آیا تا به حال به چیستی رشته کوه فکر کرده‌اید؟ در پاسخ به این سوال که رشته کوه چیست باید گفت، به مجموعه‌ای از کوهها که در یک ردیف قرار گرفته باشند و در قسمت‌های مرتفعی به هم اتصال پیدا کنند، رشته کوه می‌گویند. در این مطلب قصد شما را بیشتر با رشته کوه آشنا کنیم و سپس برخی از مهمترین رشته کوه‌های یران و جهان را معرفی نماییم، اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، با ما تا انتهای این مطلب از وب سایت دکوول همراه باشید.
فهرست:
آنچه باید درباره رشته کوه بدانید
اهمیت رشته کوهها را می‌توان از جنبه‌های مختلف از جمله پوشش گیاهی، تغییرات آب و هوایی و معادن بررسی کرد. در طول تاریخ دامنه کوهها شاهد شکوفایی تمدن‌های مختلفی بوده‌اند. در برخی از این کوهها تعداد زیادی آثار باستانی به عنوان یادگارهای تاریخ، یافت شده است. نقش کوهستان‌ها همچنین در فرهنگ مردم نیز پررنگ بوده و معمولا آنها را الهام بخش بشر در غلبه بر موانع و مشکلات بوده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید کوهها در عین حال که بسیار سترگ هستند، یکی از آسیب پذیرترین و شکننده‌ترین اکوسیستم‌های جهان نیز محسوب می‌شوند.
معمولا کوهها اساس بیولوژیکی خیلی بزرگی از جهان را شکل می‌دهند. همه دستاوردهای بشر در عرصه اقتصادی-اجتماعی را می‌توان مرهون کوهها دانست. نقش‌ها و کارکردهای متعددشان اکوسیستم‌هایی که بسیار مهم و حیات‌‌بخش هستند، اکنون توسط فعالیت‌های مخرب انسان در معرض تهدید قرار گرفته‌اند. چراکه انسان‌ها همزیستی هماهنگشان را با طبیعت کوهستانی از دست داده‌اند.
کوه چیست؟
در پاسخ به این سوال که کوه چیست باید گفت، کوه یک زمین نسبتا مرتفع است که نسبت به تپه بلندتر و شیب بیشتری دارد و وسعت آن نیز زیاد است. ارتفاعات بالاتر از ۶۰۰ متر نسبت به زمین‌های اطراف عموما کوه نامیده می‌شود. تشکیل و تکامل کوهها به مرور زمان و تحت تاثیر فرسایش انجام شده است. کوهها ۵۲ درصد از آسیا، ۳۶ درصد از آمریکای شمالی، ۲۵ درصد از اروپا، ۲۲ درصد از آمریکای جنوبی، ۱۷ درصد از استرالیا و ۳ درصد از آفریقا را پوشش می‌دهند و روی هم ۲۴ درصد از خشکی‌های زمین را شامل می‌شوند.
از هر ۱۰ نفر یک نفر در کوهستان زندگی می‌کند. تمام رودخانه‌های اصلی جهان از کوهها سرچشمه می‌گیرند و بیش از نیمی از آب مورد نیاز انسان از کوهها تأمین می‌شود. کوهها انواع مختلفی دارند و بر اساس جنس، سن و طریقه شکل‌گیری طبقه‌بندی می‌شوند. آنقدر این موضوع اهمیت دارد که به کوهها، برج‌های آب نیز می‌گویند. ارتفاعات حاوی همه اشکال بارش هستند و آنها را در مواقع بحران پخش می‌کنند. علاوه بر این ارتفاعات را باید سرچشمه همه رودخانه‌هایی دانست که شریانات حیاتی جوامع را تشکیل می‌دهند، اگر کوهها نباشند، کشاورزی تضمین نخواهد بود. در واقع ارتفاعات را باید حافظ میراث فرهنگی و زیستی جوامع بشری دانست.
