انتخاب درست و استفاده به جا از کفش می‌تواند بسیار بر سلامتی پاهای شما و جلوگیری از آسب به مچ پای شما بسیار کمک کند و همچنین میتوانید با لذت بیشتری در برنامه‌های مد نظر خود شرکت می‌کنید شود. قاعدتا ورزش‌های مختلف نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌اند و در تمام شاخه های کوهنوردی، یخنوردی، سنگنوردی داخل سالن و صخره‌نوردی، جنگل‌پیمایی، کوهپیمایی سبک و دیگر انواع ورزش‌های وابسته به حوزه کوهستان نیز پیشرفت تکنولوژی سبب ایجاد کفشهای تخصصی شده است.در راهنمای جامع انتخاب کفش کوهنوردی و طبیعت گردی که شما در دکوول مطالعه می‌کنید قرار است با جنبه‌های مختلف این وسیله مهم صحبت به میان آوریم.
فهرست:
ساختار کفش کوهنوردی و طبیعت گردی
در زمان‌های قدیم کفشها بیشتر از چرم ساخته می‌شدند. کفشهای چرمی در حال حاضر کمتر مورد استفاده قرار میگیرند و پیشرفت تکنولوژی سبب جایگزین شدن آنها با کفشهایی با مواد اولیه جدید و رویه‌هایی از جنس الیاف مصنوعی و سایر مواد نوترکیب شده است. پیشرفت در تکنیک ساخت کفشها، راحتی و ایمنی بیشتری را برای کوهنوردان و طبیعت گردان به ارمغان آورده است.
جنس کفش کوهنوردی
کفشهای کوهنوردی در جنس‌های مختلفی تولید می‌شدند. با شروع از چرم به ترتیب ترکیباتی جدید که دوام، راحتی و گرمایش کافی برای انجام فعالیت‌های ورزشی را برای شما ایجاد کرده‌اند، در تولید به کار گرفته میشوند.
- چرم در انواع مصنوعی یا طبیعی
- مواد نوترکیب مانند کولار (پارچه ضربه‌گیر)
- پارچه‌های گورتکس (Gore-tex)، سیمپاتکس (Sympatex) عایق باد، رطوبت و قابل تنفس
- فایبرگلاس (برای کوهنوردی اصلا مناسب نیستند و در قدیم در تولید کفشها به کار گرفته می‌شدند)
- تین‌سولیت (Thinsulate) خاصیت حفظ گرمای پا، برای ساخت کفشهای زمستانی و هیمالیانوردی بسیار مورد استفاده است.
رویه کفش
رویه کفش نقش مهمی در محافظت از کفش و راحتی آن دارد در ادامه به بعضی از نقش‌های آن اشاره می‌کنیم:
- در مقابل ورود آب عایق باشد.
- قابلیت تنفس صحیح برای پا را ایجاد کند.
- انعطافپذیری تا حدودی برای جلوگیری از ضربه به پا را دارا باشد.
- از موادی با کیفیت و دارای استحکام بالا تهیه شده باشد.
- در برابر عوامل محیطی مانند گرما و سرما مقاوم باشد.
- با استفاده از مکانیزم‌های مختلف تثبیت کفش بر روی پا که در بخش پنجه و ساق پا قرار دارد به خوبی تثبیت شود.
- کفشهایی که برای کوهنوردی استفاده میشوند باید تا روی قوزک پا را بپوشاند تا از بروز پیچ خوردگی و مشکلاتی از این دست جلوگیری به عمل آورند.
زیره (کفی) کفش
زیره کفش از لایه‌ای ویژه از کربن و لاستیک، که معروف‌ترین آن با نام تجاری "ویبرام - " Vibram ایتالیا بوده که ساخته دست دو برادر است، ماده‌ای محکم، ضد خوردگی و لغزش و پراستحکام است. ویژگیهای اساسی زیره کفش عبارتند از:
- در برابر ضربه مقاوم باشد.
- با ارگونومی پا تناسب داشته باشد.
- دارای عاجهایی با ارتفاع مناسب به جهت حرکت بر روی مناطق ناهموار باشد
- بتواند در تماس با زمین اصطکاک و چسبندگی کافی را ایجاد کند
- دارای مقاومت بالا و همچنین انعطافپذیری مناسب با کاربرد کفش داشته باشد.
در انتخاب کفش کوهنوردی توجه به چه نکاتی مهم است؟
مسیرها و نواحی که پیمایش خواهید داشت
باید توجه کنید که قصد دارید در چه مسیرهایی از این کفشهایی که تهیه می‌کنید استفاده خواهید کرد. آیا در مسیرهای برفی آنها را خواهید پوشید یا مسیرها سنگی هستند و یا حتی ترکیبی از سنگ و یخ را در پیش رو خواهید داشت. همچنین باید به طول پیشمایش و ساعات استفاده خود نیز توجه کنید. آیا در مسیرهایی که پاکوب خوبی ندارند قصد پیمایش دارید یا اینکه به شکل کلی در مسیرهای پاکوب و مشخص پیشمایش خواهید داشت.
