باید به شکل دو تایی و مطابق با دستورالعمل‌های ذکر شده مورد استقاده قرار داد. جدیدا در تکنولوژی‌های تولید شده نیم طناب‌ها را می‌توان به عنوان طناب دو قلو نیز مورد استفاده قرار داد. نیم طناب‌ها با علامت ½  در انتهای طناب نشان داده می‌شوند.

• تصویر برگرفته از وب سایت trailandcrag.com

طناب‌ دو قلو یا Twist Rope

    این طناب‌ها برای صعودهای ترد یا صعودهای سنتی سنگ‌نوردی و در جاهایی که صعود دارای چند طول است و البته مسیر خیلی مارپیچ نیست، مناسب هستند، همچنین در کوهنوردی و یخ‌نوردی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. مشابه با نیم طناب‌ها، طناب‌های دو قلو نیز جزو سیستم‌های دو طنابی هستند. در حین استفاده از طناب‌های دو قلو، همیشه باید دو طناب از یک میانی عبور کنند و در واقع همانند تک طناب‌ها از آن استفاده کنید. کشش در این سیستم از نیم طناب‌ها بیشتر خواهد بود.

    استفاده از این طناب‌های دوقلو مزایا و معایبی دارد برای مثلا در حین فرود سرعت را می‌توان تا دو برابر نسبت به تک طناب‌ها افزایش داد و بحث ایمنی نیز با توجه به اینکه امکان آسیب در طناب‌ها در نتیجه سایش و سقوط وجود دارد بالاتر است. همچنین وزن این سیستم نسبت به نیم طناب‌ها کمتر است که خود مزیتی برای این سیستم است. در مقابل و در بخش معایب این سیستم نیازمند تخصص و مهارت بیشتری در حمایت و صعود است که باید همزمان دو طناب را مدیریت کرد و البته وزن نسبت به تک طناب‌ها بیشتر است ولی قابل تقسیم بودن آن می‌تواند نکته مثبتی به شمار رود.

    همانند نیم طناب‌ها، طناب‌های دو قلو نیز فقط برای این کاربرد خاص تست و آزمایش شده‌اند و نباید از آن به نحو دیگری استفاده کرد. بعضی از طناب‌های دو قلو را می‌توان به عنوان نیم طناب نیز مورد استفاده قرار داد. البته طناب‌هایی هستند که در هر سه کاربری می‌توان از آنها بهره گرفت. طناب‌های دو قلو را معمولا با علامت ∞ در انتهای طناب نشان می‌دهند.

• تصویر برگرفته از وب سایت gearjunkie.com

طناب استاتیک

    طناب‌های استاتیک بهترین کارایی را در انجام عملیات امداد، غارنوردی و صعود بر روی طناب از خود نشان داده‌اند و همچنین در انجام بالاکشی بار و یا مصدوم کارایی خیلی خوبی دارند. این طناب‌ها در شرایطی که شما نمی‌خواهید طناب خاصیت کشسانی از خود داشته باشد بهترین عملکرد را دارند، برای مثال در انتقال شخص آسیب دیده به سمت پایین یا بالا کشیدن بار روی طناب مواردی وجود دارد که کشش طناب پارامتری منفی است. توجه بسیار مهم این است که هیچگاه از طناب استاتیک برای صعود سر طناب و یا صعود بر روی صخره استفاده نکنید. 

قطر طناب صعود 

    در حالت کلی، هر چقدر طناب نازک‌تر باشد وزن سبک‌تری خواهد داشت. طناب‌های با قطر بالاتر در مقابل خوردگی و استفاده مکرر مقاومت بالاتری از خود نشان می‌دهند. اگر به طور مداوم به شکل قرقره صعود می‌کنید طناب‌های با قطر بالاتر بهترین انتخاب خواهند بود، اما برای صعودهای چند طولی که مسافت زیادی باید طی شود، بهتر است از طناب‌های سبک با وزن کمتر استفاده کنید. تقسیم‌بندی قطری طناب‌ها به شکل زیر خواهد بود:

• تک طناب‌های تا قطر 9.4 میلیمتر: طناب‌هایی که در این رده قرار دارند معمولا بسیار سبک وزن هستند و به دلیل وزن کم، برای صعودهای چند طولی بسیار مناسب هستند. هرچند طناب‌های نازک نمی‌توانند تعداد پاندولی زیاد را تحمل کنند؛ مقاومت و دوام آنها کمتر است و معمولا کار کردن با آنها نیز مهارت بیشتری را می‌طلبد. اگر بیشتر به دنبال انجام صعودهای قرقره هستید که سقوط بر روی طناب به شکل مکرر اتفاق می‌افتد یا اگر بیشتر تمایل به انجام صعودهای اسپورت هستید توصیه می‌شود از تک طناب‌های با قطر بالاتر استفاده شود. توجه کنید که طناب با قطر کم با سرعت بیشتری در داخل ابزار حمایت حرکت می‌کند و برای انجام صحیح حمایت، مهارت بیشتری را به عنوان حمایت کننده نیاز دارید.
• تک طناب با قطر 9.5 تا 9.9 میلیمتر: تک طناب‌هایی که قطری در این حد دارد را می‌توان برای کاربری‌های مختلفی مناسب دانست. این طناب‌ها به اندازه کافی سبک هستند تا آنها را با خود به محیط کوهستان حمل کنید و همچنین در انواع صعودهای قرقره یا سر طناب نیز می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند. معمولا دوام آنها از انواع نازک‌تر طناب بیشتر است و کار کردن با آنها نیز راحت تر است.
• طناب‌های با قطر 10 میلیمتر و بالاتر: این طناب‌ها برای استفاده در محیط باشگاه که همواره صعود به شکل سر طناب انجام می‌گیرد و یا مسیرهای اسپورت مناسب هستند. همچنین محبوبیت آنها در صعودهای دیواره‌های بلند نیز بیشتر است. صعود بر روی مسیرهای دیواره‌ای خوردگی طناب و سایش آن را به شدت افزایش می‌دهند، بنابراین استفاده از ضخامت بالا اطمینان بیشتری ایجاد می‌کند البته وزن نیز پارامتر مهمی است که باید به آن توجه کنید.
• نیم طناب و طناب دو قلو: معمولا نیم طناب‌ها دارای قطر بین 8 تا 9 میلیمتر هستند، در صورتی که طناب‌های دو قلو قطری بین 7 تا 8 میلیمتر دارند.
• طناب‌های استاتیک: طناب‌های استاتیک قطری بین 9 تا 13 میلیمتر دارند و به طور معمول بر حسب اینچ اندازه‌گیری می‌شوند. بنابراین معمولا قطر آنها به شکل 7.16 اینچ معرفی می‌شوند. 

طول طناب صعود

    طناب‌های دینامیک در سنگ‌نورد معمولا طولی بین 30 تا 80 متر دارند. البته طول 60 متری را می‌توان طول استاندارد به شمار برد که در اغلب صعودها مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای صعود در مسیرهای طبیعی باید توجه کنید که طولی که برای صعود انتخاب می‌نمایید بیش از نصف طول طناب شما نباشد. برای مثال، اگر طول مسیر صعود شما 30 متر باشد، حداقل به 60 متر طناب نیز دارید تا بتوانید آن را صعود کنید و دوباره به سمت پایین فرود انجام دهید. بعضی از مسیرهای اسپورت نیاز به طناب‌های 70 متری دارند.

    اما در داخل سالن حتی طناب‌های کوتاه تا 35 متر نیز می‌توانند مناسب باشند. دلیل آن نیز کوتاه بودن مسیرهای داخل سالن در مقایسه با مسیرهای بلند بیرون از سالن است. اما باز هم باید از کافی بودن طول طناب اطمینان حاصل کنید. 