کوهها چگونه به وجود می آیند؟
همانطور که گفت شد ارتفاعات روی زمین که در اطراف آن دشت‌هایی قرار دارد کوه نامیده می‌شود و اساسا از سنگ ساخته شده‌اند. خارجی‌ترین لایه یا پوسته زمین، از ۶ صفحه تکنونیکی تشکیل شده است. هنگامی‌که این صفحات حرکت می‌کنند و با هم برخورد می‌کنند، مناطق وسیعی از خشکی بالا می‌روند و به کوه‌های بلند تبدیل می‌شوند. بسته به فرآیندهای زمین‌شناسی پنج نوع مختلف کوه وجود دارد که عبارت‌اند از: کوه‌های منحنی، گسل دار، گنبدی شکل، آتشفشانی و مسطح. بیشتر کوهها زمانی ایجاد می‌شوند که صفحات تکنونیکی به آرامی سر بخورند. برخی نتیجه فرسایش و برخی در نتیجه آتشفشان‌ها هستند. کوهها را باید شکل متنوعی از زمین دانست که از دیگر مناطق اطرافشان ارتفاع بیشتری دارند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، بلندترین کوه‌های جهان در آسیا و بلندترین رشته‌کوه‌ها در اقیانوس اطلس قرار گرفته‌اند. جالب‌تر اینکه بعضی از مرتفع‌ترین کوهها در اعماق اقیانوس‌ها جا خوش کرده‌اند.
رشته کوه چیست؟
رشته کوه به مجموعه‌ای از کوهها گفته می‌شود که به صورت زنجیره‌وار یا پیوسته در کنار هم قرار گرفته‌اند و معمولا ویژگی‌های زمین‌شناسی، جغرافیایی یا اقلیمی مشترکی دارند. این کوهها اغلب به دلیل فرآیندهای زمین ساختی مانند برخورد صفحات تکتونیکی شکل گرفته‌اند و در طول میلیون‌ها سال به وجود آمده‌اند. رشته کوهها معمولا در یک مسیر منظم قرار دارند و در نقاط بسیار بلند به هم متصل می‌شوند. این مجموعه‌های درهم تنیده اغلب توسط قله‌ها یا دره‌ها از هم جدا می‌شوند. سیستم کوهستانی به مجموعه‌ای از رشته کوهها گفته می‌شود که از نظر شکل، ساختار و هم‌ترازی شباهت‌هایی داشته و منشأ مشترکی در فرآیندهای زمین ساختی دارند.
پیدایش رشته کوهها تحت تأثیر عوامل و فرآیندهای زمین‌شناسی مختلف، به ویژه تکتونیک صفحه‌ای، صورت می‌گیرد. جالب است بدانیم که رشته کوهها نه تنها در زمین، بلکه در بسیاری از اجرام سیاره‌ای منظومه شمسی نیز یافت می‌شوند.
ویژگی‌های مهم رشته کوه
رشته کوهها اهمیت بسیاری زیاد و البته تاثیر بسیار زیادی در محیط اطراف ما می‌گذارند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
| ارتباط زمین شناسی | معمولا منشأ یکسانی دارند و ساختار زمین‌شناسی مشابهی نشان می‌دهند. |
| موقیعت جغرافیایی | در یک راستای مشخص امتداد یافته‌اند. |
| تقسیم بندی طبیعی | اغلب توسط دره‌ها یا قله‌ها از هم متمایز می‌شوند. |
| اهمیت محیطی و انسانی | منبع حیاتی برای منابع آب، معادن، تنوع زیستی و گردشگری هستند. |
پس همانطور که گفته شد رشته کوهها از برجسته‌ترین پدیده‌های طبیعی روی زمین هستند که نقشی حیاتی در شکل‌گیری اقلیم، منابع طبیعی، و تمدن‌های انسانی ایفا می‌کنند. این ساختارهای عظیم، به واسطه فرآیندهای زمین‌ساختی و تکتونیکی در طول میلیون‌ها سال به وجود آمده‌اند و علاوه بر زیبایی بی‌نظیر خود، زیستگاه گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری و منبعی برای رودخانه‌های بزرگ و منابع معدنی محسوب می‌شوند. در سراسر جهان، رشته کوه‌های متعددی وجود دارند که هرکدام ویژگی‌های منحصربه فردی دارند و تأثیر چشمگیری بر محیط زیست و زندگی بشر داشته‌اند. در ادامه، به معرفی مهمترین رشته کوه‌های جهان می‌پردازیم.
