استان آذربایجان شرقی: راهنمای جامع

راهنمای جامع سفر به استان آذربایجان شرقی

سفر همیشه پر از هیجان و تجربه‌های جدید است، حالا تصور کنید که مقصدتان یک مقصد رویایی، پر از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی، با مردمی خونگرم و مهمان‎‌نواز، با فرهنگی دوست داشتنی باشد. چه کسی فرصت چنین تجربه‌ای را از دست می‌دهد؟ سفر به استان آذربایجان شرقی با مرکزیت شهر تبریز، همان فرصتی است که در بالا از آن حرف زدیم. این استان پر از جاذبه های گردشگری است. در کنار آن وجود غذاهای محلی فوق‌العاده، آداب و رسوم ویژه و تاریخ و فرهنگ سراسر شگفتی این دیار را برای سفر جذاب‌تر کرده است.

استان آذربایجان شرقی از دیرباز یکی از مهم‌ترین استان‌ها در کشور بوده است. دلایل زیادی برای این اهمیت وجود دارد. اول اینکه آذربایجان شرقی نیز مانند استان آذربایجان غربی یکی از مناطق مرزی کشورمان به حساب می‌آید. این استان از شمال با جمهوری آذربایجان و ارمنستان هم مرز است و به همین دلیل هم اهمیت زیادی در کشور دارد. از دیگر همسایگان آذربایجان شرقی می‌توان به آذربایجان غربی از غرب و استان اردبیل از شرق اشاره کرد. دلیل دوم برای اهمیت این منطقه این است که دو رشته کوه مهم زاگرس و البرز در آن به هم متصل شده‌اند و دلیل سوم را نیز باید تبریز دانست که همیشه نقشی مهم و اساسی در جریانات سیاسی کشور ایفا نموده است.

در مطلب راهنمای جامع سفر به استان آذربایجان شرقی قصد داریم سیر تا پیاز این منطقه را بررسی کنیم تا کسانی که قصد سفر به این دیار را دارند بتوانند از این اطلاعات برای هرچه بهتر شدن سفرشان استفاده کنند. اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

گزیده‌ای از پیشینه استان آذربایجان شرقی

آذربایجان شرقی یکی از سرزمین‌های تحت سلطه مادها بوده که آن را به نام ماد کوچک می‌شناختند. زمانی که اسکندر به سرزمین مادها حمله کرد، ماد کوچک تنها منقطه‌ای بود که توانست در برابر این حمله مقاومت کند. پس از ورود اسلام به ایران نیز زمانی که قوم مغول بر ایران تسلط یافت، هولاکوخان آذربایجان را به عنوان مرکز شاهنشاهی مغولات انتخاب نمود. در زمان صفویه نیز شاه اسماعیل اول تبریز را مرکز خلافت خود قرار داد. این شهر همچنین ولیعهدنشین قاجارها بعد از فتحعلی شاه بود. یعنی پادشاهان قاجار مانند ناصرالدین شاه، احمدشاه، محمدعلی شاه و مظفرالدین شاه دوران ولیعهدی خود را در تبریز گذرانده‌اند.

تبریز به عنوان مرکز آذربایجان شرقی از دیرباز یکی از شهرهای مهم ایران بوده است. بسیاری از جریانات سیاسی از این شهر شروع شده و در بسیاری جریانات دیگر نیز مردم این شهر پیشتاز بوده‌اند. در طول تاریخ آذربایجان بزرگان، ادیبان و دانشمندان زیادی در این خاک متولد شده و بار دیگر در همین خاک آرام گرفته‌اند. در یک کلام آذربایجان شرقی را می‌توان یکی از وزنه‌های سنگین تاریخ ایران خصوصا تاریخ معاصر دانست که هرچه بیشتر درباره این تاریخ بدانید، بازدید از شهرها و جاذبه‌های تاریخی این استان برایتان جذاب‌تر خواهد شد.

گزیده‌ای از فرهنگ استان آذربایجان شرقی

حتما با خواندن مختصری که از تاریخ آذربایجان شرقی که در بالا آمد، شما هم به این نتیجه رسیده‎اید که مردم آذربایجان مردمی اصیل هستند که حضورشان در این خاک سالیان سال ریشه دوانده است. یادگار این تاریخ، فرهنگ غنی این مردم است. وقتی حرف از فرهنگ می‌زنیم منظورمان فاکتورهایی از قبیل مذهب، آداب و رسوم، زبان، غذاها، لباس‏‌ها و موسیقی محلی و چیزهایی از همین قبیل است.