وزن طناب

    وزن کلی طناب به طور مشخص توسط طول و قطر طناب به دست می‌آید. در حالت کلی، طناب‌های نازک‌تر، سنگین‌تر از طناب‌های ضخیم هستند، اما ساختار هسته طناب نیز پارامتر تعیین کننده‌ای است و حتی در شرایطی امکان سنگین‌تر بودن آن نسبت به طناب‌های دیگر وجود داشته باشد. در حالت استاندارد، وزن طناب‌های دینامیک به شکل گرم بر متر (برای مثلا 58 گرم بر متر) ارائه می‌شوند و سبب می‌شود تا بدون توجه به طول طناب بتوان آنها را با هم مقایسه نمود. وزن طناب‌های استاتیک معمولا بر حسب وزن بر واحد فوت گزارش می‌شوند.

• تصویر برگرفته از وب سایت canyonstore.ir

مشخصات طناب

    در حین انتخاب طناب مناسب، باید به این مشخصه‌ها که در این بخش اشاره می‌کنیم توجه کنید. این شاخصه‌ها می‌توانند تفاوت‌های کاربردی زیادی را برای شما  ایجاد کنند.

• خاصیت ضد آب بودن: زمانی که طنابی آب جذب می‌کند، وزن آن سنگین‌تر می‌شود و توانایی آن در مهار وزن‌های ناشی از سقوط نیز کاهش می‌یابد (در حالی که طناب خشک باشد از بعد از سقوط می‌تواند تمام قدرت خود را بازتوانی کند). همچنین در هوای سرد طنابی که جذب آب کرده است یخ می‌زد و بر این اساس سفت شده و غیر قابل استفاده خواهد شد. به منظور مقابله با این مساله از طناب‌های خشک استفاده می‌شود که می‌توانند جذب آن را کاهش دهند. 

    طناب‌های ضد آب از انواع معمولی طناب گران قیمت‌تر هستند. اگر صعودهای شما از نوع اسپورت باشد، طناب‌های معمولی برای شما مناسب هستند زیرا با شروع شدن باران اغلب صعود کنندگان از صعود صرف نظر می‌کنند و طناب‌های خود را جمع می‌کنند. اما این مساله در مورد یخ‌نوردی، کوهنوردی و صعودهای چند طول ترد صدق نمی‌کند و امکان مواجه با یخ و برف و آب وجود دارد. 

    طناب‌های ضد آب می‌توانند هسته ضد آب داشته باشند یا فقط پوسته آنها ضد آب باشد و یا همزمان هر دو انتخاب را داشته باشند. طناب‌هایی که هر دو نوع خاصیت ضد آب را داشته باشند خاصیت مقاومت در برابر رطوبت بالایی خواهند داشت. در این بخش می‌توان طناب‌ها را به چند گروه تقسیم کرد: گروه اول طناب‌های معمولی بدون مقاومت در برابر آب هستند، گروه دوم طناب‌هایی که پوسته آنها مقاوم در برابر آب است (Dry Cover) و گروه سوم نیز طناب‌هایی که به طور کامل مقاومت در برابر آب را دارند (Golden Dry).

• نشانگر وسط طناب: اغلب طناب‌ها این نشانگر را دارند. وجود این نشانگر به شما کمک می‌کند که تنظیمات طولی طناب خود را به درستی انجام دهید، مخصوصا در فرود این نشانگر به شما کمک شایانی خواهد کرد.
• طناب‌های دو رنگ: معمولا این طناب‌ها از نقطه میانی دارای دو رنگ یا دو طرح هستند که به شما اجازه می‌دهد به سادگی بتوانید نقطه میانی آن را تشخیص دهید.
• علامت‌های هشدار دهنده انتهای طناب: تعداد زیادی از طناب‌ها دارای بخش طرحدار انتهایی هستند. به این ترتیب می‌توان در حین فرود و یا در حین پایین دادن یک شخص از رسیدن به انتهای طناب مطلع شوید.

نشانه‌های ایمنی UIAA مربوط به طناب

    فدراسیون بین‌المللی کوهنوردی (UIAA: The Union Internationalite des Associations d’Alpinisme) را می‌توان مسئول ایجاد استانداردها و روش‌های تست جدید مربوط به تجهیزات صعودهای ورزشی و کوهنوردی دانست. معمولا در روی بسته‌بندی طناب نتایج تست‌های مربوط به UIAA نوشته می‌شود که شامل تغییر طول استاتیک، تغییر طول دینامیک و فاکتور سقوط می‌باشد. نگاه کردن به این نتایج می‌تواند شما را در انجام انتخاب درست راهنمایی کند.