حلقه آتش اقیانوس آرام
حلقه آتش اقیانوس آرام (Pacific Ring of Fire) یک کمربند زمین‌ساختی بزرگ و فعال است که پیرامون حوضه اقیانوس آرام قرار دارد. این منطقه به دلیل فعالیت‌های شدید آتشفشانی و زمین لرزه‌ای شهرت دارد و حدود ۷۵ درصد از آتشفشان‌های فعال و خاموش جهان و تقریبا ۹۰ درصد از زمین لرزه‌های جهانی را در خود جای داده است. حلقه آتش از سواحل غربی قاره‌های آمریکا (آلاسکا، آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی) آغاز شده و تا سواحل شرقی آسیا (ژاپن، فیلیپین، اندونزی) و اقیانوسیه (نیوزیلند و جزایر اقیانوس آرام) امتداد دارد.
این منطقه محل تلاقی صفحات تکتونیکی بزرگی مانند صفحه اقیانوس آرام، صفحه آمریکای شمالی، صفحه اوراسیا و صفحه هند-استرالیا است. برخورد و فرورانش این صفحات باعث شکل‌گیری کوهها، آتشفشان‌ها و ایجاد زمین‌لرزه‌های مکرر می‌شود. برخی از آتشفشان‌های معروف در این منطقه شامل فوجی (ژاپن)، کراکاتوآ (اندونزی)، کوتوپاکسی (اکوادور) و ماونا لوا (هاوایی) هستند. زمین لرزه‌های مخرب مانند زلزله توهوکو (ژاپن) در سال ۲۰۱۱ که باعث وقوع سونامی شد، نمونه‌ای از فعالیت‌های لرزه‌ای در این منطقه است.
فعالیت‌های آتشفشانی در حلقه آتش، خاک‌های حاصلخیز ایجاد کرده و تأثیر زیادی بر اقلیم منطقه‌ای دارد. اما زمین لرزه‌ها و فوران‌های آتشفشانی گاهی خسارات جانی و مالی فراوانی به بار می‌آورند. حلقه آتش نه تنها یکی از فعال‌ترین مناطق زمین‌شناسی جهان است، بلکه بر زندگی میلیون‌ها نفر در اطراف خود تأثیر می‌گذارد. درک ساختار و فعالیت‌های آن برای پیش‌بینی زمین لرزه‌ها و آتشفشان‌ها و کاهش خطرات ناشی از آنها بسیار حیاتی است.
رشته کوه هیمالیا
رشته کوه هیمالیا یکی از شگفت‌انگیزترین و برجسته‌ترین پدیده‌های طبیعی زمین است که در جنوب آسیا قرار دارد. این رشته کوه به دلیل دارا بودن بلندترین قله‌های جهان، از جمله قله اورست (۸۸۴۹ متر)، به عنوان "بام جهان" شناخته می‌شود. هیمالیا در امتداد کشورهای نپال، هند، چین (تبت)، بوتان و پاکستان کشیده شده است و مرز طبیعی بین فلات تبت در شمال و دشت‌های شبه قاره هند در جنوب را تشکیل می‌دهد. این رشته کوه بیش از ۲۴۰۰ کیلومتر طول دارد و پهنای آن در برخی نقاط به ۳۰۰ کیلومتر می‌رسد.
هیمالیا حدود ۵۰ میلیون سال پیش، به واسطه برخورد صفحه تکتونیکی هند با صفحه اوراسیا شکل گرفت. این برخورد باعث فشرده شدن پوسته زمین و بالا آمدن آن شد و در نهایت منجر به ایجاد یکی از جوان‌ترین رشته کوه‌های زمین شد که همچنان در حال رشد است. این کوهها که به "قطب سوم" معروف هستند، سرچشمه برخی از رودخانه‌های بزرگ آسیا بوده و نقش مهمی در تنظیم اقلیم سیاره ما ایفا می‌کنند. برای قرن‌ها، مردم این منطقه فرهنگی منحصربه فرد ایجاد کرده‌اند که طبیعت و انسان را در بافتی مشترک به هم پیوند می‌دهد. این منطقه زادگاه بودا است و مملو از مکان‌های طبیعی مقدس مانند دره‌های اسرارآمیز و دریاچه‌های مرتفع است که قدمت آنها به پیش از ظهور آیین هندو بازمی‌گردد.
رشته کوه هیمالیا با چالش‌های متعددی روبه‌رو است و دولت‌ها تحت فشار هستند تا نیازهای مردم خود را تأمین کرده و میراث طبیعی منطقه را حفظ کنند. جنگل‌ها به دلیل افزایش تقاضا برای چوب و محصولات کشاورزی تحت فشار قرار گرفته‌اند.
رشته کوه آند
رشته کوه آند (Andes) طولانی‌ترین رشته کوه روی زمین است که در امتداد ساحل غربی آمریکای جنوبی کشیده شده و از هفت کشور عبور می‌کند: ونزوئلا، کلمبیا، اکوادور، پرو، بولیوی، شیلی، و آرژانتین. این رشته کوه با طول حدود ۷,۰۰۰ کیلومتر و عرض متوسط ۲۰۰ کیلومتر، یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعی جهان به شمار می‌رود. قله آکونکاگوا، با ارتفاع ۶,۹۶۲ متر، بلندترین قله این رشته کوه و بلندترین قله نیمکره غربی است.
رشته کوه آند حدود ۲۵ میلیون سال پیش، بر اثر برخورد و فرورانش صفحه تکتونیکی نازکا به زیر صفحه آمریکای جنوبی شکل گرفت. این فرآیند، که همچنان فعال است، مسئول شکل‌گیری آتشفشان‌های متعدد و زمین لرزه‌های مکرر در این منطقه است. آند به سه بخش شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم می‌شود و شامل فلات‌های مرتفع، دره‌های عمیق، و دشت‌های خشک است.
رشته کوه آند یکی از غنی‌ترین مناطق جهان از نظر تنوع زیستی است. جنگل‌های ابری آند زیستگاه گونه‌های منحصربه فردی همچون لاما، آندین کندور، و خرس عینکی است. این منطقه همچنین دارای پوشش گیاهی متنوعی از کاکتوس‌ها تا جنگل‌های بارانی است. آند نقش مهمی در شکل‌گیری تمدن‌های باستانی ایفا کرده است. تمدن اینکاها، که مرکز آن در فلات آند قرار داشت، یکی از برجسته‌ترین تمدن‌های آمریکای جنوبی بود. آثار تاریخی مانند ماچو پیچو در پرو، نشان دهنده پیشرفت‌های معماری و مهندسی این تمدن است.
رشته کوه راکی
رشته کوه راکی (Rocky Mountains) یکی از برجسته‌ترین رشته کوه‌های آمریکای شمالی است که از شمال آلبرتا و بریتیش کلمبیا در کانادا تا نیومکزیکو در ایالات متحده کشیده شده است. این رشته کوه با طول تقریبی ۴,۸۰۰ کیلومتر و قله‌های سربه فلک کشیده‌اش، نقش مهمی در جغرافیا، آب‌وهوا، و فرهنگ این مناطق ایفا می‌کند. بلندترین قله این رشته کوه، مونت البرت (Mount Elbert) در کلرادو است که ارتفاعی حدود ۴,۴۰۱ متر دارد.
رشته کوه راکی در حدود ۷۰ تا ۵۵ میلیون سال پیش، در طی رویداد زمین‌ساختی به نام کوهزایی لارامید شکل گرفت. این فرآیند شامل فشار و بالاآمدگی زمین بر اثر حرکت صفحات تکتونیکی بود. امروزه این رشته کوه همچنان تحت تأثیر فرسایش و تغییرات اقلیمی است که مناظر آن را به طور مداوم تغییر می‌دهد. رشته کوه راکی به چندین بخش تقسیم می‌شود، از جمله راکی‌های شمالی، مرکزی، و جنوبی. این مناطق شامل دره‌های عمیق، رودخانه‌های پرآب، و دریاچه‌های زیبا هستند. جنگل‌های کاج، مراتع مرتفع، و یخچال‌های طبیعی از ویژگی‌های بارز این منطقه به شمار می‌آیند.
