راهنمای بازدید از روستای تاریخی نایبند طبس

معرفی روستای تاریخی نایبند طبس

    روستای تاریخی نایبند طبس، در دل یک منطقه کویری قرار گرفته اما خود آن یک منطقه کوهستانی است که بین کوه‌های علی آباد، آب شلمه و کوه نایبند قرار دارد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید فیلمبرداری فیلم محمد رسول الله در این روستا انجام شده است. روستای نایبند از نظر زیست محیطی اهمیت ویژه‌ای دارد. وجود یوزپلنگ ایرانی در این منطقه بر اهمیت زیست محیطی آن افزوده‌اند.

    در پاسخ به این سوال که روستای نایبند کجاست، باید گفت این روستا در استان خراسان جنوبی، شهرستان طبس قرار دارد. برای رسیدن به این جاذبه باید خود را به جاده طبس-راور برسانید. این روستای تاریخی هم به کویر لوت مشرف است و هم به کوهستان. مسیر دسترسی به این جاذبه از طریق جنوب شهرستان طبس امکان‌پذیراست. از این شهرستان باید وارد جاده طبس-راور شده و پس از گذشتن از کریت، دیهوک و زنوغان تابلوی نایبند را خواهید دید.

    این روستا حدود 210 کیلومتر با شهرستان طبس فاصله دارد. طی کردن این مسیر حدود سه ساعت زمان می‌برد. این روستا اگرچه در دل کویر قرار گرفته اما سرسبز است و در آن باغ‌های مرکبات، نخلستان‌ها و کشت‌زارهای گندم قرار دارد. اگر تصمیم به این بازدید گرفتید می‌توانید شب را در روستای نایبند بمانید و روز بعد از شهرستان زیبای طبس دیدن کنید.

مختصری از تاریخچه روستای نایبند طبس

    روستای نایبند طبس یک سابقه بلند بالای تاریخی دارد. قدمت این روستا را بالاتر از هزار سال می‌دانند. درواقع این روستا در یک مسیر کاروان‌رو قرار داشته و به همین دلیل هم مورد توجه قرار می‌گرفته است. دلیل شکل‌گیری این روستا را باید وجود زمین‌های حاصل خیز و منابع آب مناسب دانست. به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت روستای نایبند شرایط مساعدی برای زندگی داشته و به همین دلیل هم افرادی تصمیم گرفته‌اند، زندگی‌شان را در آن شروع کنند.

    در کتاب‌های تاریخی نام روستای نایبند به عنوان یک استراحتگاه در حاشیه کویر ذکر شده است. در کتاب کویرهای ایران نوشته سون هیدن درباره این روستای تاریخی نوشته‌اند: "این روستا در زمانی که نادر به قصد بیرون راندن و فرونشاندن شورش افغان‌ها از پایتخت خود حرکت کرد، پایگاه و استراحتگاهی برای او و سربازانش بود."

    آنطور که از شواهد پیداست، سابقه سکوت در روستای نایبند به قبل از اسلام باز می‌گردد. حتی حفره‌های دست کندی در این منطقه وجود دارد که نشان می‌دهد در زمان غارنشینی نیز افرادی در این روستا زندگی می‌کرده‌اند. درحال حاضر از این حفره‌ها و دالان‌های دست‌کند به عنوان انبار و طویله استفاده می‌شود. پس از اینکه اولین خانه‌ها در روستا ساخته شد، خانه‌های جدید که اهالی می‌ساختند در بخش‌های بالایی روستایی بود. کار بیشتر اهالی این روستا باغداری و کشاورزی در حاشیه آن بود. کم کم جمعیت روستا افزایش پیدا کرد و ساخت و سازها نیز به بیشتر شد. چیزی که امروز از روند شکل‌گیری و رشد یک روستا می‌بینید، روستایی پلکانی و زیبا در دل کویر است.

    در دوره حکومت صفویه زمانی که دزدی و یاغی‌گری در این منطقه افزایش پیدا کرده بود، مردم این روستا برای بالا بردن امنیت خود، قلعه و برج‌های دیده‌بانی ساختند. بافت روستا فشرده‌تر و راه‌ها کم عرض‌تر شد. اما در دوره حکومت قاجارها در ایران شکل معماری این روستا تغییر پیدا کرد. مردم به جای ساخت خانه‌های کوچک تمایل به ساخت خانه‌های بزرگ چند اتاقی پیدا کردند. این تغییرات در  مزارع، باغ‌ها و نخلستان‌ها نیز انتقال پیدا کرد.

مختصری از معماری روستای نایبند طبس

    روستای پلکانی نایبند معماری خاص و ویژه‌ای دارد که در طول قرن‌ها زندگی مردم در آن به شکل امروزی در آمده است. این روستا در بلندای کوه قرار دارد و به دلیل کمبود زمین برای ساخت و ساز خانه‌های آن روی هم به صورت طبقه‌ای ساخته شده است. معماری این روستا را باید متراکم دانست یه صورتی که پشت بام یک خانه حیاط خانه دیگر است. یقینا این نوع معماری در فرهنگ مردم روستا تاثیر زیادی دارد و باعث می‌شود آنها بسیار با هم صمیمی باشند. نکته جالبی که در این روستا وجود دارد این است که فضای کار روستاییان یعنی همان زمین‌های زراعی با خانه‌هایشان کاملا تفکیک شده هستند.

    این روستا همچنین دارای کوچه‌هایی پیچ در پیچ است که بر جذابیت معماری این روستا می‌افزاید. در کنار معماری پلکانی و قدیمی روستاها ساختمان‌های بزرگ‌تر نیز با نخلستان‌ها و باغ مرکبات در کنارشان چهره زیبایی به روستا داده است. بیشتر کوچه‌هایی که در این روستا قرار دارند سرپوشیده هستند و مردم را از گرمای تابستان نجات می‌دهد. در این کوچه‌ها سکویی‌هایی قرار دارد که روستاییان روی آنها می‌نشینند و با هم معاشرت می‌کنند.

    معمولا مردم روستای نایبند طبس برای ساخت خانه‌هایشان از وسایلی همچون خشت و کاهگل استفاده کرده‌اند. استفاده از این مصالح در مناطق کویری رایج بوده است. همچنین در ساخت این خانه‌ها از شن‌های تیره رنگ نیز استفاده شده که این مساله باعث ایجاد طیف رنگی خاکستری در این خانه شده است. وقتی از دور به این خانه‌ها نگاه کنید انگار به مجموعه‌ای از مکعب‌های سفالی چشم دوخته‌اید. برای سقف بسیاری از منازل از تنه درختان نخل استفاده کرده‌اند.

    کنگره‌های مثلثی‌ در جداره‌ها و نمای خانه‌ها، ویژگی دیگر این خانه‌های پلکانی است. این ویژگی اکثر بازدیدکنندگان را به یاد بادگیر می‌اندازد. در واقع این کنگره‌ها به نوعی نقش فیلتر را بازی می‌کنند زیرا در جهت باد قرار دارند و جلوی شن‌هایی که همراه باد می‌آیند را می‌گیرند. دیوار خانه‌ها در روستای طبس بسیار ضخیم است و حرارت را به راحتی تبادل نمی‌کند.

    سرویس بهداشتی در این خانه‌ها نیز وضعیت عجیبی دارد. از آنجایی که حفر چاه در این منطقه سخت است، معمولا توالت‌ها به صورت دو طبقه ساخته می‌شود و فاضلاب آن نیز در انبار می‌ریزد. پس از اینکه این انبار پر شد آن را با خاک مخلوط کرده و به عنوان کود در مزارع استفاده می‌کنند. معمولا تنور و سرویس بهداشتی در این خانه‌ها برای استفاده مشترک دو خانواده است.

نکات مهم درباره روستای نایبند طبس

• در روستای تاریخی نایبند طبس، جاذبه‌هایی برای بازدید وجود دارد که از میان آنها می‌توان به زیارتگاه نایبند، برج های نگهبانی و چشم‌های آب اشاره کرد. جدا از این موارد خود روستا آنقدر زیبا و جذاب است که می‌توان از آن به عنوان یک جاذبه گردشگری جذاب یاد کرد.
• از میان کارهایی که می‌توانید در این روستا انجام دهید می‌توان به عکاسی، روستاگردی، کوه‌نوردی و تماشای آسمان پر ستاره در شب اشاره کرد.
• صنایع دستی این روستا که می‌توانید به عنوان سوغات با خود به خانه ببرید چیزهایی است که با برگ درختان نخل درست می‌شود. از میان این وسایل می‌توان به زنبیل، زیرانداز، سبد حصیری، بادبزن و ریسمان اشاره کرد. شما همچنین می‌توانند محصولاتی مانند خرما، شیره‌ خرما، کشک و پرتقال را با بهترین کیفیت در این روستا تهیه کنید.
• مردم روستای تاریخی نایبند یک غذای محلی به نام قوروت دارند که شبیه به کله جوش است. اگر گذرتان به این روستا خورد حتما این غذای خوشمزه را هم امتحان کنید.
• روستای طبس روستایی گرمسیری است بنابراین بهترین زمان بازدید از این روستا را باید فصل‌های پاییز و زمستان و همچنین اوایل بهار دانست.
• برای اقامت در روستا نیز هم اقامتگاه بومگردی وجود دارد و هم اگر گشتی در نایبند بزنید حتما خانه‌ای برای اجازه پیدا خواهید کرد.

کلام آخر

    در مطلب راهنمای بازدید از روستای تاریخی نایبند طبس هر آنچه را که باید درباره این این روستای زیبا و تاریخی بدانید، بیان کردیم. حالا آماده بازدید از این روستا هستید. در طول این سفر به یاد داشته باشید که نباید به هیچ عنوان به بافت تاریخی و محیط زیست این منطقه آسیب برسانید تا آیندگان هم بتوانند مانند شما از نعمت دیدن چنین روستای زیبایی بهره ببرند و برای بومیان نایبند نیز مزاحمتی ایجاد نشود. مردم نایبند بسیار مهمان‌نواز هستند بنابراین یادمان نرود که این مهمان‌نوازی را با احترام به آنها پاسخ دهیم.

    اگر نکته دیگری درباره این روستای تاریخی وجود دارد که در این نوشته بدان اشاره نشد حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده کنید.