آشنایی با بافت تاریخی شهر تفلیس

بافت تاریخی شهر تفلیس

    در بافت تاریخی شهر تفلیس تعداد زیادی جاذبه تاریخی انتظار شما را می‌کشد که از میان این تعداد می‌توان به بقایای یک آتشکده مربوط به دوران ساسانی، حمام‌های تاریخی، مسجد و کلیسای مربوط به دوران صفوی، کاروانسرا و بناهای قاجاری و ... اشاره نمود. اگرچه درباره هر کدام این موارد باید به صورت مفصل حرف خواهیم زد اما در این مطلب قصد داریم سیر تا پیاز بافت تاریخی تفلیس که این جاذبه‌ها نیز بخشی از آن است را بررسی نماییم. با وب سایت دکوول در این سفر تاریخی همراه باشید.

بافت تاریخی تفلیس کجاست؟

    بافت تاریخی تفلیس روی تپه‌های مشرف به رود «کورا» واقع شده است. شاید جالب باشد که بدانید در این ناحیه یک تله کابین احداث شده است که پایین‌ترین قسمت بافت تاریخی را به بالاترین قسمت آن در کنار دیوارهای «نارین قلعه» متصل می‌کند. درحال حاضر شماری از خانه‌های قدیمی که در این بافت قرار دارد، به مهمانسرا، کافه و رستوران تبدیل شده و از این طریق گردشگران بیشتری به این بافت تاریخی جذب می‌شوند.

    حمام های متعلق به عصر صفوی که در این بافت قرار دارند نیز با استفاده از چشمه‌های آب گرم منطقه راه اندازی شده و مورد استفاده قرار گرفته‌اند. مردم تفلیس این قسمت از شهر را بسیار دوست دارند و همواره به دنبال بازسازی و مرمت آثار و بناهای تاریخی موجود در آن بوده‌اند. آنها درواقع این قسمت را بخشی از تاریخ کشورشان می‌دانند و به آن افتخار می‌کنند.

معرفی کلی بافت تاریخی شهر تفلیس

    تفلیس یا به زبان گرجی «تْبیلیسی» پایتخت کشور گرجستان است که در قاره اروپا قرار دارد. این شهر علاوه بر قسمت پیشرفته و مدرنی که دارد دارای منطقه‌ای با بافت تاریخی زیبا و شگفت‌انگیز است که با رفتن به آن انگار در دل تاریخ قدم بر می‌دارید. این منطقه تاریخی که شامل خانه‌هایی قدیمی است که با آجر ساخته شده و بالکن‌های چوبی دارد. با گذر کردن از خیابان‌های باریک بافت تاریخی تفلیس می‌توان تعداد بسیار زیادی از این خانه‌ها را از نزدیک دید.

    مهم است بدانید که در این بخش از تفلیس می‌توان سبک‌های مختلف معماری را مشاهده کرد. برای مثال کوچه‌ها و خیابان‌های آن به سبک آسیایی و عربی ساخته شده و خانه‌های آجری قدیمیش معماری اروپایی دارد. در برخی از بناهای این بافت نیز می‌توانید معماری روسی را ببینید. ترکیب این سبک‌های معماری کنار هم منظره بسیار جذابی را پدید آورده است که توجه هر گردشگری را به خود جلب می‌کند. معماری این بخش از شهر در واقع ترکیبی از معماری قرون وسطی، نئوکلاسیک و استالینیست است.

    شهر تفلیس در دو طرف رود کورا (متکواری) واقع و از سه طرف توسط چندین کوه احاطه شده است. بافت تاریخی این شهر به دلیل وجود چشمه‌های آب گرم معروف شده است. در قرن 19 میلادی حمام‌های گوگردی به سبک ایرانی در بافت قدیمی ساخته شد که آب آن از همین چشمه‌ها تامین می‌شود. قسمت شمالی بافت تاریخی تفلیس که با نام محله آبانوتوبانی شناخته می‌شود؛ حمام‌های گوگردی، مسجد جامع تفلیس، میدان تاریخی تفلیس، رستوران‌ها و کافه‌های بسیار مشهوری را در خود جای داده است.

    یکی از مهم‌ترین خیابان‌های بافت تاریخی تفلیس، خیابانی به نام کوته آبخازی است. این خیابان  میدان تاریخی تفلیس را به میدان آزادی متصل می‌کند که دیدن آن خالی از لطف نیست در قسمت شمال شرقی بافت تاریخی تفلیس، کافه‌هایی وجود دارد که نشستن در آنها می‌تواند لحظات خوب و خاطره‌انگیزی را در ذهن ایجاد کند. اگر به دنبال ثبت تصویری خاطره‌انگیز و به یادماندنی هستید می‌توانید در بخش غربی بافت تاریخی به گشت و گذار بپردازید و عکس‌های نابی از این منطقه تهیه کنید. تنها نکته تاسف برانگیزی که در مورد بافت تاریخی تفلیس وجود دارد این است که اغلب بناهای متعلق به قبل از قرن نوزدهم میلادی بر اثر حمله آقامحمدخان قاجار به تفلیس از بین رفته است.

بناهای موجود در بافت تاریخی تفلیس

    در ادامه به چند مورد از مهم‌ترین بناهای موجود در بافت تاریخی شهر تفلیس اشاره می‌شود. با ما همراه باشید.

قلعه ناریکالا   (Narikala)

    قلعه ناریکالا یکی از جاذبه‌های تاریخی است که در این منطقه در انتهای خیابان بتلمی بر فراز تپه‌ای با یک شیب ملایم واقع شده است. این قلعه را باید مشهورترین و قدیمی‌ترین جاذبه تاریخی شهر تفلیس دانست که از موقعیت مکانی بسیار خوبی برخوردار است. قرارگیری این قلعه در مرکز شهر باعث شده که بسیاری از افراد از این جاذبه به‌عنوان قلب تفلیس یاد می‌کنند.

    قلعه ناریکالا را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد که بخش اول در میان باغ گیاه شناسی و بخش دیگر بین حمام‌های گوگردی واقع شده است. در بخش پایینی این قلعه یک حیاط وجود دارد که آن را جایگاه کلیسای قدیمی سنت نیکلاس می‌دانند. ساخت این کلیسا مربوط به قرن سیزدهم میلادی است و یک بار هم در طول سال‌های 1996 تا 1997 مرمت و بازسازی شده است.

    لازم به ذکر است که ساختمان اولیه این قلعه را در قرن چهارم میلادی ساخته‌‍اند و خاندان امویه در قرن هفتم میلادی آن را توسعه داده‌اند. هنگامی که مغول‌ها بر تفلیس تسلط پیدا کردند؛ این قلعه به نام نارین قلعه یعنی قلعه کوچک مشهور و این نام کم کم به ناریکالا تبدیل شد. مسیر دسترسی به قلعه بدین صورت است که می‌توانید با پرداخت 1 لاری (واحد پول تفلیس) از بوستان رایک، با سوار تله کابین شوید و خود را به بالای تپه‌ای که قلعه روی ان است برسانید. هزینه بازدید از این جاذبه تاریخی رایگان است و در هر ساعت از شبانه روز که بخواهید می‌توانید از آن بازدید کنید.

مجسمه مادر گرجستان   (Mother of Georgia)

    نام اصلی این مجسمه کارتلیس دِدا (Kartlis Deda) است که به معنای مادر کارتلی یا مادر گرجستان است. این مجسمه در بخش بلندی از شهر قرار گرفته در نتیجه تقریبا از همه جای تفلیس قابل رویت است و به عنوان نماد این شهر شناخته می‌شود. مجسمه از جنس آلومینیوم است و طولی معادل ۲۰ متر دارد. مجسمه مادر گرجستان در سال ۱۹۵۸ به مناسبت ۱۵۰۰ سالگی شهر تفلیس ساخته شده است و مفهوم جالب دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان را منتقل می‌کند.

حمام های گوگردی تفلیس   (Tbilisi Sulfuric Baths)

    تفلیس در اصل «تبلیس» بوده که از کلمه «تیبلی»  و به معنای گرم گرفته شده است. علت این نامگذاری را باید وجود بیش از ۳۰ چشمه آب گرم در دامنه‌های کوه تابوری در محدوده شهر باستانی دانست. روزانه حدود ۳ میلیون لیتر آب از دل این چشمه‌ها بیرون می‌زد و این را باید اصلی‌ترین دلیل اهمیت این حمام‌ها برای شهر تفلیس دانست.

    در روزگاران گذشته در اطراف این چشمه‌ها حمام‌هایی ساخته‌اند که امروزه از اصلی‌ترین جاذبه‌های گردشگری تفلیس به حساب می‌آید. آب این چشمه‌ها درصد بالایی گوگرد و دیگر مواد معدنی را داراست و درجه حرارتشان معمولا بین 38 تا 40 درجه سانتیگراد متغیر است. از گذشته خواص آب این چشمه‌ها برای همه روشن بوده و از این آب‌ها برای درمان بیماری‌های مختلف پوستی و آرتروز استفاده می‌شده است.

    شاید جالب باشد که بدانید از آب این چشمه‌های آب گرم گوگردی برای حمام‌ها نیز استفاده می‌کرده‌اند. مردم تفلیس در گذشته در طول روز برای استراحت به این حمام‌ها رفته و حتی بعضا مهمانی‌های مهم خود را هم در این حمام ها برگزار می‌کرده‌اند. بیشتر این حمام‌های تاریخی در بافت تاریخی شهر تفلیس، در خیابان آبانوتوبانی واقع شده‌اند. تا جایی که محلی‌ها این خیابان را با نام خیابان حمام می‌شناسند. مردم تفلیس اجازه نداده‌اند این حمام‌ها با گذشت زمان فرسوده شوند و بازسازی‌شان کرده‌اند.

    نشانه‌ای که این حمام‌ها را مشخص می‎کند چندین گنبد کوچک است که به صورت ردیفی در کنار هم قرار گرفته‌اند. تمام این حمام‌ها، قدیمی و شناخته شده‌اند اما دو مورد از معروف‌ترین و قدیمی‌ترین آنها حمام ارکل (Erekle)  و حمام زیبای شرلی (Chreli Abano) است که دارای کاشی کاری‌های آبی و تزئینات بسیار زیبایی است. هزینه بازدید از این حمام‌های قدیمی که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ 40 تا 80 لاری (حدود 50 تا 100 هزار تومان) و ساعات بازدید از آنها تمام طول شبانه روز و هفت روز هفته به جز شنبه‌ها و یکشنبه‌هاست. این حمام‌ها از طریق دو خیابان بوتانیکوری (Botanikuri) یا میزا شافی (Miza Shafi) قابل دسترسی هستند.

مسجد جامع تفلیس (Jumah Mosque)

    مسجد جامع تفلیس یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی است که در قلب بافت تاریخی این شهر قرار دارد این مسجد کاشی‌کاری‌های زیبا و مناره هشت ضلعی قرمز رنگ دارد. این مسجد تاریخچه‌ای طول و دراز دارد و در طول سال‌های حیاتش از دست بلایای زمانه جان سالم به در برده است.

    در واقع از آن زمان که اعراب و مسلمانان وارد منطقه قفقاز و شهر تفلیس شدند؛ چند مسجد در این شهر ساختند اما این مساجد به مرور زمان از بین رفتند. برای مثال می‌توان به مسجدی اشاره کرد که در نزدیکی کلیسای متخی ساخته شده بود و در در سال 1950 تخریب شد. مورد دیگری که می‌توان آن را در این دسته قرار دارد؛ مسجدی است که آن را در زمان عثمانی‌ها ساختند اما بعدتر به دستور نادرشاه تخریب شد.