راکی یکی از مناطق غنی از نظر تنوع زیستی است. این منطقه زیستگاه گونه‌های برجسته‌ای همچون خرس گریزلی، گرگ خاکستری، گوزن شمالی، و عقاب طلایی است. پوشش گیاهی آن نیز شامل درختان کاج، صنوبر، و گل‌های وحشی رنگارنگ است که در فصل تابستان مناظر چشم‌نوازی ایجاد می‌کنند. رشته کوه راکی به دلیل زیبایی طبیعی، پارک‌های ملی مانند پارک ملی راکی ماونتین در کلرادو و بنف در کانادا، و فرصت‌های تفریحی مانند اسکی، کوهنوردی، و کمپینگ، از مهمترین مقاصد گردشگری جهان محسوب می‌شود.
رشته کوه آپالاچین
رشته کوه آپالاچین (Appalachian Mountains) یکی از قدیمی‌ترین و برجسته‌ترین رشته کوه‌های قاره آمریکای شمالی است که از جنوب شرقی کانادا تا جنوب شرقی ایالات متحده امتداد دارد. این رشته کوه با طولی حدود ۲,۴۰۰ کیلومتر از نیوفاندلند در کانادا تا ایالت آلاباما در آمریکا کشیده شده است. آپالاچین از نظر زمین‌شناسی و تاریخی نقش مهمی در توسعه این قاره داشته و چشم‌اندازهای طبیعی زیبایی را ارائه می‌دهد.
رشته کوه آپالاچین در شرق آمریکای شمالی قرار دارد و شامل بخش‌هایی از ایالت‌های مختلف در آمریکا، مانند نیویورک، پنسیلوانیا، ویرجینیا، کارولینای شمالی، و آلاباما است. همچنین بخشی از این رشته کوه در کانادا، به‌ویژه در مناطق شرقی کبک و نیوفاندلند، یافت می‌شود. بلندترین نقطه آپالاچین قله مونت میچل (Mount Mitchell) در ایالت کارولینای شمالی است که ارتفاع آن به ۲,۰۳۷ متر می‌رسد. این قله بلندترین نقطه در شرق رودخانه می‌سی‌سی‌پی محسوب می‌شود.
رشته کوه آپالاچین یکی از قدیمی‌ترین رشته کوه‌های زمین است که حدود ۴۸۰ میلیون سال پیش در دوره اردویسین شکل گرفته است. این کوهها در اثر برخورد صفحات تکتونیکی و فرایند کوهزایی تشکیل شده‌اند و در طول زمان به دلیل فرسایش به ارتفاعات کنونی خود رسیده‌اند.
رشته کوه آلتای
رشته کوه آلتای مجموعه‌ای از کوه‌های مرتفع و زیبا است که در آسیای مرکزی و شمالی واقع شده و به عنوان یکی از مهمترین مناطق طبیعی جهان شناخته می‌شود. این رشته کوه در چهار کشور روسیه، قزاقستان، چین، و مغولستان قرار دارد و نقشی حیاتی در تأمین منابع آبی، حفظ تنوع زیستی، و فرهنگ منطقه‌ای ایفا می‌کند. رشته کوه آلتای از جنوب سیبری در روسیه آغاز شده و تا شمال مغولستان امتداد می‌یابد. این کوهها سرچشمه برخی از مهمترین رودخانه‌های منطقه، مانند آب، ایرتیش، و اوب هستند که نقش کلیدی در تأمین منابع آب شیرین اوراسیا دارند.
بلندترین قله این رشته کوه، بلوخا (Belukha Mountain)، در مرز روسیه و قزاقستان قرار دارد و ارتفاع آن به ۴,۵۰۶ متر می‌رسد. این قله یکی از مکان‌های مقدس برای مردم بومی منطقه به شمار می‌آید. رشته کوه آلتای حدود ۵۰۰ میلیون سال پیش در دوره پالئوزوئیک و بر اثر فعالیت‌های زمین‌ساختی شکل گرفت. این رشته کوه هنوز هم از نظر زمین‌شناسی فعال است و در برخی مناطق زمین لرزه‌های قابل توجهی رخ می‌دهد.
رشته کوه آلپ
رشته کوه آلپ یکی از معروف‌ترین و زیباترین رشته کوه‌های جهان است که در مرکز اروپا قرار دارد. این رشته کوه از هشت کشور عبور می‌کند: فرانسه، سوئیس، ایتالیا، آلمان، اتریش، اسلوونی، لیختن‌اشتاین، و موناکو. رشته کوه آلپ با قله‌های مرتفع، دره‌های سرسبز، و یخچال‌های طبیعی، نه تنها نقش مهمی در جغرافیای اروپا دارد، بلکه به دلیل مناظر بی‌نظیرش یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری جهان محسوب می‌شود. بلندترین قله این رشته کوه، مون بلان (Mont Blanc)، در مرز فرانسه و ایتالیا واقع شده و ارتفاع آن به ۴,۸۱۰ متر می‌رسد.
رشته کوه آلپ حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیون سال پیش، در نتیجه برخورد صفحات تکتونیکی آفریقا و اروپا شکل گرفت. این برخورد باعث بالاآمدگی و چین‌خوردگی لایه‌های زمین شد و ساختاری پیچیده از قله‌ها و دره‌ها به وجود آورد. این منطقه همچنان تحت تأثیر فرسایش، تغییرات اقلیمی، و فعالیت‌های یخچالی قرار دارد. رشته کوه آلپ به دلیل وجود یخچال‌های طبیعی، دریاچه‌های زیبا مانند دریاچه ژنو و دریاچه کومو، و رودخانه‌های بزرگی همچون راین، رون، و دانوب، نقشی کلیدی در تأمین منابع آب و اکوسیستم‌های منطقه‌ای دارد.
آلپ خانه گونه‌های جانوری و گیاهی منحصر‌به‌فردی است. مارموت‌ها، بز کوهی، گرگ‌ها، و عقاب طلایی از جمله جانورانی هستند که در این منطقه یافت می‌شوند. در ارتفاعات پایین‌تر، جنگل‌های انبوه و در ارتفاعات بالاتر مراتع کوهستانی و گل‌های وحشی قرار دارند که مناظری چشمگیر ایجاد می‌کنند.
رشته کوه قفقاز
رشته کوه قفقاز یکی از برجسته‌ترین و استراتژیک‌ترین رشته کوه‌های جهان است که در منطقه‌ای میان اروپا و آسیا قرار دارد. این رشته کوه به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: قفقاز بزرگ و قفقاز کوچک. قفقاز بزرگ به طول حدود ۱,۲۰۰ کیلومتر از دریای سیاه تا دریای خزر امتداد دارد و قفقاز کوچک در جنوب آن قرار گرفته است. این منطقه نقش مهمی در تاریخ، فرهنگ، و جغرافیای اوراسیا ایفا کرده است. بلندترین قله قفقاز و همچنین بلندترین قله اروپا، البروس (Mount Elbrus) است که در روسیه واقع شده و ارتفاع آن به ۵,۶۴۲ متر می‌رسد.
رشته کوه قفقاز از کشورهای مختلفی عبور می‌کند، که از جمله می‌توان به روسیه، گرجستان، آذربایجان (در قفقاز بزرگ) را شکل می‌دهند و ارمنستان و بخش‌هایی از ترکیه و ایران (در قفقاز کوچک) را تشکیل می‌دهند اشاره کرد. این رشته کوه همچنین مرزی طبیعی میان دریای سیاه و دریای خزر ایجاد می‌کند و یکی از قدیمی‌ترین مسیرهای تجاری و مهاجرتی جهان محسوب می‌شود.
رشته کوه قفقاز در نتیجه برخورد صفحات تکتونیکی آفریقا و اوراسیا در حدود ۲۵ میلیون سال پیش شکل گرفت. این فرایند همچنان فعال است و باعث فعالیت‌های زمین لرزه‌ای در منطقه می‌شود. قفقاز ترکیبی از قله‌های مرتفع، یخچال‌های طبیعی، جنگل‌های متراکم، و مراتع سرسبز است. این منطقه به دلیل تنوع زیستی و مناظر طبیعی بی‌نظیر، یکی از مناطق مهم برای گردشگری، کوهنوردی، و پژوهش‌های علمی است.
منطقه قفقاز یکی از غنی‌ترین مناطق از نظر زیست محیطی در جهان است و زیستگاه گونه‌های جانوری و گیاهی متعددی است، از جمله:
- جانوران: خرس قهوه‌ای، پلنگ قفقازی، بز کوهی، و عقاب‌های کمیاب.
- گیاهان: جنگل‌های راش، بلوط، و گل‌های وحشی متنوع که برخی از آنها بومی این منطقه هستند.
قفقاز به عنوان نقطه تلاقی تمدن‌ها و فرهنگ‌ها، از دوران باستان تاکنون نقش کلیدی در تاریخ جهان داشته است. این منطقه:
- میزبان تمدن‌های باستانی و مردمانی با فرهنگ‌های متنوع است.
- از نظر زبان‌شناسی، یکی از پیچیده‌ترین مناطق جهان محسوب می‌شود؛ چرا که ده‌ها زبان مختلف در این منطقه صحبت می‌شود.
- دارای میراث غنی معماری، از جمله قلعه‌ها، کلیساها، و مساجد تاریخی است.
مهمترین رشته کوه‌های ایران
رشته کوه البرز و زاگرس به عنوان دو رشته کوه اصلی ایران شناخته می شوند. در ادامه این رشته کوهها را به شما معرفی خواهیم کرد. با ما در دکوول همراه باشید.
رشته کوه زاگرس
رشته کوه زاگرس را باید بزرگ‌ترین رشته کوه ایران دانست که از مناطق مرزی شرق ترکیه و شمال عراق آغاز می‌شود و تا تنگه هرمز ادامه دارد. تشکیل دهنده این رشته کوه را باید یک بخش بزرگ از زنجیره کوه های آلپ–هیمالیا دانست. این رشته کوه دارای قدمت زیادی است و باید آن را از نظر تاریخی، شاهد چندین تمدن و امپراطوری جهان باستان معرفی کرد.
رشته کوه البرز
رشته کوه البرز در بخش شمالی ایران قرار دارد. این رشته کوه از از تالش جمهوری آذربایجان شروع می‌شود و تا ترکمنستان و افغانستان ادامه دارد. بخش بزرگی از البرز در راستای کناره جنوبی دریای خزر کشیده شده است. در این بخش، جبهه شمالی البرز سرسبز و جبهه جنوبی آن خشک است. همچنین علاوه بر اینها مجموعه‌ای از رشته کوه‌های فرعی در ایران نیز وجود دارند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم. این مناطق در واقع زیر مجموعه‌ای از رشته کوه‌های البرز و یا زاگرس می‌باشند اما به دلیل اهمیتی که دارند ارزش آن را دارند که به شکل مستقل نیز مورد بررسی قرار گیرند.
رشته کوه‌های فرعی در ایران
رشته کوه تخت سلیمان
منطقه تخت سلیمان ناحیه‌ای کوهستانی است که در استان مازندران قرار دارد. ارتفاع آن ۴۶۶۵ متر است و رشته کوه اصلیش البرز نام دارد. این کوه از قسمت شمال به دریای خزر و از قسمت شرق به چالوس، از غرب به دره سه هزار تنکابن، از جنوب و جنوب غربی به دره‌های طالقان و الموت منتهی می‌شود. برخی از محققان موسسه باستان‌‌شناسی معتقدند که شواهد بسیار زیادی از جمله تکه‌هایی از چوب سنگ‌شده وجود دارد که بر اساس آن بقایای کشتی حضرت نوح در بالای کوه تخت سلیمان قرار دارد.
رشته کوه دنا
یکی دیگر از معروف‌ترین ارتفاعات که در لیست کوهستان‌های ایران قرار دارد؛ دنا است. دنا بلندترین ارتفاع از رشته کوه زاگرس است. نام این کوهستان از شهری به نام ده نار گرفته شده که این شهر در دامنه غربی جنوبی کوه دنا قرار دارد. نام این کوه از ابتدا همان دهنار بوده اما به مرور زمان تغییراتی در آن ایجاد شده و به دنا بدل گشته است. این کوهستان 4459 متر ارتفاع دارد و بام زاگرس محسوب می‌شود. دنا جزو استان کهگیلویه و بویراحمد است. این کوه سربه فلک کشیده یکی از ارتفاعات برجسته جهان محسوب می‌شود. دنا 52 قله بالای 4000 متر دارد.