اکثر مردم در استان آذربایجان شرقی به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می‌کنند. البته زبان تاتی نیز درمیان اقلیتی از مردم این منطقه رواج دارد. همچنین بیشتر مردم این دیار پیرو دین اسلام و مذهب شیعه هستند اما اقلیت‌های مسیحی و پارسان نیز در میان آنها وجود دارد. مردم این استان اهمیت زیادی برای زبان محلی خود قائل هستند و این مساله را می‌توان به خوبی در مراودات روزمره و ادبیات شفاهی و ادبیات فولکلورشان دید.

اگر به دنبال دنیایی از غذاهای خوشمزه محلی می‌گردید، حتما سری به استان آذربایجان شرقی بزنید. از میان غذاهای محلی این استان می‌توان به کوفته تبریزی، قرابیه تبریز، آش دندونی، آش گوشواره، قارنی یاریخ، خورشت هویج و ... اشاره کرد. این خطه همچنین صنایع دستی زیادی دارد که انتخاب یکی از آنها برای به یادگار بردن کار سختی است. از میان صنایع دستی این استان می‌توان به گلیم بافی، قالی بافی، رودوزی، پارچه بافی، نقره‌سازی، سوزن دوزی، سفال‌گری، نگارگری، سنگ‌تراشی، سبدبافی و ... اشاره کرد.

درباره لباس محلی در استان آذربایجان شرقی باید گفت که متاسفانه دیگر در بیشتر مناطق این استان استفاده از لباس‌های محلی منسوخ شده است. و در برخی از نقاط تنها برای مراسمات خاص از این لباس‌ها استفاده می‌کنند. اما ایلات و عشایر این منطقه هنوز از لباس‌های محلی خود استفاده می‌نمایند. لباس‌های محلی زنان در این استان شامل سرپوش، چارقد گل دار، پیشانی بند، پیراهن و روپوش چاك دار می‌شود. لبای محلی مردان نیز دوزملی آرغالیخ نام دارد.

گزیده‌ای از جغرافیای استان آذربایجان شرقی

استان آذربایجان شرقی وسعت زیادی دارد و به همین دلیل نیز از آب و هوای متنوعی برخوردار است. این تنوع تا حدی است که دما در بالاترین حالت خود در جلفا و میانه به 45 درجه بالای صفر می‌رسد و در کمترین حالت خود در بستان‌آباد نیز به 46 درجه زیر صفر می‌رسد. اما به طور کلی آب و هوای این منطقه را می‌توان سرد و خشک ارزیابی کرد. میانگین بارندگی سالانه 250 تا 300میلی متر در سال نیز نشان از قرار گرفتن این استان در مناطق نیمه خشک دارد. همانطور که ذکر شد، آذربایجان شرقی وسیع است و حدود 3درصد از مساحت کل کشور را شامل می‌شود. این منطقه، استانی مرزی است که با دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان مرز مشترک دارد و این مساله را باید یکی از دلایل اهمیت این خطه از نظر جغرافیای تاریخی دانست.

هفت واحد کوهستانی در این منطقه وجود دارد و از میان مهم‌ترین ارتفاعات آن باید به ارسباران، قله سبلان، قره داغ و قوشه داغ اشاره کرد. بسیاری از افراد توده آتشفشانی سهند را مهم‌ترین بخش از جغرافیای طبیعی این استان می‌دانند. پوشش گیاهی در این استان بسیار متنوع است و شامل جلگه، دره، کوهستان و جنگل می‌شود. به واسطه این تنوع گونه‌‎های جانوری متنوعی نیز در منطقه زندگی می‌کنند.

جاذبه های گردشگری استان آذربایجان شرقی

تا این قسمت از مطلب راهنمای جامع سفر به استان آذربایجان غربی اطلاعات زیادی درباره تاریخ، فرهنگ و جغرافیای این دیار کسب کردیم. حالا برای سفر فقط یک لیست از جاذبه های گردشگری استان کم داریم. که در ادامه بدان خواهیم پرداخت. طبق روال معمول ابتدا آن جاذبه گردشگری را به شما معرفی خواهیم کرد که در فهرست میراث ملی یا جهانی ثبت شده است و سپس درباره دیگر جاذبه‌ها حرف خواهیم زد. در ادامه با ما همراه باشید.