قطعا این دو مورد متاثر از آب و هوایی که در آن اقلیم دارید بستگی دارد. به طبع فصل بهار حتی در نوارهای شمالی‌تر متفاوت از آنچه که در ایران تجربه می‌کنید است. مثلا دو کشور کانادا و ایران را مقایسه کنید. پس فاکتورهایی چون فصل، عمق برف، مقدار درگیری با برف، برودت هوا، باران و ... از جمله موارد مهم هستند.
اندازه
بسیاری توصیه می‌کنند که برای راحتی بهتر کفش شما باید نیم تا یک سایز از پای شما و کفشهای شهری که استفاده می‌کنید بزرگتر باشند.این قاعده واقعا یک قانون نیست و باید با توجه به وضعیت خودتان نسبت به این مساله توجه کنید. اما آنچه که توصیه می‌شود این است که در هنگام خرید کفش حتما جوراب‌هایی که قصد دارید در همان فصل مورد استفاده قرار دهید را همراه داشته باشید و سایز کفش را با آن جوراب بسنجید نه با جوراب‌های بسیار سبکی و نازکی که در شهر به پا دارید.
در واقع اگر این دو نکته را تجمیع کنیم کفش کوهنوردی شما نباید برای پای شما بزرگ باشد بلکه باید فضای کافی داشته باشد تا در صورت استفاده از جوراب کلفت یا حتی دو جوراب در شرایطی به راحتی بتوانید از آنها بهره بگیرید و پای شما آسیب نبیند و راحتی کافی در حین پیمایش را نیز داشته باشید. برای مثال اگر کفش خیلی تنگ باشد. در نهایت مطمئن باشید که قبل از سفر اصلی حتما کفش خود را در مسیری معمول و ایمن تست کرده باشید.
همچنین به تاریخ تولید کفش توجه کنید و به دلیل گارانتی سعی کنید از نمایندگی‌ها یا فروشگاه‌های معتبر خرید خود را به انجام برسانید. توجه کنید پیش از بستن بندها، پای‌تان را تا جایی که امکان دارد در داخل کفش به قسمت جلو برانید و پنجه پا را کاملا در جلوی کفش قرار دهید در این هنگام باید به اندازه حداقل قطر یک انگشت، پاشنه با انتهای کفش فاصله داشته باشد. بعد از پوشیدن کفش و بستن بند آن، روی یک پای خود ایستاده و با پای دیگر خود به دیوار ضربه وارد کنید. اگر کفش مناسب باشد در این حالت هیچ‌‌گونه ضربه‌ای به طور مستقیم به پای‌تان وارد نمی‌شود.
سایز کردن درست کفش
سایز کفش کوهنوردی و طبیعت گردی باید به گونه‌ای باشد که بتوان ساعت‌ها کفش را به راحتی و آسانی بپوشد و به فعالیتی که می‌خواهید بپردازید. نباید کفش به نحوی باشد که پای شما آزادانه در داخل کفش حرکت کنید. این مساله قطعا منجر به تشکیل تاول در پاهای شما خواهد شد. همچنین تنگ بودن و کوچک بودن کفش نیز به ناخن‌ها و بخش‌های دیگر پای شما آسیب وارد خواهد کرد.
در نتیجه موارد بالا سایز کردن درست کفش برای راحتی و عملکرد کلی یک کفش ضروری است. وقتی کفش جدیدی تهیه می‌کنید تا زمانی که مطمئن نشدید که کفشها از نظر سایز و اندازه متناسب شما هستند در خانه بپوشید تا امکان تعویض آنها وجود داشته باشد. با پوشیدن جوراب‌های کوهنوردی خود، تست‌های زیر را انجام دهید تا کمک کند پی ببرید که کفشهای شما به درستی و انطباق کافی با پای شما را دارند یا خیر. از آنجایی که پاهای شما در طول روز متورم میشوند، این تست‌ها باید در ساعات عصر به بعد انجام شوند. توجه به این نکته خیلی مهم است و تا جای ممکن صبح برای خرید کفش اقدام نکنید.