دنا را حتی می‌توان یک رشته کوه دانست چرا که از شمال غربی تا جنوب شرقی امتداد دارد و سه استان کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان و چهارمحال و بختیاری را شامل می‌شود. بلندترین قله دنا کوه بیژن 3 نام دارد که ارتفاع آن 4459 متر است و در 35 کیلومتری یاسوج قرار دارد. دنا از 30 کیلومتری شرق یاسوج تا 70 کیلومتری شمال غرب اصفهان ادامه دارد.
زرد کوه
زردکوه را باید در لیست کوه‌های مرتفع ایران قرار دارد. این کوهستان دارای ارتفاع 4221 متری است. این کوه سرچشمه اصلی زاینده‌رود و رود کارون محسوب می‌شود و مابین رود کوهرنگ و رودخانه بازفت قرار دارد و در راستای رشته کوه‌های زاگرس است. زردکوه در جنوب غربی استان چهار محال و بختیاری قرار گرفته است. این کوه یکی از ذخایر آب در ایران محسوب می‌شود و چندین قله از جمله هفت تنان، زرده، شاه شهیدان، کینو و... دارد. بلندترین قله زردکوه را باید قله کلونچی یا کلونچین با ارتفاع 4221 متر دانست. این کوه دارای یخچال‌های طبیعی است که از میان طولانی‌ترین آنها می توان از بورسونان و خرسان نام برد.
اشترانکوه
این کوه بلندترین نقطه در استان لرستان است. به طور دقیق‌تر در شرق استان لرستان، در شمال غربی شهر الیگودرز تا جنوب شرقی درود قرار دارد. اشترانکوه معروف به آلپ ایران است. بلندترین قله آن (سنبران) با ارتفاع 4150 است. یکی از سرشاخه‌های اصلی رود دز همین کوه است. اشترانکوه یکی از ارتفاعات جوان محسوب می‌شود که حدود 30 میلیون سال پیش ایجاد شده است. در ارتفاعات این کوهستان دره‌های یخچالی که محلی‌ها به آن چال می‌گویند، وجود دارد. از چال‌های معروف این منطقه می‌توان به چال میشان، چال کبود، چال همایون و… اشاره کرد.
این رشته کوه دارای قله‌های مهم زیادی مانند گل گهر، سنبران، میرزایی، کل جنو و... است و دریاچه بسیار زیبایی که از مناطق گردشگری ایران نیز محسوب می‌شود به نام دریاچه گهر هم در دامنه جنوبی آن واقع شده است.
رشته کوه الوند
ارتفاع قله الوند که نام‌های دیگری به نام اروند و ائورونت دارد حدود 3520 متر است و از برجسته‌ترین کوه‌های جهان محسوب می‌شود. در این کوهستان می‌توان شکاف گود و کوچک سنگ چین شده‌ای را دید که اعتقاد عده‌ای آرامگاه سام پسر نوح است. یکی از راه‌های رسیدن به قله این کوه مسیر دره گنجنامه است. مسیر دیگر راه یابی به این کوه از شهر سرکان است.
کلام آخر
در این مقاله به بررسی و تعریف کوه و رشته کوه پرداختیم. رشته کوه چیست و چه تاثیری می‌تواند بر زندگی ما داشته باشد. همچنین در بخش بعدی به بررسی مهمترین رشته کوه‌های جهان و سپس مهمترین رشته کوه‌های ایران پرداختیم. امید داریم این مقاله مورد توجه شما واقع شده باشد. لطفا ما را از نظرات خود بی بهره نگذارید و اگر موضوعی باقیمانده است که به آن اشاره نشده آن را در قالب کامنت برایمان بنویسید. اینجا دکوول است رسانه ادونچر و کوهنوردی ایران.
یوسف تقی زاده
علاقه شخصی من به کوهنوردی و صعودهای بلند هیمالیایی منجر شد که به شکل حرفه‌ای این ورزش رو دنبال کنم و به سمت مربی شدن و راهنمای کوهستان شدن برم.