بازار تبریز

ثبت در میراث جهانی یونسکو: 2010
ثبت در فهرست میراث ملی: 25 شهریور 1354

بازار تبریز را باید یکی از زیباترین بازارهای تاریخی ایران و مهم‌ترین بازار سرپوشیده در جهان دانست. این بازار همچنین با یک کیلومتر مساحت بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان نیز به شمار می‌رود. زمان ساخت بازار تبریز دقیقا مشخص نیست اما جهانگردان بسیاری از آن در زمان حکومت قاجاریه دیدن کرده‌اند.

بازار تبریز در هسته مرکزی این شهر داخل یک چهارضلعی قرار گرفته است. این بازار از شرق به عالی قاپو و از شرق به مسجد جامع می‌رسد. یک رودخانه به نام میدان چایی، بازار قدیمی را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم کرده است که قسمت شمالی به دلیل دور ماندن از داد و ستدهای اصلی کم کم اهمیت خود را از دست داده است. از ویژگی‌های بازار تبریز می‌توان به تیمچه‌ها، سراهای سه طبقه، راسته‌های اصلی و فرعی، چهار راهی‌ها و گنبد بازار اشاره کرد.

قلعه بابک

ثبت در فهرست آثار ملی: 25 اسفند 1345

قلعه بابک یک جاذبه تاریخی دیگر در آذربایجان شرقی است که در بالای یک کوه به ارتفاع 2300 متر ساخته شده است. این دژ 3 کیلومتری در شهر کلیبر قرار دارد و زمان ساختش را به حکومت ساسانیان نسبت می‌دهند. قلعه بابک نامش را از بابک خرمدین گرفته است. او رهبری بود که در برابر حمله اعراب ایستادگی کرد. از آنجایی که این دژ در همان زمان جنبش خرمدینان ساخته شده نام قلعه بابک روی آن مانده است. اما جالب است بدانید این بنا با نام قلعه و قصر جمهور در فهرست آثار ملی ثبت شده است. از ویژگی‌های دژ بابک می‌توان به دالانی که تنها یک نفر می‌تواند از آن بگذرد، یک گذرگاه در فاصله 200 متری دروازه، باروهایی از جنس سنگ خارا و ... اشاره کرد.

قلعه بختک لیلان

ثبت در فهرست آثار ملی: 19 مرداد 1379

یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی استان آذربایجان شرقی، قلعه بختک لیلان است. این قلعه تاریخی در شهرستان ملکان، شهر لیلان قرار دارد و قدمت آن به قبل از تاریخ ایران باستان باز می‌گردد. تپه‌های اطراف قلعه که محوطه‌ای 100 هکتاری دارد همگی بررسی شده و کشفیات تاریخی زیادی در آنها یافت شده است. در این تپه که تا امروز شمارشان به 46 عدد می‌رسد. آثاری از دوره‎های پیش از اسلام، اشکانیان و ساسانیان یافته شده است. جالب است بدانید در زمان حکومت ساسانیان از این قلعه به عنوان پایتخت زمستانی استفاده می‌شده است و آتشکده آذرگشسب نیز در آن قرار دارد.

تپه های تاریخی آذربایجان شرقی

آذربایجان شرقی نیز یکی از مناطق تاریخی ایران است. بنابراین طبیعی است که تپه‌های تاریخی زیادی که در این دیار کشف شده باشد و اطلاعات مهمی درباره مردمانی که در گذشته در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند را در اختیارمان قرار دهد. در ادامه لیستی از مهم‌ترین و معروفترین تپه‌های تاریخی این استان را در اختیارتان قرار خواهیم داد.

تپه پیر موسی، واقع در 15 کیلومتری جاده مرند، مربوط به دوره اشکانیان (ثبت در فهرست آثار ملی: 1 فروردین 1347)
تپه امام‌چای سراب، واقع در شهرستان سراب، مربوط به هزاره اول قبل از میلاد و دوره اشکانیان ( ثبت در فهرست آثار ملی: 1 فروردین 1347)
تپه اژدهاداشی اهر واقع در شهرستان ورزقان، مربوط به هزاره اول قبل از میلاد (ثبت در فهرست آثار ملی: 27 اسفند 1387)
تپه قلعه‌جوق سراب، واقع در 15کیلومتری سراب، مربوط به هزاره دوم قبل از میلاد و دوره مادها
از دیگر تپه‌های تاریخی این استان می‌توان به تپه مصلی آذرشهر، تپه عجب شیر، قره تپه تبریز و قره تپه شبستر اشاره کرد.

