قله شاه البرز: بلندترین قله استان البرز (5 مرور)

قله شاه البرز

    قله شاه البرز بین دو استان البرز و قزوین واقع شده است. دامنه جنوبی شاه البرز به دره طالقان از توابع استان البرز می‌رسد و این کوه از جنوب به دره الموت مشرف است که از توابع استان قزوین است. در واقع قله شاه البرز بلندترین قله از خط الراسی طولانی است که از جنوب به روستاهای حسنجون، هرنج، آرتون، بزج و شهراسر و از شمال به دینه رود، کلان، سیلیکان، اوانک، بالاروچ و پایین روچ می‌رسد. در شرق شاه البرز روستاهای پراچان و دیزان واقع شده‌اند و این کوه از غرب به قله زیورچال می‌رسد. همانطور که می‌دانید شاه البرز بلندترین قله استان البرز است و در لیست طرح سیمرغ کوه‌های ایران نیز قرار گرفته است.

    طبیعت قله شاه البرز متاثر از سد طبیعی ایجاد شده توسط رشته کوه‌های البرز با تفاوت هایی بیشتر شبیه طبیعت مناطق رشته کوه زاگرس است. در شاه البرز درختان میوه‌ای مانند سیب، گردو، گیلاس، گلابی، زرشک و زالزالک وجود دارد. علاوه بر این طبیعت شاه البرز مناسب برای رویش درختانی مانند چنار و بید و گیاهانی مانند آویشن، ریواس، تره کوهی و کاسنی است که اکثرا کاربرد دارویی دارند.

    از نظر گوناگونی جانوری نیز در این منطقه حیواناتی مانند کفتار، گراز، گرگ، شغال، خرس و روباه زندگی می‌کنند و همچنین شاه البرز طالقان زیستگاه پرندگانی مانند عقاب، دم جمبانک، زاغچه، قوش و کبک است. به طور کلی مانند اغلب کوه‌های دامنه جنوبی البرز، شاه البرز نیز زمستان‌هایی تا حدی سرد دارد، اما بهار و تابستان آن معتدل است و به همین دلیل در این فصول گردشگران زیادی به این منطقه جذب می‌شوند که یا به فکر فتح قله شاه البرز هستند یا قصد دارند ساعاتی را در دامنه‌های بکر و زیبای آن بگذرانند.

نامگذاری قله شاه البرز

    روایتی که به نامگذاری قله شاه البرز در اینجا مطرح می‌شود به نقل از مقاله منتشر شده در شماره 20 مجله کوهنامه است. بنابراین می‌توانید برای مطالعه مجدد به آن مرجع مراجعه فرمایید.

    در آبان ماه سال ۱۳۲۸ به اتفاق دوستان کوهنورد: امیرحسین امیرفیض - حسین کاظمی و حاج محمدی جهت صعود به قله البرز کوه از طریق طالقان و دهکده مرتفع حسنجون رهسپار شدیم. گرچه شنیده بودیم که چندین سال قبل از ما کسانی به این قله صعود کرده بودند، اما سالمندان دهکده فوق الذکر معتقد بودند که تنها نزدیکترین راه صعود به قله یاد شده از همین روستاست و ما پیرمردان یاد نداریم که کسی این کار را انجام داده باشد، زیرا طوفان‌های سهمگین و بسیار شدید همواره سنگ‌های بزرگی را از بلندی‌ها به پایین پرتاب کرده و همین مانع بزرگی بر سر راه صعود به آن قله است و تا حال بسیار کسانی را از این کار منصرف کرده‌ایم.

    در سال گذشته که یک کوهنورد هندی توصیه ما را نپذیرفت و عازم قله شد. یک هفته بعد جنازه او را در رودخانه یافتیم که از کوه پرت شده بود. گرچه پاییز بود و هوا سرد و برف هم می‌آمد و سوز و سرما بیداد می‌کرد تصمیم ما قطعی بود و قرار شد سحرگاه صبح روز بعد به صعود ادامه بدهیم. چون بار ما زیاد و وسایل کوهنوردی همراه داشتیم ناچار از یک چهارپا با صاحبش استفاده کردیم.

