قله دماوند: بررسی کامل یخچال‌ها و پناهگاه‌ها

قله دماوند

    قله دماوند را می‌توان آرزوی بسیاری از افرادی دانست که به هر نحوی به کوهستان و ورزش‌های این حوزه علاقه‌مند هستند. دماوند به دلیل ارتفاع بالایی که دارد از طرفی و به خاطر زیبایی و موقعیت بسیار خاصی که دارد مورد توجه بسیار از کوهنوردان ایرانی و خارجی است و در فصول مختلف افراد از مسیرهای مختلف برای رسیدن به بالاترین نقطه ایران تلاش می‌کنند. در این مطلب قصد داریم شما را با جزئیات مختلفی در مورد قله دماوند بدانید آشنا کنیم. با ما از وب سایت دکوول همراه باشید.

موقعیت گیتایی

    قله دماوند بلندترین قله ایران و خاورمیانه به شمار می‌رود که در بخش شمالی کشور و در استان مازندران قرار گرفته است و در تقسیمات کشوری می‌تواند آن را زیر مجموعه‌ای از شهر آمل و بخش لاریجان دانست، همچنین از نقطه نظر تقسیمات کوهستانی نیز در زمره کوه‌های البرز مرکزی طبقه‌بندی می‌شود. این قله در حوالی 60 کیلومتری شرق تهران، جنوب آمل و همچنین حوالی 30 کیلومتری شمال غربی شهر دماوند قرار گرفته است.

وجه تسمیه نام قله دماوند

    نام کوهی است که گویند مسکن سیمرغ است و ضحاک را در آن محبوس کردند. در اصل نام آن دنیاآوند است یعنی ظرف دنیا، در پارسی آوند به معنی ظرف است. دنباوند، دباوند، بیکنی، جبل لاجورد از اسامی دیگر به کار گرفته شده هستند. از «دم» به معنی گاز و «آوند» مثل جای معروف به محل جادویی و سحر بوده است.

آثار برجسته تاریخی و طبیعی

    دما وند اثری ملی است و نماد استواری در کشور به شمار می‌رود، استواری و بزرگی این کوه در فرهنگ و شعرها و متن‌ها رسوخ کرده و بر همگان آشکار است. در روز سیزدهم تیر ماه که در ایران کهن به عنوان جشن تیرگان خواهنده می‌شود روز دماوند نامگذاری شده و در تاریخ 30 تیر 1387 این قله در زمره آثار طبیعی و ملی ایران به ثبت رسیده است. آبشار یخی دماوند با قرار گرفتن در ارتفاع حدود 5100 متری جبهه جنوبی مرتفع‌ترین آبشار خاورمیانه است و در تمام طول سال به شکل کاملا یخ بسته بر بلندای آن نمایان است. البته و متاسفانه در طی دو سال اخیر برای اولین بار در تاریخ این آبشار فرو ریخت و دیگر آبشار کاملی به شمار نمی‌رود. ارتفاع این آبشار در حدود 7 متر و قطر آن نیز در حدود 3 متر اندازه‌گیری شده بود. پارک ملی لار، روستای توریستی آبگرم لاریجان، آب‌های معدنی دیگر مانند آبگرم بایجان، چشمه‌های آب معدنی اسک، استراباکو و چشمه پلور از جمله آثار نزدیک به این قله زیبا به شمار می‌روند، غار گل زرد و آبشار شاهاندشت نیز از دیگر جاذبه‌های منطقه به شمار می‌روند.

مسیرهای صعود

    تاکنون در حدود 16 مسیر مختلف بر روی دماوند مشخص شده است که از جبهه‌های مختلف به مقصد قله ترسیم شده‌‌اند. 4 جبهه اصلی شامل جنوبی، شمالی، غربی و شمال شرقی هستند و جهات دیگری در قالب مسیرهای فرعی بر روی این قله تعریف شده. مسیرهای صعود به دماوند را در ادامه به شما معرفی خواهیم کرد.

مسیر جبهه جنوبی صعود به قله دماوند

    مسیر جبهه جنوبی از پلور را می‌توان معمول‌ترین مسیر صعود به قله دماوند دانست که در فصول مختلف مخصوصا تابستان مورد توجه کوهنوردان بسیاری قرار می‌گیرد. برای صعود از این مسیر باید از تهران از طریق جاده هراز به سمت آمل حرکت کنید و در هنگام رسیدن به پلور مسیر خود را از طریق جاده فرعی به سمت قرارگاه فدراسیون که به همین نام پلور شناخته می‌شود تغییر دهید. قرارگاه فدراسیون دارای امکاناتی از جمله امکانات اقامتی، فروشگاه، ثبت نام برای دریافت گواهی صعود و ... را ممکن می‌سازد. البته امکان اینکه تا دو راهی معدن نیز با وسیله نقلیه خود بروید و در آنجا و در پارکینگ با پرداخت هزینه ماشین خود را بگذارید و به صعود بپردازید نیز وجود دارد. اما توصیه ما به شما این است که در قرارگاه رینه یا پلور ماشین خود را بگذارید و ماشین برای رفتن تا گوسفند سرا هماهنگ کنید.

    از این محل بعد از هماهنگ کردن اتومبیل دو دیفرانسیل مناسب به سمت گوسفندسرا راه خواهید افتاد (البته در فصل تابستان، در زمستان امکان بالا رفتن تا بیش از دو راهی معدن وجود ندارد، کما اینکه در سال‌های اخیر با توجه به کاهش بارش‌ها این امکان فراهم شده است و ماشین‌ها تا جایی که امکان وجود داشته باشد پیش می‌روند). در محل گوسفندسرا امکان هماهنگ چهارپا برای انتقال بار به سمت بارگاه سوم وجود دارد. از اینجا کوهپیمایی شما شروع خواهد شد و تا رسیدن به بارگاه سوم باید مسیر خود را ادامه دهید، در این محل نیز امکان اقامت و تهیه غذا وجود دارد. مسیر رسیدن به قله از بارگاه سوم خواهد گذشت و از این مسیر باید به سمت آبشار یخی و تپه گوگردی و سپس قله مسیر را ادامه داد.

مسیر جبهه شمالی صعود به قله دماوند

    مسیر جبهه شمالی از ناندل یکی از مسیرهای بسیار زیبای قله دماوند به شمار می‌رود. این مسیر از دشت زیبایی جبهه شمالی دماوند که غالب سر سبز است و سپس به سمت جانپناه‌های 4000 و 5000 و نهایتا یخچال‌های شمالی دماوند به نام‌های سیوله و دوبیسل می‌رود و مسیر به سمت قله ادامه می‌یابد. برای رسیدن به این مسیر بعد از شاهاندشت مسیر فرعی به سمت روستای ناندل را در پیش بگیرید. در این روستا امکان اقامت و خرید تنقلات و مواد مورد نیاز وجود دارد.

    بعد از رسیدن به ناندل و هماهنگ کردن نیسان به مقصد سنگ بزرگ می‌توان گفت سفر به سمت قله دماوند و صعود به قله دماوند شروع می‌شود. بعد از پیاده شدن در کنار سنگ بزرگ جانپناه 4000 با رنگ نارنجی در لابلای یخچال‌ها مشخص است و اگر چشم تیزبینی داشته باشید امکان تشخیص موقعیت جانپناه 5000 را نیز خواهید داشت. صعود از سنگ بزرگ آغاز می‌شود و باید تا رسیدن به قله دماوند به فعالیت خود ادامه دهید.

مسیر صعود به قله دماوند از جبهه غربی

    صعود به قله دماوند از جبهه غربی (سیمرغ) یکی دیگر از پناهگاه‌هایی که بر روی قله دماوند ساخته شده است پناهگاه سیمرغ است که در جبهه غربی دماوند ساخته شده است. برای رسیدن به پای صعود از تهران به پلور و سپس به سمت ایست بازرسی محیط زیست دشت لار ادامه مسیر بدهید. بعد از عبور از این ایست بازرسی پارکینگ صعود به قله دماوند از جبهه غربی کاملا مشخص است. صعود معمولا در روز اول تا پناهگاه سیمرغ و روز بعد تا قله دماوند ادامه می‌یابد. این یال به دلیل ریزشی بودن خطراتی را به دنبال دارد که توصیه می‌کنیم برای صعود از این مسیر کلاه ایمنی یا هلمت نیز به همراه داشته باشید.

پیشنهاد مطالعه: گزارش برنامه صعود به قله دماوند از جبهه غربی

مسیر صعود به قله دماوند از جبهه شمالی شرقی

    صعود به قله دماوند از جبهه شمال شرقی از روستاهای مختلفی امکان پذیر است. این صعود از ناندل، گزنگ، حاجی دلا و میانده انجام می‌گیرد. می‌توان گفت معمول‌ترین مسیر صعود به قله دماوند از جبهه شمالی شرقی از روستای ناندل می‌باشد که در این بخش به توضیح آن خواهیم پرداخت. بعد از رسیدن از تهران به ناندل و هماهنگی وسیله نقلیه، به جای سنگ بزرگ به سمت ابتدای مسیر شمال شرقی بروید. بعد از حرکت کردن و رسیدن به روی یال جانپناه تخت فریدون بر شما نمایان خواهد شد. مسیر به سمت قله و از روی یال ادامه خواهد یافت. در دست چپ خود در حین صعود دره زیبای یخار را مشاهده خواهید کرد که از جنبه‌های اسرار آمیز قله دماوند به شمار می‌رود.

• مسیر شمال شرقی از گزنک: این مسیر نیز از روستای گزنگ شروع می‌شود و به سمت تخت فریدون روانه می‌شود از جمله مسیرهایی است که بیشترین میزان صعود از روستا به قله را تجربه می‌کنید. اگر از این مسیر قصد صعود به قله دماوند را داشته باشید باید بیش از 4000 متر افزایش ارتفاع را تجربه کنید.
• مسیر شمال شرقی از حاجی دلا: روستای حاجی دلا روستایی نزدیک به ناندل می‌باشد و یال صعود از این دو روستا در ارتفاعات به سمت جانپناه تخت فریدون یکی می‌شود.
• مسیر شمال شرقی از میانده: روستای میانده نیز برای صعود به قله از مسیر تخت فریدون و سپس قله انجام می‌گیرد.

مسیرهای دیگر صعود به قله دماوند

• مسیر شمال غربی از یال داغ: بعد از حرکت از پلور به سمت ایستگاه محیط زیست دشت لار و بعد از عبور از پارکینگ جبهه غربی به پای صعود یال داغ خواهید رسید. جای کمپ و چادر در این مسیر فراوان یافت می‌شود اما تاسیسات و امکانات خاصی در این مسیر وجود ندارد. این مسیر را می‌توان از جمله مسیرهای فرعی پر طرفدار دانست. البته اگر در زمستان قصد تردد در این مسیر را داشته باشید بهترین راه نزدیک شدن از جبهه شمالی است.
• مسیر یخار
• مسیر جبهه جنوبی از رینه
• مسیر جنوب غربی از غرقه
• مسیر جنوب شرقی از آبگرم لاریجان
• مسیر جنوب شرقی از ملاخوران
• مسیر شرقی از سرورزان
• مسیر جنوب شرقی از وزمین چال
• مسیر جنوب شرقی از چال چال

فصل صعود به قله دماوند

    دماوند را در فصول مختلف می‌توان صعود کرد. البته با توجه به برودت هوا و ارتفاع بالای آن که در زمستان کار را برای کوهنوردان مقداری دشوار می‌کند می‌توان فصل تابستان (بعد از تعطیلات میانی خرداد تا اوایل مهر) را به عنوان فصل مناسب برای صعود دانست و در زمستان و بهار به دلیل پوشیده از برف بودن مسیرها نیاز به وجود تجهیزات کافی و همچنین تجربه کافی وجود دارد. تقریبا در فصل بهار تا اردیبهشت نیز باید شرایط منطقه را زمستانی تصور کرد. در فصل پاییز به دلیل هوای بسیار ناپایدار صعود به این منطقه بدون همراه داشتن راهنما، جی‌پی‌اس و دیگر تجهیزات به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. زیرا همواره سرعت تغییرات هوا بیشتر از سرعت واکنش کوهنودران است. همچنین دکوول همواره توصیه می‌کند که با مربیان و باشگاه‌های معتبر به کوهنوردی بپردازید.

پناهگاه‌ها و جانپناه‌ها

    بر روی مسیرهای مختلف دماوند پناهگاه‌ها و جانپناه‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌شود:

1.  مسجد صاحب الزمان (گوسفندسرا) در جبهه جنوبی قرار دارد و در سال 1371 ساخته شده است. مسیری که به طور معمول برای صعود به قله دماوند انتخاب می‌شود.
2. جانپناه بارگاه سوم (جانپناه قدیم) در جبهه جنوبی قرار گرفته است. در سال 1346 در ارتفاع حدود 4200 متر ساخته شد، اما به دلیل سقوط بهمن در سال 1351 به طور کامل تخریب شد و پس از یک سال بنای سنگی جایگزین آن گردید، البته لازم به ذکر است بنای قدیم در سال 1398 توسط فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی بازسازی گردید و در حال حاضر نیز با امکانات بسیار مناسبی در حال خدمات دهی به کوهنوردان است.
3. پناهگاه بارگاه سوم (پناهگاه جدید) در جبهه جنوبی که در سال 1378 و کمی بالاتر از پناهگاه قدیم بنا گردیده است که دارای امکانات نسبتا مناسبی شامل اتاق خصوصی و عمومی، آشپزخانه، اتاق امداد و پنل خورشیدی می‌باشد
4. پناهگاه سیمرغ در جبهه غربی که در سال 1374 ساخته شده است و ارتفاع تقریبی آن نیز در حدود 4200 متر است. این پناهگاه در دو طبقه ساخته شده است مجهز به پنل خورشیدی و کپسول اکسیژن نیز می‌باشد اما در سال‌های اخیر به دلیل عدم انجام گرفتن تعمیرات به شدت سقف آن در حال چکه کردن است.
5. جانپناه تخت فریدون در جبهه شمال شرقی است و در سال 1355 توسط انجمن کوهنوردان دانشگاه تهران ساخته شد و در سال 1401 نیز تعمیراتی روی آن صورت گرفته و تجهیزاتی نیز در آن نصب گردیده است.
6. جانپناه فلزی 4000 در جبهه شمالی قرار دارد و در سال 1360 ساخته شد.
7. جانپناه 5000 در جبهه شمالی است، البته علی‌رغم نامش در ارتفاع حدود 4600 تا 4700 متری ساخته شده است.
8. قرارگاه کوهنوردی پلور و رینه نیز می‌توانند برای اقامت و هماهنگی وسیله نقلیه و دریافت تسهیلات و خدمات کوهنوردی مورد استفاده کوهنوردان قرار گیرند.

یخچال‌های دماوند

    این قله دارای یخچال‌های طبیعی و دائمی نیز می‌باشد که مهمترین آنها عبارتند از:

1.  یخچال سیوله در جبهه شمالی: یکی از یخچال‌های دایمی ایران محسوب می‌شود. سمت راست (شرق) این یخچال یالی وجود دارد که قابل صعود کوهنوردان است. این یال در نزدیکی گردنه (سرداغ) واقع است. در گذشته یخچال سیوله نیز توسط کوهنوردان صعود شده ولی در سال‌های اخیر به دلیل ریزش‌های زیاد صعود از آن به ندرت انجام می‌گیرد.
2.  یخچال دیوسر یا دوبیسل در جبهه شمالی: این یخچال نیز یخچال دائمی است. این یخچال عظیم در سمت (چپ) شرق یال اصلی شمالی واقع است.
3.  یخچال عروسک‌ها در جبهه شمالی
4. یخچال دره یخار در جبهه شرقی
5. یخچال خورتاب سر
6. یخچال شمال غربی
7. یخچال غربی که بخش زیادی از آن در حال از بین رفتن است. دلیل عمده آن نیز گرم شدن بیش از حد و کاهش قابل ملاحظه بارش‌هاست.

کلام آخر

    قله دماوند از مهمترین قلل ایران و آسیاست که در رشته کوه البرز قرار گرفته است. این قله 5609 متری می‌تواند محل مناسبی برای انجام انواع ورزش‌های حوزه کوهستان مانند پاراگلایدر، دوچرخه سواری و ... باشد. همین عوامل در کنار جذابیت ارتفاعی آن سبب شده است تا افراد بسیار زیادی در فصل صعود به خصوص فصل مرداد برای صعود به این قله اقدام کنند. در این مقاله از دکوول سعی کردیم اطلاعات جامعی راجع به قله دماوند از یخچال‌ها گرفته تا پناهگاه‌ها و جانپناه‌ها و مسیرهای صعود در اختیار شما قرار دهیم. اگر موردی وجود دارد که به نظر شما در این مقاله مطرح نشده است لطفا آن را با ما در میان بگذارید و نظرات خودتان را در کامنت‌ها بنویسید.