    به طور کلی می‌توان گفت تنها مسجدی که در طول این سال‌ها تخریب نشده، مسجد جامع است که در قرن نوزدهم میلادی آن را ساخته‌اند و در ساخت آن از ترکیب معماری اسلامی با معماری گوتیک استفاده شده است. هنوز هم مسلمانان تفلیس از این مسجد که در خیابان بوتانیکال 32 در فاصله کمی از قلعه ناریکالا قرار گرفته است؛ استفاده می‌کنند .

کلیسای متخی  ( (Metekhi Church

    کلیسای متخی را باید سازه قدیمی دیگری دانست که در شهر تفلیس از محبوبیت بالایی برخوردار شده است. قدمت این بنا به قرن دوازدهم میلادی باز می‌گردد. این کلیسا در لبه رود کر روی یک دیواره صخره‌ای ساخته شده و جدای از اینکه محل عبادت بوده از آن به‌عنوان اقامتگاه تزارهای گرجی نیز هم استفاده می‌شده است. اهمیت دیگر که مختی این است که پیکر اولین شهید گرجی (سنت شوشانیک) را زیر گنبد آن به خاک سپرده‌اند. این کلیسا در طول تاریخ بارها تخریب مجددا یازسازی شده است. کلیسای متخی سازه‌ای مربعی شکل، بلند و آجری دارد و در مرکز آن یک مناره گرد با سقفی بسیار بلند قرار گرفته است.

    آنچه در حال حاضر از این مجموعه تاریخی باقی مانده صومعه، قلعه و معبد آن است. در مقابل صومعه یک بنای یادبود جدید قرار دارد که چهره ی شاه واختانگ سازنده ی شهر تفلیس را شامل می‌شود. این مجموعه در خیابان متخی اول قرار گرفته است.

دیگر جاذبه های بافت تاریخی تفلیس

    از دیگر جاذبه‌های بافت تاریخی شهر تفلیس باید به رستوران شکارا در خیابان شوتا روستاولی-بلوک 38، موزه ملی گرجستان در خیابان روستاولی 10/3، کافه رستوران وگان کیوی در خیابان ایون مکابلی، مرکز خرید گالریا در یابان شوتا روستاولی 4/2، رستوران آچارولبی در خیابان روستاولی، کلیسای کاشوتی در خیابان شوتا روستاولی ۹، مقبره های متاتسمیندا در خیابان ماما داویتی و کلیسای سنت دیوید در خیابان ماما داویتی اشاره نمود.

مسیر دسترسی به بافت تاریخی تفلیس

    تصور نمایید که درخیابان لادو آساتیانی هستید. باید تا انتهای این خیابان پیش بروید و هنگامی که به میدان نان یا پوریس میدانی (Puris Moedani) رسیدید به سمت راست بپیچید و به خیابان بتلمی وارد شوید. حالا می‌توانید بافت تاریخی شهر تفلیس را مشاهده کنید.

در واقع حالا در یکی از محله‌های این بافت تاریخی ایستاده‌اید که زمین آن از نوع سنگفرش است. ساختمان‌های این محله کاملا قدیمی است و بالکن‌های چوبی و حیاط خلوت‌های باصفا دارد.

کلام آخر

در مطلب آشنایی با بافت تاریخی تفلیس هر آنچه را که لازم بود درباره این قسمت از پایتخت گرجستان بدانید بیان کردیم. ابتدا به معرفی این بافت تاریخی پرداختیم و سپس برخی از جاذبه‌های تاریخی مهمی که در آن قرار دارد را به شما معرفی کردیم. اگر سه تفلیس سفر کردید حتما باید بازدید از بافت تاریخی این شهر را در اولویت لیست خود قرار دهید. اگر بخواهیم از تمام جاذبه‌های تاریخی که در این قسمت از شهر وجود دارد بازدید کنید حداقل به دو روز زمان نیاز دارید.

    در این محله قدیمی رستوران و کافه های مشهور زیادی نیز وجود دارند که شما می‌توانید خستگی‌تان را در این مکان‌ها به در کنید. اگر نکته دیگری درباره بافت تاریخی تفلیس وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد؛ حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید تا دیگران هم بتوانند از آن استفاده کنند. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده کنید.