دفعات سقوط

    این پارامتر به این معنی است که یک طناب چندبار می‌تواند تحمل سقوط را داشته باشد. البته وزنه‌های استفاده شده و نیروهای وارد شده در محیط آزمایشگاه بسیار بیشتر از نیروهای وارد شده در دنیای صعودهای ورزشی چون سنگ‌نوردی و یخ‌نوردی است. بنابراین، این فاکتور را تا حد زیادی می‌توان یک فاکتور مقایسه‌ای دانست.

    تک طناب‌ها با وزنه‌ای معادل با 80 کیلوگرم تست می‌شوند، نیم طناب‌ها با وزنه 55 کیلوگرمی و همچنین طناب‌های دو قلو نیز با وزنه 80 کیلوگرمی، البته در دو مورد اخیر در حین تست وزنه به هر دو رشته اعمال می‌شود. تمام تک طناب‌ها و نیم طناب‌های استاندارد باید حداقل پنج بار تحمل تست سقوط انجام شده توسط UIAA را داشته باشند. در حالی که طناب‌های دو قلو باید تحمل حداقل 12 سقوط را برای کسب ایمنی از خود نشان دهند.

    تمام طناب‌هایی که دارای استاندارد UIAA هستند به نوعی مطلوب و ایمن برای کوهنوردان و سنگنوردان به شمار می‌روند. طنابی که بتواند تعداد سقوط بالاتری را تحمل کند می‌تواند طول عمر بالاتری را نسبت به طنابی که تعداد سقوط کمتری را تحمل کرده است داشته باشد. همواره با دقت طناب را بررسی کنید تا از وجود هر نوع آسیب دیدگی احتمالی آگاه شوید.

تغییر طول استاتیک

    تغییر طول استاتیک یا تغییر طول کاری به شرایطی اطلاق می‌شود که یک طناب استاتیک در شرایطی که یک وزنه 80 کیلوگرمی به آن آویزان باشد کش می‌آید. تغییر طول در تک طناب‌ها و طناب‌های دوقلو نباید بیشتر از 10 درصد طول کل طناب و در نیم طناب‌ها نیز نباید بیشتر از 12 درصد طول کل طناب باشد.

    در نظر گرفتن این تغییر طول در صعودهای سر طناب، صعود روی طناب با یومار و همچنین بالاکشی بار اهمیت زیادی دارد. تغییر طول استاتیک زیاد، معمولا به معنی کاهش کارایی در عملکرد است، دلیل آن نیز اتلاف انرژی برای افزایش طول طناب است.

تغییر طول دینامیک

    تغییر طولی است که طناب در اولین سقوط ایجاد شده در UIAA از خود نشان می‌دهد. بالا بودن مقدار تغییر طول دینامیک نیز به معنی بشتر بودن طول سقوط است. به طور کلی، کم بودن این تغییر طول می‌تواند مناسب باشد تا از زمین خوردن صعود کننده جلوگیری کند. البته کم بودن این طول نیز به معنی وارد شدن فشار بیشتر بر روی بدن صعود کننده، حمایت کننده و تجهیزات است. طبق استاندارد UIAA نباید تغییر طول دینامیک بیشتر از 40% طول طناب باشد. 

نیروی سقوط

    نیروی سقوط مقدار نیرو بر حسب کیلونیوتون (KN) است و مقدار نیرویی است که در اولین سقوط UIAA ایجاد می‌شود. کم بودن مقدار نیرو به معنی کم بودن نیروی وارد شده به بدن صعود کننده، حمایت کننده و تجهیزات است. هر چقدر تغییر طول دینامیک بیشتر باشد مقدار نیروی سقوط کمتر خواهد بود. به طبع کم بودن مقدار چنین نیرویی به معنی فرود نرم بر روی طناب در حین سقوط خواهد بود، اما معمولا سبب ایجاد کشش بیشتر نیز می‌شود. بنابراین یک حد بهینه باید در این بین مورد استفاده قرار گیرد.