    او با ما شرط کرد که تا نیمه راه بیشتر با ما نخواهد آمد. شب هنگام به محلی که او گفته بود رسیدیم. شب سردی بود و سوز و سرما تا صبح ادامه داشت. آنچه را می‌شد سوزاندیم اما حریف سرما نمی‌شدیم. باربری که وسایل ما را حمل می‌کرد نمدی همراه داشت با اینکه تا صبح از سرما می‌لرزید نه خودش از آن استفاده کرد و نه به ما داد روی الاغش انداخت. همینکه هوا روشن شد قصد بازگشت کرد و به ما گفت خطرناک است شما هم باز گردید.

    اما ما منصرف نشدیم و به صعود ادامه دادیم. باد خیلی شدیدی می‌آمد. نزدیک ظهر به ۶۰ متری قله رسیدیم که با خطراتی مواجه بودیم زیرا راه عبور بیش از ۳۰ سانتیمتر عرض نداشت و از سن‌گهای خرد و روی هم انباشته تشکیل شده بود که از دو طرف پرتگاه‌های خطرناک داشت که احتمال سقوط زیادی می‌رفت. باری از طنا‌ب‌ها استفاده شد و هر سه نفر عبور کننده‌ای را حمایت می‌کردند تا به قله رسیدیم. ۴۲۸۰ متر ارتفاع داشت.

    عرض قله ۴×۴ متر بود و تنوره‌ای داشت پر از برف و یخ که قطعه چوب تجاری شده‌ای در آن دیده شد و روشن بود که روی این قله برای مخابره از دیرباز اطاقی ساخته بودند که از آفتاب و دود و آتش به محل‌های دور مخابره می‌شد. از هر طرف که نگاه می‌کردیم مناظر زیبا و قلل زیادی دیده می‌شد مثل تخت سلیمان، علم کوه، سیاه کمان، پسنده کوه و دیگر ارتفاعات.

    برای ما قدری مشکل بود که در برابر سلسله جبال البرز که قله بلند و معروف آن دماوند است، چرا این قله با ارتفاع کمتر از دماوند قله البرز نام گرفته؟ بهتر است نام شاه البرز بر آن نهاده شود و از همان تاریخ نام شاه البرز در همه مطبوعات و کتاب‌ها و صعودها برده می‌شود. (بنابراین از سال ۱۳۲۸ نام این قله شاه البرز شد)

روستای حسنجون

    کوه شاه البرز در شمال شهرستان طالقان واقع شده است. از چند مسیر می‌توان به قله شاه البرز صعود کرد. بهترین و معمولی‌ترین مسیر صعود، از روستای «حسن‌جون» است. این روستا در ۵ کیلومتری شهرک (مرکز طالقان) واقع شده است. زمان‌بندی مناسب جهت صعود به قله شاه البرز از ارکان اساسی اجرای یک برنامه موفق است. در صورتی که صعودی دلچسب و به دور از استرس را برای گروه خود و این برنامه ۱/۵ تا ۲ روزه در نظر بگیرید.

    «حسن‌جون» روستایی زیبا و ییلاقی است که اکثر اهالی آن به شهر کوچ کرده‌اند و به صورت فصلی در این روستا ساکن می‌شوند. باغداری شغل ساکنین دائمی این روستا است. درخت‌های سیب، گردو و گلابی عمده محصولات آن را تشکیل می‌دهند. دامداری هم رونقی نسبی دارد. دره «حسن‌جون» به سمت شمال امتداد داشته و بسیار خوش آب و هوا است و رودخانه‌ای دائمی در آن جریان دارد.

    این رودخانه نهایتاً به رودخانه شاهرود طالقان می‌پیوندد و مجموعاً کمی جلوتر وارد دریاچه سد طالقان می‌شود. سد طالقان، سدی خاکی با هسته رسی است که در بهار ۱۳۸۵ افتتاح شد. آبگیری این سد از پاییز ۸۴ شروع شد و نقش مهمی در کنترل سیلاب‌ها و تقسیم آب کشاورزی منطقه حاصلخیز طالقان دارد. گفته می‌شود در آینده بخشی از آب این سد به تهران منتقل خواهد شد. با ایجاد این سد و افزایش رطوبت منطقه به تدریج اکوسیستم منطقه تغییر خواهد کرد.

    «حسن‌جون» ۱۹۳۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. مسیر صعود از داخل روستا کاملا مشخص است. مسیر پاکوب از کنار جوی ادامه داشته که پس از پیمودن ۵ کیلومتر در جهت شمال دو دره در پیش رو نمایان می‌شود. به این محل «دوروان» می‌گویند که محل اصلی تقسیم آب روستا است.

مسیرهای صعود به قله شاه البرز

    سه مسیر صعود به قله شاه البرز وجود دارد که بسته به کسانی که کوهنوردی می‌کنند و همچنین بسته به فصلی که برای صعود به قله در نظر گرفته شده یکی از آنها انتخاب می‌شوند. رایج‌ترین مسیر صعود به قله شاه البرز مسیر جنوبی یعنی همان دره طالقان است. اگر این مسیر را انتخاب کرده‌اید باید خود را به روستای حسنجون برسانید که برای این کار لازم است ابتدا خود را به شهرک طالقان رسانده و از آنجا با طی حدود پنج کیلومتر به روستای حسنجون بروید و از آنجا کوهنوردی را آغاز کنید.

    نکته مهمی که در این صعود وجود دارد این است که مسیر جنوبی مسیری با زیبایی‌ها و جاذبه‌های طبیعی فراوان است و شما در طول راه از میان باغ‌ها و درختان میوه و همچنین چشمه‌های متعددی رد می‌شوید که از دل کوه می‌جوشند. به همین دلیل صعود به قله شاه البرز معمولا صعودی لذت بخش است و گروه‌های کوهنوردی می‌توانند در مسیر از طبیعت زیبا لذت ببرند و صبحانه و ناهار را در کنار چشمه‌های جوشان این قله صرف کنند.

صعود به قله شاه البرز از روستای حسنجون

    در انتهای این دره، باغ‌ها و درختان کنار رودخانه تمام می‌شود. مجددا به دو راهی دیگری در میان دو دره می‌رسیم. تابلوی سفید رنگی مسیر درست را در سمت چپ به ما نشان می‌دهد که روی آن نوشته شده: «خشک چال، یورد عباس آقا، قله شاه البرز، میان آب». تا اینجای مسیر حدود ۷ کیلومتر را در حدود ۳/۵ ساعت طی کرده‌ایم. دره سمت راست بعد از حدود نیم ساعت به آبشاری زیبا که حدود ۱۵ متر ارتفاع دارد، ختم می‌شود.

    ادامه مسیر از این راه با وسایل فنی امکان‌پذیر است. اما مسیر سمت چپ به روی یال سوار می‌شود که پس از نیم ساعت شیب نسبتا تند به دو راهی دیگری می‌رسد که تابلو راهنما مسیر صعود به قله و خشک‌چال و یورد عباس آقا را در سمت چپ و میان آب را در سمت راست نشان می‌دهد. برای صعود به قله از دو مسیر می‌توان صعود کرد. مسیر سمت چپ مسیر عادی با شیب نسبتا کمتری است ولی مسیر سمت راست طولانی‌تر بوده و تا رسیدن به قله شیب تندتری دارد.

    ما مسیر سمت راست را که به میان آب ختم می‌شود انتخاب می‌کنیم. کوه‌های صخره‌ای با پرتگاه‌های عظیم در سمت شرقی ما قرار دارند که منظره‌ای زیبا را خصوصا در هنگام طلوع خورشید نمایان می‌سازند. پس از طی کردن ۲ کیلومتر به دو راهی و گوسفندسرايي می‌رسیم که با هدایت آب چشمه آبشخور مناسبی برای گوسفندان درست کرده‌اند. این جا محل بسیار مناسبی برای استراحت است. یک ساعت بعد به پای کوه و چشمه معروف میان آب می‌رسیم.

    محل اتراق دامداران منطقه که در این موقع از سال (اواخر شهریورماه) اثری از آنها دیده نمی‌شود کاملاً مشخص است که این جا گوسفندسراي بزرگی است. شواهد نشان می‌دهد که چادرهای زیادی در این منطقه برپا بوده است. تا این محل بیش از ۱۵ کیلومتر راه آمده‌ایم. میان آب در ارتفاع ۲۸۷۷ متری قرار دارد. با یک حساب سرانگشتی می‌فهمیم که بیش از ۱۳۰۰ متر را باید صعود کنیم.

    کوله پشتی‌های خود را در مکان مناسبی می‌گذاریم و کمی سبک‌تر از روی یک یال پرشیب صعود خود را شروع می‌کنیم. شیب تند به سرعت خستگی را در چهره‌ها نمایان می‌سازد ولی وقتی می‌بینیم که چیزی به ظهر نمانده، به ناچار از زمان استراحت کم کرده و به سرعت خود اضافه می‌کنیم. بعد از ۳ کیلومتر به خط‌الراس کوه می‌رسیم. قله شاه البرز در فاصله دوری در غرب ما قرار دارد و قله سات در سمت شرق و بعضا سفید قطور در سمت غرب به نظر نزدیک‌تر می‌آید.

    شیب انتهایی کوه که حدوداً تا قله ۱/۵ کیلومتر فاصله و ۳۰۰ متر اختلاف ارتفاع دارد، بیش از نیم ساعت، طول نمی‌کشد. قله شاه البرز با ارتفاع ۴۱۶۴ متر قله عجیبی است چرا که بلندترین نقطه در مکانی قرار دارد که برای رسیدن به آن باید از گذرگاه باریکی که در دو سوی آن دره‌ای عمیق به عمق بیش از ۳۰۰ متر قرار دارد، عبور کرد. در سمت پرتگاه شمالی، یخچال دایمی شاه البرز وجود دارد. وقتی رو به شمال ایستاده‌ایم می‌توانیم در سمت شمال ابرهای خوابیده بر روی دره سه هزار، در شمال غربی کوه‌های تخت سلیمان، علم کوه و خرسان، در شمال شرقی قله سات، در غرب قله سفیدآب را ببینیم. در جنوب نیز دره‌های مشرف به طالقان و دریاچه سد طالقان نمای زیبایی دارد.

در روستای حسن‌جون پارکینگ عمومی وجود دارد و همچنین یک خانه کوهنورد نیز ساخته شده است که برای اقامت شبانه می‌توان از آن بهره گرفت. فاصله روستای حسن‌جون تا قله از مسیر میان آب حدود ۲۰ کیلومتر است و باید بیش از ۲۲۰۰ متر صعود کرد. بعد از میان آب محلی برای برداشتن آب وجود ندارد، لذا در موقع گرم سال به این نکته باید توجه داشت. همان طور که قبلاً نیز گفته شد این برنامه، کوه‌پیمایی طولانی دارد (حدود ۴۰ کیلومتر) پس بهتر است تمهیدات لازم را قبل از اجرا اندیشید. ما پیشنهاد می‌کنیم که این برنامه ۱/۵ تا ۲ روزه اجرا شود و وسایل لازم جهت شبمانی همراه برده شود.

صعود به قله شاه البرز از مسیر روستای اوانک شمالی

    مسیر شمالی که از روستای اوانک در انتهای دره الموت آغاز می‌شود یکی از مسیرهای دیگر صعود به قله شاه البرز است. درباره این مسیر یک نکته مهم وجود دارد و آن هم سختی راه و همچنین ریزشی بودن یخچال‌های آن است. به همین دلیل کسانی که این مسیر را انتخاب می‌کنند ابتدا قله زیورچال در غرب شاه البرز را فتح می‌کنند و بعد به سمت صعود به قله مورد نظر می‌روند.

    دیگر مسیر صعود به قله شاه البرز هم از دره الموت و از روستای دینه رود است. هر چند مسیر اول یعنی مسیری که از روستای حسنجون طالقان شروع می‌شود بهترین مسیر صعود به قله شاه البرز است، اما باید به این نکته نیز توجه داشت که گروه کوهنوری از کجا به سمت شاه البرز می‌رود. اگر از کرج یا تهران به سمت شاه البرز می روید قاعدتا بهتر است مسیر اول را انتخاب کنید، اما اگر از قزوین به سمت شاه البرز حرکت می‌کنید و قصد فتح این قله را دارید بهتر آن است که یکی از مسیرهای دره الموت را برای صعود انتخاب کنید تا زمان رسیدن به پای کوه را کوتاه‌تر کنید.

