رشته کوه البرز (25 مرور)

رشته کوه البرز کجاست؟

    در پاسخ به این سوال که رشته کوه البرز کجاست باید گفت، این رشته کوه در بخش شمالی ایران قرار دارد. از جمهوری آذربایجان آغاز می‌شود و تا کشورهای ترکمنستان و افغانستان امتداد می‌یابد. اما بخش بزرگی از این رشته کوه در ایران، یعنی در کناره دریای مازندران قرار گرفته و آب و هوای این منطقه را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده است. 

    این رشته کوه همچون سدی طبیعی در برابر رطوبت دریای مازندران ایستادگی می‌کند و باعث می‌شود، جبهه شمالی البرز سرسبزتر و جبهه جنوبی آن خشک‌تر باشد. رشته کوه البرز از نظر تاریخی، گردشگری و زیست محیطی اهمیت زیادی برای ایران دارد. بلندترین قله آن دماوند است که با اسطوره‌های شاهنامه فردوسی رابطه تنگاتنگ دارد. همچنین دامنه‌های این رشته کوه در استان‌های مازندران، تهران، زنجان، قزوین و سمنان از تفریحگاه‌های طبیعی پر طرفدار به حساب می‌آید. 

    همچنین قله‌های مهمی در این رشته کوه وجود دارند که معمولا در لیست مقاصد اصلی کوهنوردان ایرانی و خارجی قرار می‌گیرند، از میان این قله‌ها می‌توان به دماوند، توچال، سیالان، شاه البرز، خلنو، علم کوه، دوبرار، سماسوس و پهنه حصار (پهنه سار) اشاره کرد. همچنین رودهای مهمی مانند سفید رود، جاجرود و کرج نیز در این رشته کوه جاری هستند. 

واژه شناسی و اسطوره شناسی رشته کوه البرز

    بر اساس افسانه‌های قدیمی زایش مهر بر اثر آذرخش دو قطعه سنگ در کوه البرز به وجود آمده است. همچنین یک باور قدیمی دیگر وجود دارد که براساس آن پل چینوت (پلی که انسان پس از مرگ از آن می‌گذارد تا به بهشت یا جهنم برسد) در البرز قرار دارد. 

    در واقع اهمیت این رشته کوه را چه در افسانه‌ها و اسطوره‌ها، چه در آیین مهر پرستی، چه در آیین زرتشتی و چه در آیین اسلام می‌توانید مشاهده کنید. این رشته کوه اگر وجود نداشت جنگل و فلات ایران هم شکل نمی‌گرفت. براساس همین واقعیت در اسطوره‌ها و آیین‌های ما، کارکردهای دست نیافتی‌ای برای البرز تعریف شده که همین تعاریف جایگاه ویژه‌ای به این رشته کوه در اسطوره‌ها و افسانه‌های ایران داده است. شعرهای زیادی نیز در ادبیات فارسی در وصف دماوند که مرتع‌ترین قله این رشته کوه است، سروده شده که معروف‌ترین آن سروده‌ای از ملک الشعرای بهار است:

ای دیو سفید پای در بند
ای گنبد گیتی ای دماوند
از سیم به سر یکی کله خود
ز آهن به میان یکی کمر بند
تا چشم بشر نبیندت روی
بنهفته به ابر چهره دلبند

شاعر: محمد تقی بهار ملقب به ملک‌الشعرا بهار

پیشینه رشته کوه البرز

    به نظر می‌رسد زندگی انسانی قدمت بسیار بالایی در رشته کوه‌های البرز دارد. قدیمی‌ترین آثار سکونتی که در رشته کوه البرز وجود دارد در غار دربند رشی پیدا شده است. باستان‌شناسان تاریخ سکونت انسان در این غار را مربوط به 200 هزار سال قبل می‌دانند. به نظر می‌رسد در اواخر دوره پارینه سنگی قدیم انسان‌ها از این غار به عنوان سکونتگاه فصلی استفاده می‌کرده‌اند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در این منطقه حتی بقایای خرس نیز پیدا شده است. 

   در غارهای بوزیر در تالش و کیارام در گرگان نیز بقایایی از سکونت انسان‌های نئاندرتال یافت شده است. در دوره پارینه سنگی جدید نیز انسان‌های هوشمند در بخش‌هایی از رشته‌ کوه‌های البرز زندگی می‌کرده‌اند. در غارهای کمربند، هوتو، ال تپه و کمیشان در اطراف بهشهر آثار مهمی از زندگی انسان‌ها در دوران پارینه سنگی جدید یافت شده است. 

    در مجموع می‌توان گفت از 200 هزار سال پیش تاکنون انسان‌ها به صورت دائم و فصلی در رشته کوه‌های البرز زندگی می‌کرده‌اند و دلیل اصلی حضور این رشته کوه در اسطوره‌ها و افسانه‌ها را می‌توان در این قدمت جستجو کرد. رشته کوه البرز از همان ابتدا زیستگاه بسیاری از حیوانات دیگر نیز بوده است و این را می‌توان از فسیل این حیوانات که در حال حاضر وجود دارد، فهمید.

رشته کوه البرز از کجا تا کجاست؟

    رشته کوه البرز از نظر جغرافیایی و زیست محیطی اهمیت زیادی دارد. از نظر چینه شناسی این رشته کوه از سه بخش شرقی، مرکزی و غربی تشکیل شده است. البرز غربی از رود آستاچای تا دره سپید رود، البرز مرکزی از دره سپید رود تا دره فیروزکوه و البرز شرقی نیز از دره فیروزکوه تا گرگان رود را تشکیل می‌دهند. البرز غربی قسمت‌های مهمی از کوه‌های تالش نیز دربر می‌گیرد که گردنه حیران هم جزو آن است. برای پی بردن به موقعیت می‌توانید به نقشه دکوول مراجعه کنید.
    زمین شناسی رشته کوه البرز بسیار تاریخ پیچیده‌ای دارد. مهم‌ترین مرحله تاریخی این چین خوردگی‌ها را باید دوره نومولیتیک دانست. در این رشته کوه آتشفشان‌های زیادی در حین چین خوردگی‌ها به وجود آمده‌اند که این بخش‌ها معمولا وسعیت کم و ارتفاع بالایی دارند. به طور کلی بخش مرکزی آن که بالای منطقه قزوین است، ارتفاع کمتری نسبت به سایر بخش‌ها دارد. در این بخش سلسله امامزاده هاشم را می‌بینید که مانند طافدیسی به سمت جنوب خمیده شده است.

تقسیم‌بندی رشته کوه البرز

    با توجه به تقسیم‌بندی انجام شده رشته کوه البرز به سه قسمت اصلی و عمده تقسیم می‌شود. البرز مرکزی که یکی از معروف‌ترین بخش‌های البرز مرکزی نیز حاشیه جنوبی آن است که مشرف به شهر تهران می‌باشد و قلل بسیار مهمی را در دل خود دارد. بخش مرکزی این رشته کوه از دره سپید رود تا دره فیروز کوه امتداد می‌یابد.بخش غربی کوه‌های البرز از آستاراچای تا سپید رود ادامه می‌یابد. توجه کنید که آستاراچای در مرز ایران و آذربایجان قرار گرفته است و رودی است که مرز بین ایران و آذربایجان را در منطقه شمالی مشخص می‌کند.

البرز غربی

    مهمترین ارتفاعات غرب البرز یا بهتر بگوییم البرز غربی را ارتفاعات تالش یا کوه‌های تالش شکل می‌دهند. کوه‌های تالش در بخش شمال غربی ایران قرار گرفته‌اند و حتی بخش‌هایی از آن در جنوبی شرقی کشور آذربایجان قرار گرفته است. این بخش از البرز خیلی شاهد قلل مرتفع نیست و فقط سه قله بالای سه هزار متری در آن قرار گرفته است. بلندترین قله البرز غربی قله سفید رود می‌باشد که در نزدیکی سفید رود واقع شده است. ارتفاع قله سفید روی چیزی در حدود 3200 متر می‌باشد.

    به دلیل گستردگی و طول بسیار زیاد خود کوه‌های تالش نیز تقسیم‌بندی‌هایی دارند که در مقاله دیگری به این مهم خواهیم پرداخت. اما حال به شاید پر طرفدارترین بخش البرز و حتی شاید پر مخاطب‌ترین و پر ترددترین بخش کوهنوردی کشور از نظر جذب مخاطب می‌پردازیم.

البرز مرکزی

    این بخش از البرز است که در هر هفته شاهد چندین هزار کوهنورد است. از کوه‌های کم ارتفاع تا بلندترین قلل ایران همگی در این قسمت و در این بخش از البرز قرار گرفته‌اند. قله دماوند و قله علم کوه به عنوان اولین و دومین کوه‌های بلند ایران طرفداران بسیار زیادی دارند. البرز مرکزی به دلیل نزدیک بودن به مناطق پر جمعیت ایران، استان تهران و استان البرز، بسیار مورد توجه کوهنوردان قرار گرفته است. در ادامه به مهمترین قلل این منطقه اشاره خواهیم کرد.

البرز شرقی

ناگفته پیداست که البرز شرقی نیز از دره فیروزکوه آغاز می‌گردد و تا مناطق شرقی ایران و مرز خراسان‌ها نیز کشیده می‌شود. حال که متوجه شدیم تقسیم‌بندی رشته کوه البرز چگونه است به معرفی قلل مهم تک تک بخش‌های آن خواهیم پرداخت و در نهایت به معرفی قلل مهم رشته کوه البرز می‌پردازیم. 

    بخش پایانی و سوم البرز منطقه البرز شرقی است. این بخش که تقریبا از بخش شرقی جاده هراز شروع می‌شود تا خراسان‌ها امتداد دارد و این بخش نیز دارای قلل بی شماری است. مرتفع‌ترین قله البرز شرقی قله شاهوار به ارتفاع 3945 متر است. قله شاهوار بلندترین قله استان سمنان است و در طرح سیمرغ کوهنوردی نیز قرار گرفته است و برای صعود می‌توانید آن را انتخاب کنید. قله‌های دیگری ماننند قله گاوکشان، قلل نیزوا، قلل قدمگاه، قلل منطقه شاه جهان و کوه‌های بجنورد، قله بینالود و بسیاری کوه‌های دیگر از جمله قله‌های مهم بخش شرقی رشته کوه البرز به شمار می‌روند.

کدام قله‌ها در رشته کوه البرز قرار دارند؟

    کوه‌های زیادی در این رشته کوه مهم و زیبا وجود دارند که در ادامه به مهمترین آنها اشاره می‌کنیم.

مهمترین قلل رشته کوه البرز

قله دماوند

    قله دماوند به ارتفاع 5609 متر بلندترین قله ایران است و شاید شناخته شده‌ترین و سرآمدترین قله‌ای باشد که هم کوهنوردان حرفه‌ای و هم آماتور تمایل به فعالیت در آن دارند. این قله که از توابع استان مازندران است 16 مسیر برای صعود دارد که معمول‌ترین مسیر صعود به قله دماوند، صعود به این قله از مسیر جبهه جنوبی است.

    برای صعود به این قله می‌بایست از آمادگی جسمانی کافی برخوردار باشید و حتما تلاش کنید تا با یک باشگاه معتبر و یا یک مربی رسمی فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی اقدام به صعود کنید. همچنین سعی کنید قبل از صعود به خواندن گزارش صعود به قله دماوند بپردازید و اطلاعات کافی پیرامون مسیر صعود، هزینه‌های صعود، جانپناه‌ها و پناهگاه‌ها و نیازهای آمادگی جسمانی برای صعود را به دست آورید و با آگاهی کامل از تمام جنبه‌ها به سراغ صعود به قله دماوند بروید.

قلل منطقه تخت سلیمان

    علم کوه از مناطق بسیار خاص کوهنوردی در ایران به شمار می‌رود. پتانسیل‌های ورزشی بسیار زیادی در این منطقه وجود دارد و علاقه‌مندان به ورزش‌های کوهستانی مانند دوچرخه کوهستان و پارا گلایدر در کنار کوهنوردان و کوهپیمایان به این منطقه علاقه زیادی نشان می‌دهند. همچنین علم کوه را بهشت سنگنوردان و دیواره نوردان ایران می‌دانند. مسیر کوهپیمایی معمول برای صعود به بلندترین قله منطقه تخت سلیمان و به عبارتی قله علم کوه به ارتفاع 4811 متر مسیر حصارچال می‌باشد. برای انجام این صعود باید به کلاردشت بروید و از آنجا با کمک پاترول به سمت منطه تنگ گلو بروید و بعد از آن پیاده روی شما به سمت دشت حصارچال و سپس قله علم کوه آغاز خواهد شد.

    منطقه تخت سیلمان که قله علم کوه نیز در آن قرار گرفته است است قله‌های بسیاری را در خود جای داده است که از این میان می‌توان به خرسان‌ها (قله خرسان شمالی، قله خرسان جنوبی، قله خرسان میانی)، قله پسند کوه، قلل لشگرک بزرگ و کوچک، قلل هفت خوان، قله سیاه گوک، قله سیاه سنگ، قله تخت سیلمان و البته قلل دیگر بسیاری مانند قله مناره و قله ستاره در این منطقه واقع شده‌اند.

قله آزاد کوه

    قله آزادکوه عنوان شاهزاده گردن البرز را نیز به یدک می‌کشد. این قله از نظر ظاهری آنقدر شاخص است که هر جایی از البرز باشید و از بالای قله‌ای مرتفع می‌توانید آن را تشخیص دهید. البته باید هوا صاف باشد. یکی از زیباترین نماهای آزاد کوه در کنار دماوند را می‌توان از روی قله علم کوه مشاهده کرد. در صورت صاف بودن هوا زیبایی محصول کننده این قله پاداش تلاش شما برای صعود را به شما خواهد داد.

    قله آزاد کوه با ارتفاع 4355 متر از قلل پر صعود رشته کوه البرز به شمار می‌رود. مسیرهای مختلفی برای انجام صعود به این قله معمولا از جبهه‌های شرقی این کوه وجود دارد زیرا مسیر غربی گرده‌ای به شمار می‌رود و برای صعود حتما باید دانش فنی کافی برای صعود را در اختیار داشته باشید.

خط الراس کلون بستک به خلنو

    خط الراس کلون بستک به خلنو چون کمربندی مستحکم در میانه البرز مرکزی قرار گرفته است. این خط الراس که بسیار نیز پر طرفدار می‌باشد از گردنه دیزین آغاز می‌شود. در شروع باید به قله کلون بستک که از محبوب‌ترین و سهل الوصول‌ترین قلل 4000 متری ایران است می‌رسید. قله‌ای به ارتفاع 4180 متر که نمای بسیاری زیبایی از پیست‌های اسکی منطقه دیزین و شمشک را در کنار قلل سرکچال و خلنو و آزادکوه در اختیار شما می‌گذارد.

    با ادامه خط الراس به قله سیاه غار و سپس به سرکچال 1 خواهید رسید. اگر خط الراس را ادامه دهید سرکچال 2 و 3 را نیز صعود می‌کنید و نهایتا به سمت قلل برج خلنو، تیغه ژاندارک و خلنو خواهید رسید. از اینجا معمولا از روستای لالون به سمت پایین برمی‌گردند اما اگر چه که بخواهید ادامه مسیر بدهید می‌توانید به سمت قله آزاکوه که از طریق نرگس‌ها می‌رود نیز پیمایش داشته باشید.

قله مهرچال

    این قله را به عنوان نانگاپاربات ایران می‌شناسند. در زمستان‌ها صعود به این قله چالش انگیز است و باید در انتخاب مسیرهای صعود دقت کافی را داشته باشید. قله 3912 متری مهرچال حرف‌های زیادی برای گفتن با شما دارد و حتما آن را در لیست صعود و برنامه‌های خود قرار دهید.

منطقه طالقان: شاه البرز، سات و سفید قطور

    هر کجا بحث از کوهنوردی به میان آید بی‌شک خاطرات صعود به یکی از قلل مرتفع منطقه طالقان در گوشه‌ای از خاطرات هستند. قله شاه البرز به ارتفاع 4170 متر در صدر ارتفاعات استان البرز قرار دارد و در طرح سیمرغ نیز ثبت گردیده است. شاخصه قلل این منطقه را می‌توان مسیرهای طولانی پیمایش دانست که برای رسیدن به یال صعود باید کیلومترها طی مسیر کنید. همچنین خط الراس بسیار زیبای سفید قطور به سات نیز از برنامه‌های شاخص به شمار می‌رود. از روی این قله نمای بسیار زیبای قله سیالان در بخش شمالی و همچنین قلل منطقه علم کوه را در بخش شمال شرقی مشاهده خواهید کرد.

کهار و ناز

    دو قله دیگری که در البرز مرکزی طرفداران بسیار زیادی دارند قلل کهار و ناز هستند. دو قله‌ای که در کنار یکدیگر قرار گرفتند. قله کهار به ارتفاع 4050 متر و قله ناز به ارتفاع 4108 متر هستند. معمولا در تابستان و زمستان می‌توان این دو قله را با هم صعود کرد البته باید حواستان باشد که در زمستان نیاز به توان بیشتری دارد و باید بعد از گذر از قله کهار به سمت ناز حرکت کنید. در زمستان در بخش‌هایی از این مسیر امکان بهمن وجود دارد و باید در مسیریابی دقت کافی را داشته باشید.

    همچنین اگر قصد صعود این دو قله را دارید توصیه می‌کنیم محل کمپ خود را در زیر قله کهار انتخاب کنید. مکانی بسیار مناسب برای ایجاد کمپ است که از نظر مسافتی هم نسبت به دو قله نزدیک خواهید بود و به راحتی می‌توانید به صعود آنها بپردازید. نکته مهم پیرامون این منطقه بادگیر بودن آن است و باید در هواشناسی و انتخاب روز مناسب برای صعود نیز دقت کافی را داشته باشید.

توچال و قله‌های شمال تهران

    قله توچال بلندترین قله‌ای است که در بخش جنوبی البرز مرکزی و مشرف به پایتخت قرار گرفته‌اند. 3964 متر ارتفاع قله توچال است. توچال به دلیل قرار گرفتن در پرجمعیت‌ترین شهر ایران شاید یکی از پرصعودترین قله‌های ایران باشد. وجود امکانات قابل قبول مانند تلکابین (مجموعه تفریحی توچال)، جانپناه‌ها و پناهگاه‌ها و همچنین علامت گذاری مسیرها و وجود نقشه‌های راهنما از امکانات مناسبی به حساب می‌آید که صعود به قله توچال را جذاب‌تر می‌کنند.

    همچنین نمای بسیار زیبایی از روی قله توچال به قلل اطراف وجود دارد. حتی اگر هوا شرایط صاف و خوبی داشته باشد قله دماوند، قلل سرکچال‌ها جذابیت فراوانی برای کوهنوردان و طبیعت دوستان ایجاد می‌کند. این منطقه نیز قله‌های بسیار زیادی را در خود جای داده است. در بخش آخر این معرفی قصد داریم تا لیستی از قلل اطراف توچال را برای شما ارائه دهیم.

    قله کلکچال، قله دارآباد، قله پیازچال، قله اسپیلت، قله شاه نشین، قله پلنگ‌چال، قله چین کلاغ، قلل لوارک و بازارک و بسیاری قله دیگر در این منطقه واقع شده‌اند. افراد با توانایی‌های مختلف و در طی برنامه‌های مختلف می‌توانند به منظور صعود به این قلل اقدام کنند. در این بخش نیز دوباره تاکید می‌کنیم که سعی کنید برای برنامه‌ریزی صعود از باشگاه‌های معتبر خدمات دریافت کنید. همچنین اطمینان حاصل کنید که مربی‌هایی که در کنار شما هستند نیز مربیان با تجربه‌ای هستند و آموزش‌های کوهنوردی کافی را در اختیار شما قرار می‌دهند.

قلل منطقه لواسانات: آتشکوه، ریزان، ساکا، پرسون

    منطقه لواسانات نیز با توجه به نزدیک به تهران یکی از سایت‌های پر طرفدار کوهنوردی به شمار می‌رود. بلندترین قله این منطقه قله آتشکوه است. آتشکوه به ارتفاع 3850 متر در این منطقه قرار گرفته است و نمای بسیاری زیبایی که این قله نسبت به قلل دیگر مانند مهرچال، دماوند و دشت لار دارد سبب افزایش طرفداران این قله گردیده است. این منطقه واقعا یک منطقه کوهنوردی تمام و عیار به شمار می‌رود که دارای پتانسیل‌های فراوانی برای کوهنوردی و اسکی و دیگر انواع ورزش‌هاست. از جمله قلل این منطقه می‌توان به قله پرسون، قله ریزان و قلل دیگری مانند فیل زمین و سر سیاه غارها اشاره کرد. همچنین این منطقه با دارا بودن پتانسیل‌های طبیعت گردی در روستاهایی مانند افجه و برگ جهان از پتانسیل‌های بسیار بالای این منطقه به شمار می‌روند.

قله سیالان

    قله سیالان بلندترین قله استان قزوین است که با ارتفاع 4175 متر نزدیک به قلل منطقه طالقان قرار گرفته است. قله سیالان با در اختیار داشتن طبیعت بسیار زیبایی مانند جنگل‌های دو هزار و سه هزار، دشت دریاسر و ... در فصول مختلف مانند بهار و تابستان پذیرای کوهنوردان و طبیعت دوستان بسیاری هستند.

قله سماموس

    قله سماموس بلندترین قله استان گیلان است. قله‌ای جنگلی به ارتفاع 3689 متر که پای صعودهای مختلفی دارد. صعود از منطقه توریستی و گردشگری جواهرده را می‌توان ساده‌ترین مسیر را برای صعود این قله دانست.

خط الراس دوبرار

    امکان ندارد به قله دماوند از جبهه جنوبی صعود کرده باشید و محصور زیبایی دیوار مستحکم و 64 کیلومتری که در بخش جنوبی این کوهستان قرار گرفته است نشوید. قلل بسیاری زیادی که غالبا در حدود ارتفاع 4000 متر می‌باشند در روی این خط الراس قرار گرفته‌اند که از این میان می‌توان به قلل انگمار، لاسم، بزم چال، قره داغ و کلاهون اشاره کرد. بلندترین قله این خط الراس قله دوبرار غربی است که ارتفاعی در حدود 4082 متر دارند.

قلل دیگری در بخش البرز مرکزی

    البته قلل البرز مرکزی به همین‌ها ختم نمی‌شود و قله‌های بسیار زیادی وجود دارند که افراد برای صعود انتخاب می‌کنند. قله آبک، قله روته، قله خرسنگ، قله قلعه دختر، قله درفک، قله وروشت، خشچال، پالون گردن و ... از قله‌های دیگری هستند که مورد صعود در منطقه البرز مرکزی قرار می‌گیرند.

 کلام آخر

    در مطلب رشته کوه البرز همانطور که دیدید، زیر و بم این رشته کوه اسطوره‌ای که یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی ایران نیز به حساب می‌آید بررسی کردیم و از برخی قله‌های مهم موجود در آن نیز نام بردیم. این رشته کوه، بخش اعظمی از شمال ایران را ساکن می‌شود و طبیعتا بر آب و هوا و زیست بوم این منطقه تاثیر بسزایی گذاشته است. جدا از آن قله دماوند به عنوان نماد ایران در این رشته کوه قرار دارد و وجود افسانه‌های متعدد، و شعرها و روایت‌های فراوان درباره آن نشان می‌دهد که البرز در تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم نیز بسیار تاثیرگذار بوده است. 

    به طور کلی البرز را می‌توان یکی از مهم‌ترین رشته کوه ایران و حتی آسیا دانست که بخش‌هایی از کشورهای همسایه مانند جمهوری آذربایجان، ترکمستان و افغانستان را نیز در برمی‌گیرد و آنها را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. اگر نکته دیگری درباره این رشته کوه وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد حتما آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراگ بگذارید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده کنید. همچنین اگر قصد دارید کوهنوردی خود را شروع کنید می‌توانید به مقاله شروع کوهنوردی که برای شما آماده کرده‌ایم مراجعه کنید. اینجا دکوول است رسانه ادونچر و کوهنوردی ایران.