با باز کردن کامل بندهای کفش، پای خود را به جلو بکشید تا انگشتان پای شما با جلوی کفش تماس پیدا کنند. در این وضعیت شما باید بتوانید به راحتی انگشت اشاره خود را بین پاشنه پای خود و پوشش پشتی کفش بکشید. اگر فضایی برای قرار دادن دو یا چند انگشت پشت پاشنه وجود دارد، کفش خیلی بزرگ است. اگر برای وارد کردن انگشت نیاز به اعمال نیرو باشد، کفش خیلی کوچک است. در هر دو مورد، کفشها باید برای تعویض سایز برگردانده شوند. اگر به یک شیب یا سطح شیب دار دسترسی دارید، در وضعیت سرازیری با کفشهایی که کاملاً بسته شده‌اند، بایستید. شما باید بتوانید انگشتان پای خود را بدون گیر کردن در جلوی کفش تکان دهید. به طور طبیعی بایستید و هنگام انجام این تست، سعی نکنید پای خود را به جلو فشار دهید. پس توصیه می‌کنیم از فروشگاه‌هایی خرید کنید که فضایی برای تست شیب در اختیار شما قرار می‌دهند.
بلند شدن پاشنه
تجربه کردن بلند شدن پاشنه، البته به مقدار کم، زمانی که کفشها نو هستند، غیرمعمول نیست. این به این دلیل است که یک نقطه انعطاف (چین) در قسمت جلویی کفش ایجاد نشده است. هنگامی که یک نقطه انعطاف ایجاد شود، پاشنه کفش همراه با پا بلند می‌شود و بلند شدن پاشنه باید از بین برود. بلند شدن پاشنه نباید در کفشهای جدید بیش از نیم سانتی‌متر باشد. اگر بلند شدن بیش از حد پاشنه را تجربه کردید، کفشها را برای تغییر سایز بازگردانید.
طی کردن سیکل نو بودن کفش
هیچ راه سریعی برای کارا ساختن کفشها وجود ندارد. راه‌های میانبر مانند استفاده از نرم‌کننده‌های چرم، اعمال حرارت به کفش و خیس کردن کفشها، مخصوصا در کفشهای چرمی، عمر کفشهای شما را به شدت کاهش می‌دهند. تنها روش توصیه شده برای گذر از این فرآیند این است که کفشهای خود را در مسیر صاف بپوشید تا پاهایتان به کفش عادت کند و بعد از مدتی میتوانید کفشها را برای استفاده در کوهستان به کار بگیرید.
انواع کفش کوهنوردی و طبیعت گردی
در حال حاضر کفشهای کوهنوردی با توجه به پیشرفت تکنولوژی، براساس نوع برنامه و کارایی تقسیم‌بندی میشوند. برای تهیه کفش کوهنوردی و طبیعت گردی باید به کارایی خاص آن دقت نمود. در ادامه به بخشی از این تقسیم‌بندی و نکات مربوط به هر کدام خواهیم پرداخت.
کفش راهپیمایی (Hiking)
این دسته از کفشها معمولا یا بدون ساق هستند و ساق کوتاهی دارند. بسیار سبک و انعطاف‌پذیر هستند، که در مسیرهای ساده و کفی و یا مسیرهای با شیب کم راحتی کافی را برای شما ایجاد می‌کنند. عموما کفی آنها منعطف است و برندهای مختلف در تنوع بسیار بالایی به تولید این رسته از کفشهای می‌پردازند.
کفش کوهپیمایی (Trekking)
این دسته از کفشها به نسبت به کفشهای راهپیمایی مقداری سنگین‌تر هستنند، رویه با دوام‌تری دارند و در مسیرهای که دارای شیب است و یا در مسیرهای جنگل‌پیمایی مختلف می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. خیلی ساده بخواهیم شما را با کفش کوهپیمایی آشنا کنیم اگر قصد طبیعت گردی و کوهپیمایی ساده را دارید بهتر انتخاب برای شما این نوع هستند. بعضی از انواع این کفشها دارای روی ضد آب هستند پس اگر قصد دارید در مناطقی با رطوبت بالا را دارید این کفش گزینه خوبی برای شما است و راحتی کافی در طول برنامه را به شما ارائه خواهد داد. توجه کنید این کفشها برای زمستان و کوهنوردی جدی مخصوصا در فصل زمستان مناسب نیستند پس در حین خرید به این نکته توجه کنید. لازم به ذکر است در صعودهای بسیار سبک زمستانه که حجم برف کم است و برودت هوا نیز آنقدر زیاد نیست می‌توان از این کفشها استفاده کرد.
کفش کوهنوردی تک پوش High Mountain -
این دسته از کفشها معمولا دارای ساق بلند (14 تا 19 سانتی‌متر) هستند تا در حین اینکه از مچ پا محافظت خوبی به عمل می‌آورند در مقابل ورود برف و سرما به پا نیز محافظت خوبی ایجاد کنند. کاربری بسیار خوبی در برنامه‌های زمستانی دارند و در برنامه‌های زیر 5000 متر به راحتی در زمستان قابل استفاده است. زیره این نوع از کفشها معمولا دارای انعطافپذیری کمی است تا صلبیت کافی در برخورد با برف و یخ را برای شما ایجاد کند و خاصیت عایق کافی نیز باشد.
