دریاچه ارومیه

راهنمای بازدید از دریاچه ارومیه | سفر به شور دریای ارومیه

    دریاچه ارومیه! مگر می‌توان کسی را یافت که این نام به گوشش آشنا نباشد؟ مگر می‌توان کسی را یافت که با شنیدن این نام به یاد استان آذربایجان غربی نیافتد؟ مگر می‌توان کسی را یافت که از خطر خشک شدن این دریاچه افسوس نخورده باشد؟ هر شهر و هر استان یک نماد دارد که برایش مانند یک شناسنامه عمل می‌کند؛ دریاچه ارومیه نماد و شناسنامه آذربایجان غربی است. دریاچه ارومیه در شمال غربی ایران میان دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی قرار گرفته است و به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران شناخته می‌شود. آب این دریاچه از رودخانه‌های سیمینه رود، تلخه رود، باراندوز، شهرچای، نازلو، گدار و زولا تامین می‌شود. همچنین جزیره‌های کبودان، اسپیر و آرزو در آن قرار گرفته است.   

مختصری از پیشینه دریاچه ارومیه

    یکی از اولین بارهایی که در یک سند رسمی نام دریاچه ارومیه آورده شده، مربوط به سده نهم پیش از میلاد مسیح است. در این سند، اطلاعات و نشانه‌هایی از سکونت ایرانیان و پارسیان در آن زمان در اطراف دریاچه وجود دارد. در پانصد سال اخیر نیز کردها و آذربایجانی‌ها در اطراف دریاچه زندگی کرده‌اند. نام‌هایی که در قدیم برای این دریاچه استفاده می‌شد، عبارتند از شور دریا، دریای، شاهی، چیچست (در زبان فارسی کهن) کبودا یا کبودان (در دوران میانه)، کالوس ماتینوس (در زبان لاتین) و کپوتان (در زبان ارمنی). حمدالله مستوفی در نوشته‌های خود از این مکان بیشتر با نام‌های چیچست و شور دریا اشاره کرد.

    دریاچه ارومیه چه از نظر کشتیرانی و چه از نظر تاثیرش بر اقلیم منطقه، در طول تاریخ اهمیت زیادی برای حاکمان داشته است. حکومت‌هایی که قبل از میلاد مسیح در این منطقه وجود داشته‌اند، با استقرار کشتی‌های خود در این منطقه از آن محافظت می‌کرده‌اند. همچنین به دلیل شرایط اقلیمی که دریاچه در این ناحیه ایجاد می‌کرده، کشاورزی پر رونق بوده و این مساله به خاک آذربایجان ارزش بیشتری داده است. اما متاسفانه از دهه 80 به بعد دریاچه ارومیه به سوی خشکسالی قدم برداشته و مشکلات زیادی پیرامون این مساله به وجود آمده. با کنار هم قرار دادن عکس‌های دریاچه ارومیه قبل و بعد به راحتی تفاوت‌های ایجاد شده در آن قابل تشخیص است.

هرچه باید درباره دریاچه ارومیه بدانید

    اهمیت دریاچه ارومیه را باید در موارد زیادی جستجو کرد. اولین مورد تنوع زیستی در این دریاچه است. شاید جالب باشد بدانید در این منطقه 62 گونه باکتری و آرکئوباکتر، 42 گونه قارچ‌های میکروسکوپی، 311 گونه گیاه، 5 گونه نرم‌تن، 20 گونه جلبک، 27 گونه خزنده و دوزیست، 24 گونه پستاندار و 226 گونه پرنده وجود دارد. زیست بوم دریاچه ارومیه در فهرست یونسکو ثبت شده است. همچنین بیشتر مناطق اطراف دریاچه توسط سازمان محیط زیست به ثبت ملی رسیده است.

    همچنین جزیره‌های کوچک و بزرگ این دریاچه پناهگاه بسیاری از پرندگان مهاجر مانند فلامینگو، کفچه نوک، پلیکان، لک لک، مرغ نوروزی، اکراس، چوب پا، نوک خنجری، اردک پیسه و ... است. دریاچه ارومیه را باید بزرگ‌ترین آبگیر دائمی در شمال غرب فلات ایران دانست. در این حوضه آبریز، دشت‌هایی مانند تبریز، ارومیه، نقده، اشنویه، سلماس، پیرانشهر، بناب، مهاباد، میاندوآب، بوکان، آذرشهر و ... وجود دارد و آن را باید یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین حوضه‌ها در ایران دانست.

    یکی از مهم‌ترین و بحث برانگیزترین اتفاقاتی که در سال‌های اخیر برای دریاچه ارومیه افتاده، خشک شدن آن است. شروع این اتفاق از دهه 80 آغاز شد و امروزه متاسفانه خطر خشک شدن کامل در کمین آن است. علت خشک شدن دریاچه ارومیه را باید در موارد زیادی جستجو کرد که از میان مهم‌ترین آنها می‌توان به سدسازی بی‎رویه و احداث بزرگراه اشاره نمود. البته کم شدن میزان بارندگی در سال‌های اخیر نیز در این امر بی‌تاثیر نبوده است. گفته می‌شود درصورتی که دریاچه کاملا خشک شود، هوای معتدلی که در آذربایجان وجود دارد به هوای گرمسیری تبدیل می‌شود و بادهای نمکی نیز در این منطقه شروع به وزیدن می‌کنند. البته تا امروز طرح‌های نجاتی هم برای دریاچه برنامه‎ریزی شده است.

کشتیرانی در دریاچه ارومیه

    قدمت کشتیرانی در دریاچه ارومیه به زمان مغول‌ها باز می‌گردد. نخستین بار این مساله در قرن نوزدهم کشف شد که شناورهایی شبیه به کشتی در آن زمان در این منطقه وجود داشته است اما، به نظر می‌رسد به دلیل طوفان‌های ناگهانی این ناحیه، کشتیرانی در آن زمان بسیار خطرناک بوده است. در زمان حکومت قاجارها نیز ملک قاسم میرزا، توانسته بود امتیاز انحصاری کشتیرانی را دریافت کند و به تجارت در این منطقه بپردازد. فرزندان او تا سال 1293 این امتیار را در دست داشتند و در آن زمان به یک ارمنی به نام بداغبانس فروختتند. در سال 1303 رضاخان کشتیرانی دریاچه ارومیه و کل تجهیزات آن را خریداری کرد و در سال 1304 بودجه سالیانه به آن اختصاص داد.

جاذبه های دریاچه ارومیه

    قبل از اینکه دریاچه ارومیه خشک شود، قایق سواری یکی از اصلی‌ترین تفریحاتی بود که می‌شد در این منطقه انجام داد. این تفریح تا مدت‌ها کمرنگ شد اما اکنون دوباره در حال جان گرفتن است. بندر شرفخانه در مسیر سلماس به تبریز بهترین مکان این منطقه برای قایق سواری است.

    عکاسی یکی دیگر از تفریحاتی است که می‌توانید در این جاذبه طبیعی زیبا انجام دهید. بهترین مکان برای این کار منطقه کاظم داشی با شقایق‌های وحشی که در آن می‌روید، است. حمام گِل، فعالیت هیجان انگیز دیگری است که می‌توانید هنگام بازدید دریاچه ارومیه انجام دهید. گل این منطقه برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند برونشیت، بیماری‌های تنفسی، رماتیسم، آسم و ... مفید است. همچنین شنا کردن در آب دریاچه بسیار هیجان انگیز است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، به دلیل غلظت بالای نمک، به راحتی می‌توان روی آب این دریاچه شناور شد و آرامش گرفت.

    یکی دیگر از جاذبه‌های دریاچه ارومیه دیدن پرندگان مهاجر است. اگر در فصل مهاجرت پرندگان به این منطقه سفر کنید، می‌توانید انواع فلامینگو، لک لک، مرغ نوروزی، پرندگان نادر و ... را مشاهده کنید و در یک منظره زیبا و تجربه‌ای منحصر به فرد غرق شوید.

    اگر به دریاچه ارومیه سفر کردید، حتما از جاذبه‌های مهم دیگر استان آذربایجان غربی مانند آبشار شلماش سردشت، تخت سلیمان، تپه حسنلو و مقبره شمس تبریزی نیز دیدن کنید.

بهترین زمان سفر به دریاچه ارومیه

    بهترین زمان سفر به دریاچه ارومیه را باید فصل‌های بهار و تابستان دانست. از آنجایی که آب و هوای استان آذربایجان غربی بسیار معتدل است، در این فصول آب و هوای فوق‌العاده‎ای همراه شما در سفر خواهد بود. البته لازم به ذکر است که در فصل‌های دیگر سال نیز می‌توانید از این دریاچه بازدید کنید و مطمئن باشید در همه روزهای سال این منطقه جاذبه‌هایی برای نمایش به شما خواهد داشت. اگر فصول سرد سال را برای سفر به این منطقه انتخاب کنید، می‌توانید اطمینان داشته باشید که گردشگران کمتری در این منطقه وجود دارند.

کلام آخر

    در مطلب راهنمای بازدید از دریاچه ارومیه هر آنچه باید درباره این دریاچه می‌دانستیم را خواندیم. با تاریخچه آن آشنا شدیم، ماجرای کشتیرانی در این منطقه را فهمیدیم. درباره علت خشک شدن دریاچه ارومیه اطلاعاتی به دست آوردیم و  در این مورد حرف زدیم که چه جاذبه‌هایی در دریاچه ارومیه انتظارمان را می‌کشند.

    دریاچه ارومیه نه تنها یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان غربی است بلکه باید آن را یکی از اصلی‌ترین جاذبه‌های طبیعی در کل ایران دانست که هم از نظر گردشگری و هم از نظر محیط زیست بسیار حائز اهمیت است. بنابراین در طول سفر و بازدید از این جاذبه سعی کنید از آن مراقبت نمایید تا آیندگان نیز بتوانند از این گنجینه استفاده کنند و لذت ببرند. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و در پایان اگر تاکنون به دریاچه ارومیه سفر کرده‎اید، تجربه‌ها و خاطره‌ها‌یتان از این سفر را در برایمان بنویسید.