نکات مهم درباره صعود به قله شاه البرز

     بهترین فصل برای صعود به قله شاه البرز استان البرز تابستان است، چرا که در این فصل با یخچال‌های طبیعی که صعود به قله را سخت می‌کنند، کمتر سر و کار دارید. با وجود این، اگر فصل زمستان را برای صعود به قله شاه البرز انتخاب کرده‌اید؛ بهتر است از مسیر دره طالقان و روستای حسنجون بروید. از نظر آب آشامیدنی در مسیر صعود به قله شاه البرز مشکل چندانی ندارید. چندین چشمه در راه وجود دارد و آخرین آن یعنی اولنگ حدود دو ساعت تا قله فاصله دارد. بر این اساس شما می‌توانید با داشتن یک ظرف کوچک آب کوهنوردی را آغاز کنید و با رسیدن به هر چشمه ظرف‌تان را از آب آن که قابل آشامیدن است پر کنید. البته توصیه دکوول بر این است که بدون در نظر گرفتن این چشمه‌ها آب مورد نیاز خود را همراه داشته باشید.

    قله شاه البرز فاقد جانپناه یا پناهگاه است، بنابراین اگر قصد دارید شب را در کوه بگذرانید باید تجهیزات و لوازم کوهنوردی کافی و لباس مناسب همراه داشته باشید. گروه‌های کوهنوردی معمولا برنامه‌ای یک روزه برای صعود به قله شاه البرز می‌چینند. بررسی گزارش‌های مربوط به پیمایش در شاه البرز نشان می‌دهد اگر کوهنوردی را از حدود ساعت هفت صبح شروع کنید با احتساب زمان‌های استراحت و همچنین توقف برای صرف صبحانه و ناهار، نهایتا حدود نه و نیم شب به مبدا خود بازمی گردید. البته این زمان بندی در مورد تیمی صادق است که از آمادگی جسمانی کافی برخوردار بوده باشد. در کل می‌توان صعود یک روزه به قله شاه البرز را به عنوان یک چالش جدی برای کوهنوردان در نظر گرفت.

    تلفن همراه شما در اکثر مسیر صعود به قله شاه البرز آنتن دهی دارد و همچنین می‌توانید از اینترنت استفاده کنید. یک مرکز درمانی در نزدیکی قله یعنی در روستای حسنجون طالقان قرار دارد که در مواقع ضروری می‌توانید به آن مراجعه کنید. صعود به قله شاه البرز به عنوان بلندترین قله استان البرز تجربه لذت بخشی است، چرا که شما برای این کار همزمان طبیعت گردی کرده و از جاذبه‌های طالقان که در نوع خود منحصر به فرد است دیدن می‌کنید.

    نزدیکی شاه البرز به سه مرکز استان یعنی کرج، قزوین و تهران باعث می‌شود که بتوانید به راحتی برای یک کوهنوردی یک روزه برنامه ریزی کرده و به موقع به اقامتگاه یا محل زندگی خود برگردید. این کوهنوردی می‌تواند یک برنامه آخر هفته لذت بخش برای شما باشد، به ویژه اگر در بهار به شاه البرز رفته باشید که در آن شاهد شکوفه درختان و رویش گیاهان و گل‌های مختلف خواهید بود.

 کلام آخر

قله شاه البرز، با ارتفاع ۴۱۷۰ متر، یکی از بلندترین و باشکوه‌ترین قله‌های رشته کوه البرز است. این قله که در مرز استان‌های البرز و قزوین واقع شده، از سمت جنوب به دره طالقان و از سمت شمال به دره الموت مشرف است. شاه البرز به دلیل مناظر زیبا، پوشش گیاهی غنی، و آبشارهای متعدد، مقصدی محبوب برای کوهنوردان و طبیعت‌گردان است. مسیر رایج صعود به این قله از جبهه جنوبی و روستای حسنجون در طالقان است. صعود به قله شاه البرز نیازمند آمادگی جسمانی مناسب، تجهیزات کوهنوردی کامل، و اطلاع از شرایط آب و هوایی است. امیدواریم از این مقاله لذت برده باشید. با ما در دکوول رسانه ادونچر و کوهنوردی ایران همراه شوید.