همچنین این کفشها قابلیت نصب کرامپون را نیز دارند و این امکان را که در برنامه‌هایی که امکان درگیری با برف خیلی سفت و یا یخ وجود داشته باشد را نیز برای مخاطبانشان ایجاد می‌کنند. توصیه می‌کنیم در برنامه‌هایی که برف در منطقه وجود ندارد از این نوع کفشها استفاده نشود زیرا سبب کاهش شدید عمر کفش و مستهلک شدن آن می‌شود (البته استثناهایی نیز وجود دارد و این مساله تا حدی وابسته به برندی است که کفش را از آن تهیه می‌کنید).
کفش کوهنوردی سنگین دو پوش (Expedition)
این دسته از کفشها برای صعودهای سنگین به کار گرفته میشوند، زیره این نوع از کفش انعطافپذیری ندارد. طراحی کفش به نوعی است که از دو لایه تو در تو استفاده می‌شود، لایه داخلی را می‌پوشید و سپس آن را وارد کفش و لایه بیرونی می‌کنید. خاصیت گرمایی فوق‌العاده برای شما ایجاد می‌کنند و با خیال راحت در زمستان و در برنامه‌های مختلف سنگین و اکسپدیشن میتوانید طی مسیر کنید.
این کفشها نیز قابلیت نصب کرامپون را دارند و در تمام مسیرهایی که امکان درگیری با برف و یخ وجود دارد میتوانید از آنها استفاده بکنید. سیستم‌های مختلفی برای تثبیت کفش در روی پای شما طراحی شده است. سیستم BOA در کفشهای لااسپورتیوا ایده‌ای کاملا خلاقانه به شمار می‌رود که جایگزین بند و چسب در مدل‌های معمول و قدیمی شده است.
توصیه‌هایی نیز در استفاده از این کفشها وجود دارد. برای مثال به شدت توصیه می‌شود از این کفشها در مسیرهای خاکی و بدون برف استفاده نشود، زیرا این مساله استهلاک کفش را به شدت افزایش می‌دهد. در انتخاب سایز کفش دقت زیادی بکنید زیرا انتخاب اشتباه می‌تواند سبب سرمازدگی پاهای شما و یا آسیب‌های دیگر در پای شما شود. همچنین از این کفشها میتوانید در صعود به قلل 7000 متری نیز بهره بگیرید.
کفشهای یک و نیم پوش و دو و نیم پوش نیز در این دسته طبقه‌بندی میشوند که با توجه به محافظت‌هایی که ایجاد می‌کنند و کاربردهای خاص بسیار در بین کوهنوردان محبوب هستند و مورد استفاده قرار میگیرند.
کفش هیمالیانوردی (Expedition)
این دسته از کفشها دارای سه لایه هستند، زیره این کفش انعطافپذیری ندارد. پوش اول یا داخلی آن را می‌پوشید و سپس آن را در داخل پوش دوم می‌پوشید که متصل به یک لایه بیرونی که دارای گتری بلند است. این نوع کفشها نیز قابلیت نصب کرامپون را دارند و در صعودهای بالای 7000 متر مورد استفاده قرار میگیرند.
کفش یخ نوردی
این دسته از کفشها شبیه به کفشهای سنگنوردی هستند که دارای نیش‌هایی متصل به کفش هستند و فقط برای صعودهای روی یخ یا درای تولینگ می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
کفش سنگ نوردی (Climbing)
این دسته از کفشها که به نام کتانی سنگنوردی نیز معروف هستند شکلی خاص دارند و به نوعی طراحی میشوند که معمولا پا در آن تحت فشار است، البته این مساله به این دلیل است که بتوانید به شکل خیلی دقیق در جهات مختلف نیروی کافی برای صعود را به گیره‌های موجود در روی صخره‌ها وارد کنید.
مراقبت و نگهداری از انواع کفشهای کوهنوردی
اگر از کفش خود به درستی مراقبت کنید و آن را تمیز و سالم نگهداری کنید، هم خاصیت ضدآب بودن‌شان را حفظ می‌کنند و هم دوام بیشتری خواهند داشت. جنس و نوع کفش کوه با نحوه پاک کردن آن بسیار مهم است. اگر کفشی که تهیه کرده‌اید دارای بروشور باشد از آن استفاده کنید و همچنین میتوانید به سایت سازنده کفش مراجعه کنید و از آنجا اطلاعات کامل را به دست آورید. البته در مقاله‌ای دیگر نحوه تمیز کردن انواع کفشها را با شما به اشتراک خواهیم گذاشت.