روستای تاریخی مجارنشین

یکی دیگر از جاذبه‌هایی که هنگام سفر به استان آذربایجان شرقی بازدید از آن خالی از لطف نیست، روستای مجارنشین است. این روستا در 30 کیلومتری شهر اسکو قرار دارد و باید آن را یکی از روستاهای صخره‎ای دانست. مجارنشین را باید گنجینه‌ای از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی دانست. به طور دقیق نمی‌توان گفت اما براساس اکتشافات تاریخی در این منطقه قدمت آن را باید به دوران قبل از اسلام نسبت داد. در واقع مجارنشین یکی از مناطقی بوده است که گروهی از آریایی‌ها آن را برای سکونت و یکجانشینی انتخاب کرده‌اند.

بازار اهر

یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی که در سفر به استان آذربایجان خوب است از آن دیدن کنید، بازار اهر نام دارد. این بازار سرپوشیده شامل دو طبقه و چهار بخش می‌شود. از ویژگی‌های این بازار می‌توان به گچبری‌های زیبا با طرح‌های اسلیمی و گل و برگ و همچنین گنبدهای آجرچینی شده اشاره کرد. این بازار هنوز هم جایی برای مشاغل مختلف است بنابراین در بازدید از آن هم می‌توانید خرید کنید، هم با مشاغل مختلف در اهر آشنا شوید و هم یک جاذبه گردشگری را از نزدیک ببینید. به نظر می‌رسد این بازار در سال 1321 در زمان حکمرانی رشیدالملک در ارسباران ساخته شده و در قدیم به آن بازار نصیربیگ می‌گفته‌اند.

بام استان آذربایجان شرقی

استان آذربایجان شرقی یکی از استان‌های چالش برانگیز در حوزه معرفی بام استان در پروژه سیمرغ قلل ایران است و امسال بام استان را از قله کمال به قله جنوار داغی(جاناوارداغی) تغییر داده است. کوه جنوار داغی، که به فارسی به نام "کوه گرگ" ترجمه می‌شود، از جمله کوه‌های مهم و برجسته ایران است که در شهرستان سراب واقع شده است. نام گذاری این کوه به "کوه گرگ" به دلیل وجود تعداد زیادی گرگ در این منطقه نسبت داده شده است. این کوه با ارتفاع حدود 3884 متر از سطح دریا، به عنوان یکی از نقاط طبیعی و کوهستانی جذاب این منطقه شناخته می‌شود،

جنوار داغی با محیط طبیعی خیره‌کننده و چشم‌اندازهای بی‌نظیرش، به یکی از مقاصد محبوب برای کوهنوردان و علاقه‌مندان به طبیعت تبدیل شده است. علاوه بر زیبایی‌های طبیعی، این کوه از نظر فرهنگی و تاریخی نیز اهمیت دارد و در فرهنگ محلی جایگاه ویژه‌ای دارد.

درباره کوه جنوار داغی با این مقاله از دکوول همراه باشید: کوه جنوار

کلام آخر

جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان شرقی به این چند موردی که در بالا به آن اشاره کردیم محدود نمی‌شود اما، در مطلب راهنمای جامع سفر به استان آذربایجان شرقی مجال معرفی همه این جاذبه‌ها را نیافتیم. اگر قصد سفری طولاتی مدت به این دیار را دارید حتما از دیگر جاذبه‌های آن مانند خانه مشروطیت تبریز، حمام کردشت جلفا، ارگ تبریز، پل خداآفرین، پل میانه و ... نیز دیدن و لذت سفرتان را چند برابر کنید.

در این مطلب سعی کردیم شما را با تاریخ، فرهنگ و جغرافیای این دیار آشنا کنیم تا در طول سفر بهتر بتوانید هر جاذبه گردشگری را که می‌بینید، درک کنید و راحت‎تر با مردم خونگرم این خطه معاشرت نمایید. مردم استان آذربایجان شرقی بسیار به سنن و آداب و رسوم و همچنین زبان محلی خود اهمیت می‌دهند. شما هم با احترام گذاشتن به این موارد، به مردم خونگرم و مهمان‌نواز این دیار احترام بگذارید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد.